Türkiye türkçesinde durum değişikliği gösteren kelimeler üzerine bir inceleme

Türkiye Türkçesinde bazı aslî ve sıfattan türemiş fiiller, sıfatlar, sıfat-filler, isimler ve anlatım bütünü, bir durumdan farklı bir duruma geçişi anlatır. Değişim sürecini anlatan bu kelimeler, ya kendi anlamlarına göre veya cümlenin anlamından kaynaklanan bir şekilde işler. Türkçenin kelime türetme yollarındaki zenginlik, değişik türlerdeki kelimelerle değişim durumlarının tespit edilmesini sağlar. Bu makalenin amacı, durum değişikliği gösteren bu kelimeleri ve bunların işleyişlerini tespit etmektir. Durum değişikliğini gösteren unsur, cümleye değişim anlamı katarken, metindeki diğer kelimeleri de düzenler. Bu yüzden durum değişikliği gösteren kelimeler, önemli bir yere sahiptir. “Bütün kış her yer karla kaplıydı. Şimdi buzlar eriyor, yollar açılıyor. Artık bahar gelecek.” metninde, “eriyor” yükleminin gösterdiği değişim, tabiattaki diğer değişiklikleri de düzenlemektedir. “kış” mevsiminden “bahar”a geçiş ve bu süreçteki gelişmeler, “eri-” fiili çevresinde kurulmuştur.

An analyse about the words which indicate situation change in Turkey' Turkish language

Some pure verbs and verbs come from adjective, adjectives, participle, nouns and whole expression introduce the transition from one situation to another situation. These words which express change process, process either in respect of its own meaning or the form from sentence meaning. The richness in the way of word derivation in Turkish provides determining situation change and various types of word. The aim of this paper is to determine the functions of the words and the words which Express situation change. While the fact which Express situation change, provide a change meaning for sentence, it regulates the other words in text. So the facts which express situation change, are important. “Everwhere was covered by snow all winter. Ices are melting, now, roads are cleaned. Spring will come no longer.”in text, the change which is expressed by “melting” verb, also regulates the other changes in nature. The changes in transition from winter season to the spring and this process have been founded around “-eri”verb.

___

  • AĞAKAY, Mehmet Ali, Fiillerin Sınıflanması Üzerine Bir Deneme, TD-B, Seri: II, Sayı: 16-17, Ankara 1942.
  • AKÇATAŞ, Ahmet, Türkçede Değişim Kelimeleri Üzerine, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, Erzurum 2001.
  • AKSAN, Yeşim, Türkçede Durum Değişikliği Eylemlerinin Kılınış Özellikleri, Dilbilim Araştırmaları 2003.
  • HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Bakanlığı Yayınları 1992.
  • IŞIK, Mehmet Onat, Basit eylemler arası anlam ilişkileri (Semantic relations among basic verbs) Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi 2001.
  • KLEIN, E., Comparatives, Berlin 1991.