TÜRK BASININDA SAVAŞ EDEBİYATI TARTIŞMALARI (1913- 1941)

Savaş edebiyatı, savaş propagandasının bir kolu olarak, öncesi ve sonrasıyla birlikte, savaş döneminde üretilen eserleri kapsamaktadır. Türk edebiyatında ciddi yansımaları olan yakın dönem savaşlarının edebiyatı da incelenmeye değer bir külliyat teşkil etmektedir. Bu noktada “savaş edebiyatı” kavramının mahiyeti ve savaş-edebiyat ilişkisinin açıklığa kavuşturulması adına Türk basınında pek çok yazı çıktığı görülmektedir. Tespit edilebildiği kadarıyla, savaş edebiyatı kavramına dair, ilk olarak 1913’te Balkan Harbi günlerinde çıkan yazılar Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele dönemlerinde de yayınlanır. Sonrasında İkinci Dünya Savaşı’nın patlaması dolayısıyla da savaş edebiyatı tartışmalarının tekrar alevlendiği anlaşılmaktadır. Bu noktada 1941 yılına dek çıkan yazılarda Türk edebiyatında bir savaş edebiyatı sahasının varlığı-yokluğu tartışmalarının yanı sıra Türk savaş edebiyatının karakteristiği üzerinden fikirler geliştirildiği gözlenmektedir. Dönemin önde gelen isimlerinin kaleminden çıkan savaş edebiyatı hakkındaki yazılarda tarihî, toplumsal ve edebî arka planı göz önünde tutan yazarların savaş edebiyatının nasıl olması gerektiğine ilişkin önemli görüşler sundukları da fark edilmektedir. Bu nedenle 1913-1941 döneminde Türk basınında savaş edebiyatı kavramı ekseninde kaleme alınan yazıların tanıtılması ve incelenmesi bir gerekliliktir. Birçoğu dönemin süreli yayınlarının tozlu sayfalarında kalan bu yazıların derlenmesiyle birlikte savaşların toplumsal hayatta önemli bir yer tuttuğu günlerde edebiyatın rolüne yönelik yaklaşımlar da belirginleşmektedir. Bu itibarla makalenin “Giriş” bölümünde savaş edebiyatı kavramı üzerinde durulmaktadır. Sonrasında, savaş dönemlerine göre başlıklar altında, Türk savaş edebiyatı hakkındaki yazılar tanıtılmaktadır. “Sonuç” bölümü ise incelenen yazılar neticesinde ulaşılan bulguları içermektedir.

DISCUSSIONS OF WAR LITERATURE IN TURKISH PRESS (1913-1941)

The war literature, as a branch of war propaganda, includes literary works produced war periods with its pre and post-war period. The literature of the wars, which have serious reflections in the Turkish literature, constitutes a corpus worthy of study. At this point, there are many articles in the Turkish press in order to clarify the nature of the concept of war literature and the relationships between war and literature. As far as it can be seen, the first article on the concept of war literature was published in 1913, during the period of Balkan War. Later on, the articles continued to be published in the periods of First World War and Turkish National Struggle. Afterwards, it is understood that the debates on the war literature have revived due to the outbreak of the Second World War. At this point, the articles published in the Turkish press concerning the war literature argue about the existence- absence of a war literature branch, as well as the ideas on the characteristics of the Turkish war literature until 1941. It is also understood that the authors consider historical, social and literary backgrounds in the articles about the war literature; furthermore, the prominent names of the period suggest important opinions about how the war literature should be. Therefore, it is a necessity to introduce and examine the articles written about the concept of war literature in Turkish press in the period of 1913-1941. Thanks to the examination of the articles left on the dusty pages of the periodicals of this period, the approaches towards the role of literature on social life during war times are becoming more apparent. In this respect, the concept of war literature is emphasized in the “Giriş” section of the article. Afterwards, the articles about war literature will be summarized under different tittles according to the war periods. The section of “Sonuç” contains the findings that have been reached as a result of the articles examined.

PDF

___

Acaroğlu, Türker, (1940). “Harp ve Edebiyatımız”, Varlık, XI, S. 171, 18 Ağustos, s. 63-64.
Ahmet Hidayet, [1330 (1914)]. “Harp ve Edebiyat”, Servet-i Fünun, Nr: 1215, 4 Eylül (17 Eylül), s. 292-293.
Ahmet Refik [Altınay], [1333 (1917)]. “Harp Edebiyatı ve Eski Şairlerimiz”, Harp Mecmuası, S. 21, Ağustos, s. 327-329.
[Erich] Auerbach, (1941). “Edebiyat ve Harp”, Üniversite Konferansları 1940-1941, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, s. 221-231.
Duman, Harun (1991). Balkan Savaşı Edebiyatımız, Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı.
Duman, Halûk Harun; Güreşir, Salih Koralp, (2009). “Yeni Türk Edebiyatı’nın Kaynakları: Savaş ve Edebiyat (1828-1911)”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/1-I, Winter 2009, s. 29-77, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.540, Ankara- Turkey.
Duman, Harun, (2018). “Savaş Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LVIII, S. 1, s. 99-110.
Enginün, İnci; Kerman, Zeynep (2011). Yeni Türk Edebiyatı Metinleri, III, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ertem, Sadri, (1939). “Harp ve Edebiyat”, Foto Magazin, Nr: 18, 1 Birinciteşrin (Ekim), s. 25-26.
Hakkı Tarık [Us], [1333 (1917)]. “Harp Edebiyatı”, Donanma, Nr: 133 [84], 23 Ağustos, s. 1339- 1340.
Halide Edip [Adıvar], (1941). “İngiliz Edebiyatı ve Harp”, Üniversite Konferansları 1940-1941, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, s. 232-243.
İsimsiz, [1332 (1916)]. “Harp Edebiyatı”, Tanin, Nr: 2755, 1 Ağustos (14 Ağustos), s. 1.
İsimsiz, (1917). “Harp Edebiyatı”, Yeni Mecmua, S. 5, 9 Ağustos, s. 81-82.
İsimsiz, [1334 (1918)]. “Harp Edebiyatı”, Donanma, Nr: 164 [115], 2 Mayıs, s. 1837-1838.
İsimsiz, [1338 (1922)]. “Harp Edebiyatı”, Dergâh, S. 23, 20 Mart, s. 174.
İsmail Müştak, (1919). “Bir Hasbıhâl”, Şair Nedim, S. 7, 27 Şubat, s. 97-98.
Mehmet Halit [Bayrı], (1920). “Bugünkü Edebiyatımız”, Şebab, Nr: 9, 17 Eylül, s. 228-230.
Nazmi Ziya [Güran], [1329 (1913)] “Sanayi-i Nefise ve Harp”, Şehbal, Nr: 78, 1 Temmuz (14 Temmuz), s. 118-120.
Ozansoy, Halid Fahri, (1939). “Harb ve Edebiyat”, Son Posta, Nr: 3289, 24 Eylül, s. 3.
Raif Necdet [Kestelli], [1337 (1921)]. “Harb-i Umumî ve Edebiyat”, İkdam, Nr: 8770, 13 Ağustos, s. 175.
Safa, Peyami, (1929). “Harp ve Edebiyat”, Hareket, Nr: 27, 14 Ağustos, s. 2.
Safa, Peyami, (1941). “Bizim Harp Edebiyatımız”, Tasvir-i Efkâr, S. 4594, 16 İkincikanun (Ocak).
Süleyman Nazif, [1335a (1919a)]. “Harp ve Edebiyat”, Hadisat, Nr: 72, 7 Mart, s. 1.
Süleyman Nazif, [1335b (1919b)]. “Harp ve Edebiyat”, Hadisat, Nr: 152, 1 Haziran, s. 1.
Süleyman Şahabeddin, [1329 (1913)]. “Vatanperverâne Manzumat”, Büyük Duygu, Nr: 7, 23 Mayıs (5 Haziran), s. 99-101.
Şehsuvaroğlu, Halûk Y., (1937). “Harb Edebiyatı”, Yücel, S. 31, Eylül, s. 1-2.
Yakup Kadri [Karaosmanoğlu], [1328 (1913)]. “Edebiyatımız Niçin Vatanperverâne Âsârdan Mahrumdur”, Rübab, Nr: 49, 28 Şubat (13 Mart) s. 86-89.
Y. K. [Yakup Kadri Karaosmanoğlu], [1335 (1919)]. “Harp ve Edebiyat”, İkdam, Nr: 8171, 10 Teşrinisani (10 Kasım), s. 242.
Yamaç, Cavit, (1940). “Harp ve Edebiyat”, Varlık, XI, S. 170, 1 Ağustos, s. 33-34.