Eski anadolu Türkçesinde eczacılık terimleri ve bu terimlerin tıp, botanik, zooloji, madencilik, kimya terimleriyle ilişkileri

Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan eczacılık terimleri Tertìb-i MuèÀlece örneğinden hareketle değerlendirilmiştir. İncelemede tıp ve eczacılık çalışmalarının ne derece iç içe olduğu klasik bir tıp eseri olan Tertìb-i MuèÀlece’de sorgulanmıştır. Belirlenen eczacılık terimleri dilbilgisi özelliklerine göre incelenerek Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığındaki yerleri değerlendirilmiştir. Türk dili tarihi açısından olduğu kadar Türk bilim tarihine ışık tutacak bulgular ortaya konmuştur.

The old anatolian Turkish pharmaceutical terms and the terms medical, botany, zoology, chemical, mining terms relations with

Old Anatolian Turkish used in this study, the term Tertìb-i MuèÀlece pharmaceutical samples were analyzed with the movement. Examination of the extent of medical and pharmaceutical studies nested in the classical medical work has been questioned in the Tertìb-i MuèÀlece. Pharmaceutical terms determined by examining the grammar, vocabulary and the place of the Old Anatolian Turkish. In the history of the Turkish language as well as shed light on Turkish history of science findings have been revealed.

PDF

___

ADIVAR, Adnan (1970), Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul (2. Baskı).
AĞIRAKÇA, Ahmet (2004), İslâm Tıp Tarihi, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
AKALIN, Şükrü Haluk (1993), “Üzerlik”, II. Uluslararası Karacaoğlan ve Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, s. 247-260.
AKSAN, Doğan (2004), Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Engin Kitabevi.
ATALAY, Besim (1985), Divanü Lûgat-it-Türk Tercemesi, Ankara: TDK.
BANGUOĞLU, Tahsin (1995), Türkçenin Grameri, Ankara: TDK.
BAYLAV, Naşit (1968), Eczacılık Tarihi. İstanbul: Yörük Matbaası
BAYAT, Ali Haydar (2003), Tıp Tarihi, İzmir: Sade Matbaa.
BAYTOP, Turhan (2001), Türk Eczacılık Tarihi. Kısaltılmıs 2. Baskı, (hzl. Afife Mat), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
BAYTOP, Turhan (2007 ), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara: TDK.
CANPOLAT, Mustafa ve Zafer Önler (2007), İshak Bin Murad Edviye-i Müfrede, Ankara: TDK.
ÇETİN, Engin (2005), “Divanü Lügati‟t-Türk‟te Yiyecek İçecek Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesindeki Görünümleri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 2, s. 185-200.
DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK.
DOĞAN, Levent (2002Güz), “Türk Kültüründe Hayvalar ve Hayvan İsimleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara: TDK, s. 615-659.
DOĞAN, Şaban (2010), “Eski Oğuz Türkçesinde Tıp Dilinin Oluşumu ve Özellikleri”, Turkish Studies, V: 5/1, s. 313-373.
DRAMUR, Rengin (2008), Osmanlı Devleti Saraylarında Tıp ve Eczacılık, İstanbul: Aya Kitap.
GÜLSEVİN, Gürer ve Erdoğan Boz (2004), Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
GÜMÜŞATAM, Gürkan (2009), Haza KitÀb u HükemÀ-yı Tertìb-i MuèÀlece Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
GÜMÜŞATAM, Gürkan (2009) “15. Yüzyıl Tıp Kitaplarından Tertìb-i MuèÀlece‟nin Söz Varlığı, Dil ve Anlatım Özellikleri” Turkish Studies, V: 4/8, s. 1411-1443.
İHSANOĞLU, Ekmelettin ve diğerleri, (2004), Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İLERİ, Canan (2007), “Divanü Lügati‟t-Türk‟te Geçen MeyveSebze Adları ve Türklerin Bunlardan Yararlanma Biçimleri”, Türk Dili, S: 669, s. 542-572.
İLTER, Uzel ve Kenan Süveren (1999), Şerefeddin Sabuncuoğlu, Mücerreb-nÀme (İlk Deneysel Türkçe Tıp Eseri-1468), Ankara: AKM Yay.
KAHYA, Esin (1995), İbni Sina El-Kanun fi’t-Tıbb (Birinci Kitap), Ankara: AKM Yay.
KAHYA, Esin (2002), “Anadolu Selçuklularının Bilimsel Faaliyetlerinin Genel Bir Değerlendirmesi”, III. Uluslararası Mevlana Kongresi Bildirileri, s. 245-252.
KAHYA, Esin (2003/1), “On Beşinci Yüzyılda Osmanlılarda Bilimsel Faaliyetlerin Kısa Bir Değerlendirmesi” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 1, s. 11-19.
KAYA, Emel (2008), Muyîddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-Teshîl) Adlı Eseri (İnceleme-Metin-Dizin) ve Bu Eserin 15. Yüzyıl Türk Tıp Dilinin Oluşmasındaki Yeri, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyla Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
KRAMER, Samuel Noah (2009), Tarih Sümerde Başlar, (çev. Hamide Koyukan), İstanbul: Kabalcı Yay.
KÜÇÜKER, Paki (2010), “Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ‟da Türkçe Bitki Adları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, V: 3/1, s. 401-415.
MASON, F. S. (2001), Bilimler Tarihi, (çev:Umur Daybelge), Ankara: Kültür Bakanlığı.
MONDADORİ, (1998), Tıp Tarihi, İstanbul: Hürriyet Gazetesi Yay.
OTURAKÇI, Nigar ( ? ) “Divanü Lûgati‟t Türk‟teki Botanik Terimlerinin Kazak Türkçesinde ve Türkiye Türkçesinde Görünümleri” Çukurova Ü. http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/nigar_oturakci_divanu_lugatit_turk_botanik_terimleri.pdf
ÖNLER ,Zafer (1985), “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 87-130.
ÖNLER, Zafer “Hacı Paşa‟nın MüntehÀb-ı ŞifÀ Adlı Eserinde Geçen Bitki Adları Üzerine”, Türk Dili, S: 413, s. 405.
ÖNLER, Zafer (1990), “XIV. ve XV. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri”, Journal of Turkish Studies (Fahir İz Armağanı), Harvard, V: 14, s. 357-392.
ÖNLER, Zafer (1999), Celalüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ II Sözlük, İstanbul: Simurg.
ÖZKAN, Mustafa (2000), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstânbul: Filiz Kitabevi.
PARLATIR, İsmail (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
RONAN, C. A. (2005), Bilim Tarihi-Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişimi, (çev: Ekmeleddin İhsaoğlu ve Feza Günergun), Ankara: TÜBİTAK.
SARI, Nil (1999), “Osmanlı Hekimliği ve Tıp Bilimi”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, S: V. SARI, ve diğerleri (2002), Yazma Eserlerden Tıbbi Bitki Hayvan ve Madenler Sergisi, İstanbul: Nobel Matbaacılık.
SARI, Nil ve diğerleri (2003), Klasik Dönem İlaç Hazırlama Yöntemleri ve Terkipleri, İstanbul: Form Reklam Hizmetleri.
SÜVEREN, Kenan (1991), İbn-i Sinâ (980-1037)’nın Akrabâdin Eseri İle Şerefeddin Sabuncuoğlu (1358-1468?)’nun Akrabâdin Eserinin Tıp ve Bilim Tarihi Açısından Karşılaştırılması, Ankara: GATA Yay.
SÜVEREN, Kenan ve İlter Uzel (1999), Şerefeddin Sabuncuoğlu Mücerrebname, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
ŞAR, Sevgi ve Kenan Süveren (2006), “Mücerreb-nÀmede‟ki Tiryâk Formüllerinin Eczacılık Açısından Değerlendirilmesi”, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fak Yay. S: 14, s. 145-149.
ŞAHİN, Hatice (2007), “Câmi„ü‟l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri”, Turkish Studies, V: 2, s. 570-602.
ŞEHSUVAROGLU, Bedii (1970), Eczacılık Tarihi Dersleri, İstanbul TDK Komisyon (2005), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK.
TURAN, Şerafettin (2000), Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
TÜRKMEN, Seyfullah (2006), Eski Anadolu Türkçesinde Tıp Terimleri, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
UÇAR, İlhan (2010), “Tükçede Eş Anlamlılık ve Eski Anadolu Türkçesi Tıp Yazmalarında Eş Anlamlı Kelime Kullanımı”, Zeitschrift für die Welt der Türken, V: 2, s. 37-48.
ULUDAĞ, Osman Şevki (1991), Beşbucuk Asırlık Türk Tebâbeti Tarihi, (hzl. İlter Uzel) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
UZEL, İlter (2000) “Osmanlı Türk Tıbbı”, Osmanlı Ansiklopedisi, İstânbul: Ötüken Kitabevi, C: 6.
UZEL, İlter (2003/1), “On Beşinci Yüzyılda Osmanlılarda Bilimsel Faaliyetlerin Kısa Bir Değerlendirmesi” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
ZÜLFİKAR, Hamza (1991), Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK