22079

ONTOLOJİK BOYUTTA „DÖNGÜSEL SÜREKLİLİK‟ & „DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM‟Ü İMLEYEN GÖRSEL SEMBOLLERLE ŞİİRİN BİÇİM DÜZEYİNDE BİLİNÇLİ DEFORMASYONU: DİVAN ŞİİRİNDE DEYİŞBİLİMSEL BİR ÖNCELEME ALANI OLARAK BİÇİMSEL SAPMALAR

Çoğul estetik bağlamında sanatın derin/değişmez bir gerçekliğe ve bütüne/evrensel olana ulaşma çabası, aslında nesnenin görünmeyen ,,öz"ünü yani varlığın kökenini aramaya yöneliktir. İçe yoğunlaşma ile yapılan bu arayış yolculuğundan sanat eserine yansıyanlarda, herkesin ilk anda göremediği bir takım semboller yer alabilir. Örneğin şiir ve resmi buluşturan görüntü merkezli metinlerdeki dizeler, birer figür/desen meydana getirecek şekilde yerleştirilir. Bu özel form; ,,görsel şiir", ,,somut şiir", ,,desen şiir", ,,figüratif şiir" gibi terimlerle ifade edilir. Türk şiir geleneğinin önemli bir kolunu oluşturan Divan şiirinde de görsel şiir örnekleri vardır. Böyle şiirler, biçimlerine göre değişik isimler alırlar: Müşeccer/teşcîr, mücessem, müdevver, murabba gibi. Poetik yapının klasik kodları değiştirilerek, biçim düzeyinde görsel denemelere girişilmiştir. Harfte, sözcükte, şekilde yapılan oyunlarla; Klasik Türk edebiyatının kendine has sınırları içinde, sınırları zorlayan sıradışı metinler meydana getirilmiştir. Yapılacak titiz yorumlamalar, eski edebiyattaki görsel şiirlerin de -tıpkı eski edebiyatın kendisi gibi- çoğul okumaya açık bir yapıda olduğunu gösterecektir. Divan şiirindeki görsel şiirlere, gelenekten uzaklaşılmadan ama yoruma açık bir yapıda olduklarını da bilerek, sahip oldukları görüntü ile neyi ima/işaret ettikleri dahilinde yaklaşılabilir. Böylece, görünene tek yönden bakmayıp farklı açılardan yaklaşarak da onu anlayabilmek mümkün olacktır. Eski Türk edebiyatı alanıyla ilgili akademik incelemeler; klasik metin şerhi uygulamalarıyla birlikte, şiirde dil kullanımlarına yönelik deyişbilimsel ve şiir-felsefe-varlık bağlamında ontolojik bakış açılarına dayalı değerlendirmelere de olanak vermektedir

THE CONSCIOUS DEFORMATION OF THE POETRY AT THE FORMAL LEVEL WITH VISUAL SYMBOLS ALLUDING TO “CYCLICAL CONTINUITY” AND “CHANGE AND TRANSFORMATION” AT THE ONTOLOGICAL DIMENSION: FORMAL DEVIATIONS IN THE DIVAN POETRY AS A FIELD OF STYLISTIC FOREGROUNDINGS

Within the context of multiple aesthetics, the attempt of the art to attain the deep/unchanging truth and the holistic/universal aims at searching for the invisible “core” of the object, in other words, the origin of existence. In The reflections of this quest pursued with introspection on the artwork, one might find a set of symbols which may go unnoticed at first sight. For instance, the lines of visual centred texts which bring together the verse and the picture are placed in a way to form a figure/pattern. This special form is also called as “visual poetry”, “concrete poetry”, “pattern poetry” and “figurative poetry”. The Divan poetry, which constitutes an important branch of the Turkish poetry tradition contains examples of the visual poetry. They takes name according to their forms. For example müşeccer/teşcîr, mücessem, müdevver, murabba. Classical codes of the poetic structure have been altered and visual experiments on formal level have been conducted. With plays on letters, words and form, extraordinary examples pushing the limits of Divan poetry have been given. Meticulous interpretations will demonstrate that visual poetry of the old literature -as the old literature itself- is open to multiple readings because academic analysis of old Turkish literature, along with the usual text annotation practices, allow for a language-use oriented stylistic evaluation of poetry and evaluations based on the ontological point-of-view within the context of poetry-philosophy-existence

PDF

___

AKSAN, Doğan (1995). “ġiirde Biçim”, ġiir Dili ve Türk ġiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi, s. 244-255.

ALTAN, Erhan (2007). “Somut ġiirde Deformasyonun ĠĢlevi”, Hece (Dosya: Edebiyatta KliĢeye KarĢı Deformasyonun ĠĢlevi - 1), S. 131, s. 130-133.

ARSLAN, Mehmet (2009). Sivaslı Gulâmî Divanı, Sivas: Asitan Yayıncılık.

AYVAZOĞLU, BeĢir (1996). AĢk Estetiği, Ġstanbul: Ötüken Yayınları.

BERGER, John (2011). Görme Biçimleri (Çeviren: Yurdanur Salman), Ġstanbul: Metis Yayınları [17.basım].

BUCKLAND, Raymond (2005). ĠĢaretler, Semboller, Alametler (Çeviren: Derya Engin), Ġstanbul: Kozmik Kitaplar.

BURCKHARDT, Titus (2005). Ġslam Sanatı Dil ve Anlam (Çeviren: Turan Koç), Ġstanbul: Klasik Yayınları.

ERZEN, Jale Nejdet (2011). Çoğul Estetik, Ġstanbul: Metis Yayınları.

GENER, Cihangir (2012). Ezoterik-Batıni Doktrinler Tarihi, Ġstanbul: Beyaz Yayınları [13.basım].

GÖKBERK, Macit (1980). Felsefe Tarihi, Ġstanbul: Remzi Kitabevi.

GÜNDÜZÖZ, Soner (2011). “Geleneksel Harf Sembolizminin Bir Yorumu Olarak Nûn Harfi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 30, s. 43-58.

GÜNENÇ, YaĢar (1995). Hallac-ı Mansur Tavasin: Ene‟l-Hak, Ankara: Yaba Yayınları.

GÜVENÇ, Bozkurt (1985). Ġnsan ve Kültür, Ġstanbul: Remzi Kitabevi.

GÖKALP, ALPASLAN Gonca (2005). “Türk Edebiyatında Somut (Görsel) ġiir”, Türkbilig Türkoloji AraĢtırmaları, S. 10, s. 3-16.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1985). 100 Soruda Tasavvuf, Ġstanbul: Gerçek Yayınevi.

HANÇERLĠOĞLU, Orhan (1970). DüĢünce Tarihi, Ġstanbul: Remzi Kitabevi.

HEIDEGGER, Martin (2008). Varlık ve Zaman (Çeviren: Kaan H. Ökten), Ġstanbul: Agora Kitaplığı.

KARABEY, Turgut (2007). “Divan ġiirinde Sapmalar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 32, s. 15-38.

KANT, Immanuel (2011). Yargı Yetisinin EleĢtirisi (Çeviren: Aziz Yardımlı), Ġstanbul: Ġdea Yayınları.

KUÇURADI, Ionna (1999). Sanata Felsefeyle Bakmak, Ankara: Ayraç Yayınları.

MAHĠR, Banu (1989). “Ġslamda „Resim‟ Sözcüğünün Belirlediği Tasvir Geleneği”, Sanat Tarihinde Doğudan Batıya (Ünsal Yüce Anısına Sempozyum Bildirileri), Ġstanbul: Sandoz Kültür Yayınları, s. 59-64.

ÖZÜNLÜ, Ünsal (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları, Ġstanbul: Multilingual Yayınları.

SALT, Alparslan (2006). Neo-spiritüalist YaklaĢımlarla Ezoterik Bilgilerin IĢığında Semboller, Ġstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.

SARAÇ, M.A Yekta (2007). “Görsel ġiir”, Klasik Edebiyat Bilgisi - Belâgat, Ġstanbul: 3F Yayınevi, s. 311-316.

SCHIMMEL, Annemarie (2001). Ġslamın Mistik Boyutları (Çeviren: Ergun Kocabıyık), Ġstanbul: Kabalcı Yayınevi.

ġENÖDEYĠCĠ, Özer (2009). “Osmanlı‟nın Görsel ġiirleri III: Trajedinin Gölgesinde Hüner Gösterisi”, Uluslararası Sosyal AraĢtırmalar Dergisi, Volume: 2/6, s. 586-596.

TEKĠN, Gönül (2007). “Eski Türk Edebiyatında Ağaç Motifi ve Sembolizmi”, Edebiyat ve Dil Yazıları: Mustafa Ġsen‟e Armağan, Ankara: Grafiker Yayınları, s. 493-509.

TÖKEL, Dursun Ali Tökel (2003). Divan ġiirinde Harf Simgeciliği, Ankara: Hece Yayınları.

ULUDAĞ, Süleyman (1995). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Ġstanbul: Marifet Yayınları.

Y.y. (1992). Varlıksal Ġlkeler, Ġstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.