Ferda ATLI

EDEBİ METNİN VE YARATICILIĞIN KAYNAĞINA ULAŞAN YOL: PSİKANALİTİK EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ

Edebiyat ve psikoloji insan ve insanın hallerini inceleme alanı olarak kabul etmeleri dolayısıyla birbirlerinden beslenmesi gereken bilim dallarıdır. Edebiyatın psikolojiye katkılarının yanında psikolojinin edebiyata katkıları önemli boyutlardadır. Günümüzde edebi metinlerde işlenen karakterlerin oluşturulması ve tahlil edilmesi hususunda psikoloji pusula mahiyeti göstermektedir. Özellikle insanın bilinçaltını ve yaratım faaliyetini çeşitli yollardan tanımlamaya çalışan psikanaliz bilimi, edebiyat için önemli bir yan alan olma özelliğini sürdürmektedir. Psikanalizin, kurucusu Sıgmund Freud tarafından sanatçılara, daha sonra ise öğrencileri vasıtasıyla sanat eserlerine uygulanışı psikanaliz ile edebiyatın aynı zeminde buluşmasına sebebiyet vermiştir. Başta Freud, Adler, Jung ve Lacan olmak üzere psikanaliz ile edebiyatı bir araya getirmeye çalışan bilim insanları farklı metotlar geliştirerek daha iyiyi yakalama uğraşı içinde olmuşlardır. Psikanalizle ilgilenen bilim insanlarının geliştirdikleri bu metotlardan yararlanan edebiyat eleştirmenleri Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi yöntemini geliştirerek edebi metin incelemesinde farklı bir boyut yakalama imkânı elde etmişlerdir. Bazen sanatçının hayat hikâyesinden yola çıkılarak bazen de edebi metindeki şahsiyetlerin özelliklerine dayanılarak ortaya çıkan bu yorumlar metinlere çok katmanlılık kazandırmış, okuyucunun hem edebi metnin hem yazarın iç dünyasına mercek tutmasına yardımcı olmuşlardır. Bu çalışmanın amacı bir makalenin sınırlarının el verdiğince Psikanalitik Edebiyat Eleştiri metodunun önemli beş şahsiyeti hakkında bilgi vermek ve Türk edebiyatından bazı örnekleri dikkatlere sunmaktır.

THE WAY THAT REACHES THE SOURCE OF LITERARY TEXT AND CREATIVITY: PSYCHOANALYTIC LITERARY CRITISM

Literature and psychology are disciplines that should be interacting with each other as they regard human and human nature as their fields of study. Beside the contributions of literature to psychology, the contributions of psychology to literature are in great extent. Today, pyschology acts as scrip with respect to forming and analyzing of characters mentioned inliteral texts. Psychoanalysis is an important sub-field of literature as it particularly tries to define the human subconscious and the process of creativity in various ways. The fact that psychoanalysis is applied to artists by the creator of it, Sigmund Freud and later to works of art by his followers, has given rise to the collaboration of psychoanalysis and literature. Scientists such as Freud, Adler, Jung and Lacan, who attempt to bring together psychoanalysis and literature, have tried to obtain better results by developing different methods. By means of these methods developed by scientists dealing with psychoanalysis, literature commentators acquired different dimension in the investigaton of literal text by developing the method of Psychoanalytic Literary Review. Based on the life story of artist or referring features of the characters in literal text, these comments gained multi-layered to texts and helped readers to shed light on inner world of literal text and writer. The aim of this study is to give information about the five important representatives of the psychoanalytic literary criticism and to give examples from the Turkish literature.

PDF

___

ADLER, Alfred,(2010), İnsanı Tanıma Sanatı, Say Yayınları, ?stanbul.

AĞAOĞLU, Adalet, (2010), Fikrimin İnce Gülü, Türkiye ?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul.

AĞAOĞLU, Adalet, (2010), Ölmeye Yatmak, Türkiye ?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul.

ATILGAN, Yusuf,(2006), Anayurt Oteli, YKY Yayınları, ?stanbul.

ATILGAN, Yusuf,(2004), Aylak Adam, YKY Yayınları, ?stanbul.

BURCU YILMAZ, Ebru,(2010), "Cahit Sıtkı Tarancı'nın Şiirlerinde Bilinçaltının Sunumu", Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Diyarbakır.

CEBEC?, Oğuz,(2004), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, ?thaki Yayınevi, ?stanbul.

EMRE, ?smet,(2006), Edebiyat ve Psikoloji, Anı Yayıncılık, Ankara.

FORDHAM, Frieda,(2008), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, Say Yayıncılık, ?stanbul.

FREUD, Sıgmund, (1999),Sanat ve Edebiyat, Payel Yayınları, ?stanbul.

JUNG, C. G.,(1997), Analitik Psikoloji, Payel Yayınevi, ?stanbul.

KARASU, Bilge, (2010), Göçmüş Kediler Bahçesi, Metis Yayınları, ?stanbul.

MAY, Rollo, (2008),Yaratma Cesareti, Metis Yayınları, ?stanbul.

MORAN, Berna,(2008), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, ?leti?im Yayınları, ?stanbul.

ÖZBEK, Yılmaz, (2007), Edebiyat ve Psikanaliz, Çizgi Kitabevi, Konya.

SUNAT, Halûk,(2006), İmgenin Tılsımlı Rüzgârı, Yirmidört Yayınları, ?stanbul.

T?KEN, Servet,(2009), "Cahit Sıtkı Tarancı Şiirlerindeki 'Ayna' İmgesine Psikanalitik Bir Yaklaşım, A.Ü. Türkiyat Ara?tırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 41, Erzurum.

TURA, Saffet Murat,(2010), Freud'dan Lacan'a Psikanaliz, Kanat Kitap, ?stanbul.

UZUNER, Buket,(2006), Balık İzlerinin Sesi, Everest Yayınları, ?stanbul . UZUNER, Buket,(2002), İki Yeşil Su Samuru, Everest Yayınları, ?stanbul.