Divânü Lügâti't-Türk'teki tek heceli fiillerin Oğuz ve Kipçak grubu Türk ehçelerindeki durumuna istatiktiksel bir bakış

Bu çalışmada, Türkçenin en sağlam yapılarından birisi olan fiiller üzerinde karşılaştırmalı ve istatistiksel bir inceleme yaptık. Dîvânü Lügâti’t-Türk’te geçen tek heceli fiillerin bugünkü çağdaş Oğuz ve Kıpçak grubu Türk lehçelerindeki durumunu karşılaştırmalı olarak ele alarak istatistiksel sonuçlara ulaşmaya çalıştık. Çalışmamızın temelini Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki tek heceli fiiller oluşturmuştur. Karşılaştırmada, Oğuz grubu lehçelerinden Türkmen ve Türkiye Türkçeleri, Kıpçak grubundan ise Tatar ve Başkurt Türkçeleri esas alınmıştır. Bu çalışma sonucunda, Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki tek heceli fiillerin bugünkü lehçelerde %68-%76 oranında yaşadığı tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi, ağızlarda yaşayan kelimeler dikkate alındığında, tek heceli fiilleri muhafaza hususunda birinci sırayı alırken, ağızlarda yaşayan kelimeler dışarıda tutulduğunda sonuncu olabilmektedir.

A statistical view toward the monosylable verbs in Divânü Lügâti't-Türk and their situation in Oghuz and Kypchak dialects

In this study, we made a comparative and statistical analysis on the verbs which are one of the most lasting structures of Turkish. We tried to reach statistical results by comparing and analyzing monosyllable verbs mentioned Dîvânü Lügâti't-Türk and their situation in Oghuz and Kypchak dialects. The monosyllable verbs in Dîvânü Lügâti't-Türk form the foundation of our study. In the cross tabulation, Turkoman and Turkey Turkish of Oghuz group of dialects, and, Tatar and Bashkir Turkish of Kypchak group of dialects were taken. As a result of this study, it is discovered that the monosyllabic verbs in Dîvânü Lügâti't-Türk are living in modern dialects in the ratio of 68%-76%. Even though Turkey Turkish takes the first rank with regard to conserving the monosyllable verbs considering the words living in the mouths, it may take the last rank when the words living in the mouths are disregarded.

PDF

___

AGİŞEV İ. M. vd., [1993], Başkort Télénéñ Hüẕlégé I-II, Russkiy Yazık, Moskva.
ARAZKULIYEV S. vd. [1977], Türkmen Diliniñ Gısgaça Dialektologik Sözlügi, Ilım Neşriyatı, Aşgabat.
ATALAY Besim, [1985-1986], Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I-II-III, TDK Yay., Ankara.
ATALAY Besim, [1986], Divanü Lûgat-it-Türk Dizini “Endeks”IV, TDK Yay., Ankara.
BORHANOVA N., YAKUPOVA G., [1953], Dialektologik Süzlék, II. Bs., Tatgosizdat, Kazan.
BORHANOVA N. B. vd., [1969], Tatar Télénéñ Dialektologik Süzlégé, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan.
DANKOFF Robert, KELLY James [1985], Mahmud al-Kaşgarî, Compendium of The Turkic Dialects (Dîwân Lugât at-Turk), Part III, washington, D. C., Harvard University Printing Office.
Derleme Sözlüğü, [1963-1982], TDK Yay., Ankara.
Divanü Lûgat-it-Türk Dizini, [1972], TDK Yay., Ankara.
HAMZAYEV M. Y. vd., [1962], Türkmen Diliniñ Sözlügi,Aşgabat.
MAHMUTOVA L. T. vd. (Red.), [1977–1979–1981], Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan.
Tatarça-Rusça Süzlék, [1966], İzdatel’stvo Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva.
TEKİN Talat vd. [1995], Türkmence-Türkçe Sözlük, Simurg, Ankara.