MANİLERDE DOLDURMA DİZE PROBLEMİ VE DİZELER ARASINDAKİ ANLAMSAL BAĞI SAĞLAYAN UNSURLARI SINIFLANDIRMA DENEMESİ

Mani, Türk halk şiiri geleneğine özgü bir nazım türü olmakla birlikte, milli nazım şekillerinin de en küçük parçasıdır. Mani, Türkçenin kullanıldığı hemen her coğrafyada var olan en yaygın halk şiiridir. Çeşitli Türk şivelerinde ve ağızlarında farklı adlarla varlığını sürdürmektedir. Bu yaygınlığından dolayı maniler, kendine özgü icra geleneği oluşturmuş ender türlerden biridir. Mani, halk edebiyatının nazım birimi olan dörtlük ile söylenmekte ise de, dörtlüklerle söylenen öteki nazım biçimlerinden ayrı bir özellik göstermektedir. Maninin nasıl doğduğu ya da tarihi gelişiminin nasıl olduğu hususu bugüne kadar aydınlatılamamıştır. Mani konusunda araştırma yapanların üzerinde durduğu önemli bir konu da, manilerdeki "doldurma dize" problemidir. Bu tanım, ilk iki dizenin asıl duygu ve düşüncenin verildiği son iki dizeye hazırlık amacıyla söylendiği düşüncesine dayanmaktadır. Ancak doldurma dize konusunda araştırmacılar arasında görüş birliğine varılabilmiş değildir. Konu hakkında yapılan ilk araştırmalarda maninin ilk iki dizesi "doldurma dize" olarak adlandırılmış ve bunların anlam bakımından son iki dizeyle bağlantısız olduğu görüşü öne çıkmıştır. Ancak bağlam merkezli yapılan araştırmaların da etkisiyle, son dönemlerde yapılan çalışmalarda mani, bir bütün olarak değerlendirilmiş ve doldurma dize denilen dizelerin aslında bazı işlevleri yerine getirdiği öne sürülmüştür. Bu çalışmada, manideki ilk iki dize ile son iki dize arasındaki anlamsal bağları sağlayan unsurlar ele alınmış ve bunlar sınıflandırılmaya çalışılmıştır

THE PROBLEM OF UNRELATED VERSE IN MANİ AND THE STUDY OF CLASSIFICATION OF THE ELEMENTS THAT PROVIDE THE SEMANTIC LINK BETWEEN THE VERSES

Mani is not only a spesific genre of poetry in the Turkish folk poem tradition, but also is the smallest part of the national poetry forms. Mani is the most common folk poem used nearly in every geographical region where Turkish is spoken. It keeps its existence in various Turkish dialects and accents in different names. Because of that commonness, manis are one of the rare genres that formed its original performing tradition. Although mani is sing with quatrain, verse unit in the folk literature, it is indicate that a feature which is different from other forms of verse which sing with quatrain. It has not been clarified how the historical development of mani or ever how the matter was occured until today. It is also an important issue, which people doing research on mani emphasized, is the problem of “unrelated verses”. This definition is depend on the opinion which first two verses are sing in preparation for the last two verses which is given the main feelings and thoughts. However, there is no consensus about the issue of unrelated verses among researchers. The first studies on this subject, the first two verses of mani was named as “unrelated verses” and the opinion of these were disconnected the last two verses in terms of meaning was came into prominence. However, the influence of the research-based context, mani, in recent studies, is evaluated as a whole and it has been suggested that verses, called as “unrelated verses”, fufill some of the functions in fact. In this study, it is discussed that elements which provides of the semantic links between first two verses and last two verses in mani and they are classified

PDF

___

ABRAHAMS, D. Roger, “Halkbiliminin Retorikal Teorisi Ġçin GiriĢ Sözleri” (Çevirenler: AyĢe Yavuz; Nilgül Aytuzlar ve Emine Aydoğan). (Hazırlayanlar: M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır) Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, Geleneksel Yayıncılık, Ankara 2005, s: 168-190.

BAġGÖZ, Ġlhan, Manilerimizden, Dost Yayınları, Ankara 1957.

BILDIR, Fatma, Dursunbey (Balıkesir) Yöresi Halk Edebiyatı ve Folklor Ürünleri Üzerine Bir Araştırma, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir 2008.

BORATAV, P. Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, Ġstanbul 2000.

ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.

DĠLÇĠN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara 2005.

DĠZDAROĞLU, Hikmet, Halk Şiirinde Türler, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1969.

ELÇĠN, ġükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.

ESET, Niyazi, Mukayeseli ve Neşredilmemiş Maniler, Ankara Halkevi NeĢriyatı, Ankara 1944.

ESET, Niyazi, Maniler Kılavuzu, Ankara Halkevi NeĢriyatı, Ankara 1946.

KARABAġ, Seyfi, Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru, ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1981.

KAYA, Doğan, Anonim Halk Şiiri, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.

KORKMAZ, Ramazan, “Genel Olarak „Ġfade‟ Kavramı ve Bir Mani Çözümlemesi”, Milli Eğitim, S: 90, (1989), s: 34-38.

KUDRET, Cevdet, Örneklerle Edebiyat Bilgileri (Cilt 1), Ġnkılâp Kitapevi, Ġstanbul 2003.

ONAY, A. Talat, Türk Halk Şiirinin Şekil ve Nev’i, Akçağ Yayınları, Ankara 1996.

ÖNAL, M. Naci, “Dobruca Romanya Türklerinin Manileri ve Mani Ġncelemeleri”, 4. Uluslararası Kıbrıs - Balkanlar - Avrasya Türk Edebiyatları Sempozyumu, 09-14 Mayıs 2000, Struga Makedonya.

ÖZTÜRK, Ali, Türk Anonim Edebiyatı, Bayrak Yayıncılık, Ġstanbul 1985.

K.K.1: Aliye COġKUN, 1968, Ġlkokul, Ev hanımı, Bakırlı Köyü, Gönen/BALIKESĠR.

K.K.2: AyĢe ÇINAR, 1960, Ġlkokul, Ev hanımı, Kürse Köyü, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.3: AyĢe DUMANLI, 1974, Ġlkokul, Ev hanımı, KocaavĢar Bel., Merkez/BALIKESĠR.

K.K.4: AyĢe KOÇAK, 1949, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.5: Cemile GÜÇ, 1969, Ġlkokul, Ev hanımı, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.6: Elif HAMAK, 1974, Ġlkokul, Ev hanımı, Hacıhüseyin Köyü, Balya/BALIKESĠR.

K.K.7: Emine UĞURLU, 1979, Ġlkokul, Ev hanımı, Alan Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.8: Erdal AVCI, 1976, Lise, Tekniker, AĢağı Yağcılar Köyü, Dursunbey/BALIKESĠR.

K.K.9: Fatma DEVRĠM, 1964, Ġlkokul, Ev hanımı, Çatak Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR. K.K.10: Fatma GĠRGĠN, 1954, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Yolcupınarı, Sındırgı/BALIKESĠR.

K.K.11: Fatma GÜRGEN, 1954, Ġlkokul, Ev hanımı, Kumköy, Gönen/BALIKESĠR.

K.K.12: Gülfidan YUMUK, 1972, Ġlkokul, Ev hanımı, Sayacık Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.13: Gülten BAYTEKĠN, 1940, Ġlkokul, Ev hanımı, Gökçeyazı Beldesi, Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.14: Gülten ÖZDEMĠR, 1950, Ġlkokul, Pazarcı, Karaman Köyü, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.15: Hasan ÇAYNAK, 1961, Ġlkokul, Çiftçi, Kepez Köyü, Sındırgı/BALIKESĠR.

K.K.16: Hatice CEYLAN, 1965, Ġlkokul, Ev hanımı, Gökköy, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.17: Hatice ERKORKMAZ, 1955, Ġlkokul, Ev hanımı, Sarıalan Köyü, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.18: Hatice TOSUN, 1945, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.19: Havva ÇAKIR, 1977, Ġlkokul, Ev hanımı, Darıçukuru Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.20: Hülya ADIġEN, 1969, Ġlkokul, Ev hanımı, AyĢebacı Köyü, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.21: Ġmren DOĞAN, 1979, Üniversite, ĠĢsiz, Muratlar Köyü, Gönen/BALIKESĠR.

K.K.22: Ġsmail ÇAĞLAYAN, 1953, Eğitimi Yok, Çiftçi, Davutça Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.23: Ġsmail DEMĠR, 1935, Ġlkokul, Emekli, ġapçı Köyü, Sındırgı/BALIKESĠR.

K.K.24: Ġsmail KAHRAMAN, 1967, Lise, Sendikacı, Ġskele Beldesi, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.25: Kadriye ÇÜRÜK, 1953, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.26: Medine AKÇA, 1935, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Merkez, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.27: Melda ZORGÖR, 1965, Ġlkokul, Ev hanımı, Gökçeyazı Bel., Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.28: Meryem DENĠZALP, 1963, Ġlkokul, Ev hanımı, Gökçeyazı Bel., Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.29: Mevlüt MUT, 1953, Ġlkokul, Çiftçi, Kızılçukur Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.30: Muzaffer ÇAĞLAYAN, 1964, Ġlkokul, Müzisyen, Davutça Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.31: Nadiye ÇOBANOĞLU, 1961, Ġlkokul, Ev hanımı, YolbaĢı Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.32: Nefaret KANGAL, 1967, Ġlkokul, Ev hanımı, Bakırlı Köyü, Gönen/BALIKESĠR.

K.K.33: Neriman ÇOBANOĞLU, 1937, Eğitimi Yok, Ev hanımı, YolbaĢı, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.34: Nurdan ÖZGÜN, 1986, Lise, Ev hanımı, Gökçeyazı Beldesi, Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.35: Nurten DOĞAN, 1958, Ġlkokul, Ev hanımı, Soğanbükü Köyü, Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.36: Ramazan KAYA, 1940, Eğitimi Yok, Emekli, Dalköy, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.37: Sami DOĞRU, 1969, Ortaokul, Çiftçi, Özgören Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.38: Sultan ÇOBAN, 1979, Ġlkokul, Ev hanımı, Dallımandıra Köyü, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.39: ġadiye DUYAR, 1955, Ġlkokul, Emekli, KocaavĢar Beldesi, Merkez/BALIKESĠR.

K.K.40: ġakir AYDOĞMUġ, 1973, Lise, Çiftçi, Kayırlar Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.41: ġamile ÖZDEM, 1963, Ġlkokul, Ev hanımı, Gökçeyazı Beldesi, Ġvrindi/BALIKESĠR.

K.K.42: ġehri EROL, 1960, Ġlkokul, Emekli, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.43: Yusuf ġAHAN, 1976, Üniversite, Öğretmen, Tuzak Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.44: Zehra SOYDEMĠR, 1953, Ġlkokul, Ev hanımı, Hacıhüseyin Köyü, Balya/BALIKESĠR.

K.K.45: Zekiye ÇAKIR, 1981, Ġlkokul, Ev hanımı, Sayacık Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.

K.K.46: Zeynep ÇAY, 1952, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Ericek Köyü, Dursunbey/BALIKESĠR.

K.K.47: Zeynep MUT, 1956, Ġlkokul, Ev hanımı, Kızılçukur Köyü, Bigadiç/BALIKESĠR.

K.K.48: Zeynep YOLCU, 1950, Eğitimi Yok, Ev hanımı, Piyade Köyü, Kepsut/BALIKESĠR.