TAHSİN ÖMER’İN “DARB-I MESELLERİMİZ HAKKINDA TAHLİLİ TEDKİKAT” ADLI ATASÖZLERİ SEÇKİSİ

Atasözleri ve deyimler, toplumların uzun süren gözlem, deneyim ve yaşantılarına dayandığından; ait oldukları toplumun yaşama biçiminden düşünce yapısına, değer yargılarından ahlâk anlayışına varıncaya kadar çok değişik konuları içerirler. Bu nedenle bir milletin bütün kültür ve değerler dünyasının özü mesabesinde olan kalıplaşmış sözlerdir. İletişim esnasında kısa, kestirme ve etkili bir anlatımı mümkün kılan atasözleri, aynı zamanda bir milletin felsefesini de yansıtır. Bu bakımdan bu söz varlıklarının bilinmesi ve yaşatılması hayatî önem arz etmektedir. Türk dilinin bilinen en eski sözlüğü olan Divânü Lügati't-Türk'ten günümüze değin bu söz varlıklarını yaşatma ve kayıt altına alma amacına yönelik önemli sözlükler kaleme alınmıştır. Bunların her biri Türk dili ve kültürü açısından birbirinden değerli kaynaklardır. Bu makalede, yapılan taramalar ve araştırmalar neticesinde, bugüne kadar -bir iki yazı dışında- varlığından söz edilmemiş bir atasözü seçkisi üzerinde durulacaktır. 1337-1340 (M. 1921) yıllarında İstanbul Şehzâdebaşı'ndaki Evkâf Matbaası'nda basılan ve Tahsin Ömer tarafından kaleme alınmış olan "Darb-ı Mesellerimiz Hakkında Tahlîlî Tedkîkât" adlı risalenin, Toronto Üniversitesi Kütüphanesi'nde PN 6505 T8 035 numarada kayıtlı, eski harfli matbu nüshası kısa bir değerlendirme ilave edilerek yeni yazıya çevrilmiştir. Tahsin Ömer'in iki buçuk sayfalık mukaddimede belirttiği üzere bu eser, memleketimizde kullanılan beş bine yakın darbımeselin birer birer tetkiki neticesinde toplanan iki yüze yakın sözün, sahip olduğu manalar itibariyle ayrı ayrı kadrolar halinde tasnif edilip, halkın çeşitli dersler çıkarması ve ibret alması amacıyla kaleme alınmış 16 sayfalık bir risaledir. Pek hacimli olmayan bu risalenin en dikkate değer tarafı müellifinin darbımesellerimizi ahlakî mahiyetleri açısından incelemesi ve bir tasnif yöntemi ortaya koymuş olmasıdır. Diğer önemli bir yön ise risalenin mukaddimesinde sunulan tahlilî değerlendirmelerdir

A SELECTION OF PROVERBS FROM TAHSİN ÖMER’S “DARB-I MESELLERİMİZ HAKKINDA TAHLİLİ TEDKİKAT”

Proverbs and idioms include very different matters ranging from the life styles of the societies they belong to to their frames of mind, from standards of judgements to moral insights due to the fact that they are based on lasting observations, experiences and lives of those societies. As a result, they are stereotyped words which are on the position of the soul of all the culture and value world of the nation they belong to. Proverbs, which make a short-cut and efficient expression possible, also reflect the philosophy of a nation. From this point of view, the realization and preservation of these verbal entities are of vital importance. From the time of Diwanu Lugat et-Turk, the oldest known dictionary of Turkish language, to our day, important dictionaries have been authored to preserve and record these verbal entities. Each of these dictionaries are very important resources as regards with Turkish language and culture. This manuscript will mention about an anthology of proverbs. According to the searches and surveys the anthology has been mentioned only in a few articles until today. The booklet “Darb-ı Mesellerimiz Hakkında Tahlili Tedkikat” was written by Tahsin Ömer and was printed in Evkaf Printing House in Şehzadebaşı, İstanbul between 1337 and 1340. The printed copy of the booklet in the library of the University of Toronto with the recording number of PN 6505 T8 035, is translated into Modern Turkish from Ottoman Turkish with an additional short review. As the result of a revisal of about 5000 proverbs used in our country, nearly 200 proverbs were sorted out according to their meanings and Tahsin Ömer says in the two and a half pages of foreword that this 16 pages booklet was written to make people learn and draw some lessons. The most exciting parts of this booklet are that the writer examines the proverbs in moral aspects and presents a sorting method. Another important part is the presented analytical assasments in the foreword

PDF

___

AKSOY, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, C.I-II, Ġstanbul: Ġnkılâp Kitabevi.

ALTUN, Mustafa (2004). “Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir Ġnceleme”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Temmuz, Yıl:6, Sayı:21, s.79-91.

ATALAY, Besim (1998). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C.II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ATALAY, Besim (1999). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C.III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

OY, Aydın (1956). “Atasözlerinin Edebî Değeri”, Türk Dili, Haziran, C.V, S.57, s.561-563.

BEYZADEOĞLU, Süreyya (2002). “Nazım ve Nesir Örnekli Osmanlı Dönemi Atasözleri ve Deyimleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.XI, Ankara, s.622-634.

BORATAV, Pertev Naili (2000). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Ġstanbul: Gerçek Yayınevi.

CAFEROĞLU, Ahmet (1930). “Orhun Abidelerinde Atalarsözü”, Halk Bilgisi Haberleri, Yıl:1, Sayı:3, s.43-46.

“Darbımesel Mecmuaları Kitabiyatı” (1932). Atsız Mecmua, Aylık Fikir Mecmuası, 25 Eylül, Yıl:2, Sayı:17.

DUYMAZ, Recep (2007). Atalar Sözü, Ġstanbul: Gökkubbe Yayınları.

ĠSLAMOĞLU, Abdülmecit (2010). “Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi‟nde Bulunan El Yazması Bir Eser: Atasözleri Külliyâtı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51:1, s.273-293.

Millli Kütüphane BaĢkanlığı (2001). Türk Atasözleri ve Deyimleri I-II, Ġstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

PARLATIR, Ġsmail (2008). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, C.I-II, Ankara: Yargı Yayınevi.

SERTKAYA, Osman Fikri (1999). “Eski Türklerin Kağan Seçimi Üzerine Göktürk Yazıtlarındaki Ġki Ata Sözü”, İlmi Araştırmalar, S.8, Ġstanbul 1999, s.233-240.

ġinâsî (1302). Durûb-ı Emsâl-i Osmâniyye, Ġstanbul: Matbaa-i Ebuzziyâ.

TAHSĠN, Ömer (1340). Darb-ı Mesellerimiz Hakkında Tahlili Tedkikat, Ġstanbul: Evkaf Matbaası.

ÜSTÜNER, Ahat (1991). “Kutadgu Bilig‟de Atasözleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S.1, Elazığ 1991, s.391-428.

YAZICI, Numan (2003). Arapça-Türkçe / Türkçe-Arapça Atasözleri ve Deyimler, Ġstanbul: Rağbet Yayınları.

Yeni Tarama Sözlüğü (1983). haz. Cem Dilçin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.