"Yeni turan"da milli kimlik sorunu

Halide Edib, II. Meşrutiyet dönemi edebiyatının önde gelen yazarlarından birisidir. 1912 yılında yayımladığı Yeni Turan adlı romanıyla, Osmanlı Türkiyesinin çeşitli fikir akımlarını günümüze taşımış, Osmanlı aydınlarının Osmanlı‟nın yıkılışını önlemek için öne sürdüğü çözüm ve görüşleri tartışmış ve “Türkiye Türkçülüğü” olarak yorumlayabileceğimiz bir düşünceyle, ütopik bir toplum projesi sunmuştur. Halide Edib, Yeni Turan‟da Türk millî kimliğinin başlıca dayanaklarını, “Genel Türkçülük Düşüncesi”, “Batılılaşma” ve “Modernist Bir Din Anlayışı” üstüne kurmaya çalışmıştır. Millî kimliğin asıl göstergeleri, bunlarla sentezlenmeye çalışılsa ve sunulan gelecek projesinde asıl olan, Türkler ve Türk düşüncesi gibi görünse de, bu düşüncenin alt okumalarında ve metaforik anlamlandırmada Türk düşünce ve kültür birikimlerine ters düşecek, Türk toplum yapısına, felsefesine sızdırılmış bazı kozmopolit düşünceler göze çarpar. Bu alt okumaları, genel olarak, Türk kültürünü “anonimite”ye dönüştürme ve hümanist bakışla ortak değerlere bağlama çabası olarak özetleyebiliriz. Bu düşünceleri, geleceğin Türkiyesinde inşa edecek gençlikse “yeni hayat”ın en önemli itici gücü olarak seçilmiştir.

National identity problem in "yeni turan"

Halide Edip is one of the leading writers in the Second Constitutional Monarchy Period Literature during the Ottoman Empire. In the novel called „Yeni Turan‟, published in 1912, she transfers the literary and political ideas of Ottoman Turkey‟s to the present life of Modern Turkey. In the book, she analyses and studies the Ottoman intellectuals‟ ideas about preventing the empire decline and she states her views in the means of „Türkiye Türkçülüğü‟ which is simply interpreted „Nationalism For Turkey‟ and she calls it as a utopion social Project. Halide Edip claims in the book „Yeni Turan‟ that the Turkish Nationalism should be based on, „General Turkic Nationalism‟ , „Westernisim‟ , „Modern and Reformist Interpreting of The Religion‟ . Although all those mentioning processes are presented as the main insruments of the national identity and are highlighted to synthesis for the benefits of future „Turkic Generation and Turkish İdeology‟ projects, some of them may be accepted as the contraversial issues in the means of philosophical aspects and metaphorical interpretation. Further more, they may contrast with the present and former social values of Turkish society. It can also be said that those approaches and ideas are cosmopolitical ones which have been transfered from other cultures. Finally can be said that all those struggles are kind of proposals to take or to turn the turkish culture into the values of universal humanistic ideology and the Turkish Youth has been describe as the leading power of this process.

PDF

___

ADIVAR, Halide Edib (1967), Yeni Turan, 5.Baskı, İstanbul: Atlas Yayınevi.
ADIVAR, Halide Edib, (2009), Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri, Can Yayınları, Ankara.
AKÇURA, Yusuf (1328/1912), ‚Türklerle Tatarlar Birdir, İkisi de Medeniyete Hizmet Etmişlerdir‛, Türk Yurdu, Altın Armağan, İstanbul, s. 37—59.
BELLETEN, (1960), ‚Türkoloji Çalışmalarına Toplu Bir Bakış ve Ödevlerimiz‛, Yeniden Basım, TTK, Ankara.
BEYATLI, Yahya Kemal, (1990), ‚Yeni Turan‛, Edebiyata Dair, İs-tanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul.
DEVLET, Nadir, (1996), ‚XX. Yüzyılda Tatar'larda Millî Kimlik Sorunu‛, Belleten, Türk Tarih Kurumu Yay., C:LX, S.227, Ankara, s.191-202.
DEVLET, Nadir, (1998), ‚Yeni Türk Dilleri Kutlu Olsun!‛, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Dil Kurumu Yay., C:I S: 554, Ankara, s. 116-120
DEVLET, Nadir, (1999), Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
DURAKPAŞA, Ayşe, (2007), Halide Edib, Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yayınları, İstanbul.
ENGİNÜN, İnci, (1995), Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu-Batı Meselesi, Millî Egitim Bak.Yay., Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, (1992), ‚İsmail Gaspıralı’nın Fikirleri‛, Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Akçağ Yay., Ankara.
GÖZÜTOK, Türkan, (2006), Atatürk Dönemi (1923-1938) Türk Hikâyeciliğinde Anadolu”, A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
HABLEMİTOĞLU, Necip (2001), ‚Gaspıralı İsmail Bey: Dilde Birlik ve Türklük Şuuru‛, Tataristan Bilimler Akademisi, ‚Doğumunun 150. Yıldönümünde Gaspıralı İsmail Bey‛ Sempozyumu Bildiri Metni, 29-30 Mayıs, Kazan, http://hablemitoglu.com/dildebirlik.htm, 24.01.2010.
KARA, Seyfullah, (2007) ‚Dinî Tarafı Dışlanmış Bir Hümanist Düşünür Tiplemesi: Mevlana Celaleddin Rumi‛, Uluslararası Mevlana ve Mevlevilik Sempozyumu, 26-28 Ekim Şanlıurfa.
KARAKAŞ, Mehmet, (2000), Türk Ulusçuluğunun İnşası, Vadi Yayınları, Ankara.
KARAKAŞ, Mehmet, (2006), ‚Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği‛, Milliyetçilik 1, Doğu-Batı Dergisi, Ankara.
KAZAN, Frances, (1995), Halide Edib ve Amerika, Bağlam Yayınları
KOÇAK, Birgül-TAMER, Aytül (2008), ‚II. Meşrutiyet Döneminde İki Milliyetçi Kadın: Halide Edib ve Müfide Ferid‛, Doğu Batı, Cilt I, S.45, Ankara, s.173-193.
METİN, Celal, (Eylül 2008), ‚II. Meşrutiyette Türkçü Ütopya: ‚Yeni Hayat‛, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, s.76-90.
MUHAMMETDİNOV, Rafael, ‚İki Türkçülüğün Mücadelesi Üzerine‛, XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 4-8 Ekim 1999, III.Cilt, II.Kısım, Ankara.
ÖZCAN, Ufuk (2002), Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği, Don Kişot Yayınları, İstanbul.
PETROV, Grigory, (2008), Beyaz Zambaklar Ülkesinde, Antik Dünya Klasikleri, İstanbul.
SEYFETTİN, Ömer (2001), Bütün Eserleri, Makaleler 2, Yay.Haz. Hülya Argunşah, Dergah Yayınları, İstanbul.
SİRMAN, Nükhet (1989), ‚Turkish Feminism: A Short History‛, Dossier 5/6, Aralık 1988-Mayıs 1989, 20-25.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, (1992), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.