TÜRKÇEDEN ARNAVUTÇAYA ÖDÜNÇ VERİLMİŞ KELİMELER

Bilindiği gibidil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan en önemli araçlardan biri olması sebebiyle eğitim, öğretim, kültür ve bilimin vazgeçilmez aracıdır. Diller tarih boyunca zaman zaman yakın temasta olduğu dillerle alışverişe girmiş, sözcükler alıp vermişlerlerdir. Bu çalışmada Türkçenin Arnavutçayla temasları ve ödünç verilmiş kelimeler araştırılmıştır. Türklerle Arnavutlar arasında ilişkiler, diğer Balkan halkları gibi, Türk boylarının Karadeniz’in üzerinden geçip Balkanalara ilerlemesi ile başlamıştır. Fakat asıl yoğun ilişkiler Osmanlı döneminde olmuştur. Uzun zaman komşuluk yapan bu iki halk, birbirinden çok fazla şey öğrenmiştir. Arnavutların çoğu Türklerle aynı dine sahip olmalarınında getirdiği birlikte yaşama durumu, Arnavutların dilinde Türkçe ödünç verilmiş kelimelerin sayısının, hızla artmasına sebep olmuştur. Bu dönemde arabaci, ahçi, avci, amanetçi, çiftçi, çiftlik, işçi, hizmetçi, tenekeci vb. meslek, kavram, kişi, akrabalık, beslenme ve giyinme gibi temel kültürle, sosyal yaşamla ilgili birçok Türkçe kelime kullanılmaya başlanmıştır. Konu üzerinde Tahir Dizdari’nin yaptığı çalışma, beş bine yakın Türkçe kelimenin Arnavutçada olduğunu tespit edilmiştir. Bu, çalışmada yerli ve yabancı araştırmacıların Türkçeden Arnavutçaya ödünç verilmiş kelimelerle ilgili yapılmış çalışmaları ve yazılmış eserleri üzerinde durulmuştur. Arnavutçada yazılmış esrlerde özellikle sözlğklerde yer alan Türkçe kelimelere de yer verilecektir. Böylece ’’Türkçeden Arnavutçaya Ödünç Verilmiş Kelimeler’’ Türkoloji alanına katkı sağlanmaya çalışılacak, hem de bu alanda Türkçenin Balkanlarda daha doğrusu Arnavut dilinde sövarlığın yoğun bir şekilde varlığının sürmekte olduğunu görebilmektir.

TURKISH LOANWORDS INALBANIAN LANGUAGE

Language is an indispensable means of communication between people, on the other hand it is an essential tool for education and acquain tance of new things. An advanced language makes possible the recognition and expression of thoughts and feelings of people. Time by time, different languages have shared terms between each-others. Even though the relations between turks and Albanians date back much earlier than the Ottoman period, the genuine relations between these to peoples has been strengthened in the period of Ottoman rule. These peoples have been a part of a common system in a long time, therefore, as a result of this they have shared many things among themselves. The relationship of turks with albanians as with other Balkan nations has begun in the earlier periods than the Ottoman period, since the arrival of turks from the north of Black Sea. From this relationship these two peoples shared the same faith, as it was Islam, this has influenced to an increase of Turkish terms in Albanian language. The most frequent terms had to do with professional concepts as farming, kitchen, clothing, foodetc. in general, things that represent the social life between these two peoples. In this modest work we will present the common words between Albanian and Turkish peoples by taking into account other works done before.

PDF

___

Acaroğlu, M. Türker. (1988), Bulgaristanda Türkçe Yer adları, Kılavuzu, Ankara.
Agoviç,Bayro. (2007) İslamskaZajednica u CernjGori, Podgorica.
Aksan, Doğan. (2003) Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK.
AndrukliKostalari. (1980), RrethDepertimit te Turqizmave ne GjuhenShqipeGjateShekujveXVll- XVlll. StudimeMbiLeksikundheMbiFormimin e Fjalive ne GjuhenShqipe, V. lll, (fq.)Tirane,s. 94-95.
Banarlı, Nihat Sami. (1975) Türkçenin Sırları, İstanbul: Kubbealtı Neşriatı.
BoretzkyNorbert. (1975), Der Türkische Einfluss aut das Albanisch, Teil 1: Phonologie und Morphologie der Albanische Turzisme, Wiesbaden, 279 s., Der Türkische Einflussaufdas Albanısche, Tel 2 : Wörterbuch der albanischen Turzismen, Wiesbaden 1976, 224 s.
Qabej, Eqrem. (1987) StudimeGjuhesore, III. Tirana.
Çabey, Ekrem. (1987), StudimeGjuhsore III,Tiran, s.54. Aktaran, Derjaj, Adriatik. ( 2010), Arnvutça Türkçe il İlişkileri, Eylül Cilt: 18 No:3 Kastamonu Eğitim Dergisi 991-996.
Dejaj, Adriatik. (20109 Arnavutça Türkçe İlişkisi, 3 Kastamonu Eğitim Dergisi.
Dizdari, Tahir. (2005), Orjentalizmat Ne GjuhenShqipe, Tirane.
Engüllü, Avni. (2002), Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu, Manisa,NastevaOliver. (1963), Makedonskiot kalk od turskiotyazik, Skopje.
Fjalor i GjuhesShqipe, (2006), Akademia e Shkencave te Shqiprıse, Tirane, s. 14.
Halil, İlknur.(2002), Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu, Manisa 2002.
Hamdi Hasan, (2004), Bugünkü Makedonca Sözlükte Türkçe ve Türkçeleşmiş Kelimeler, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildiriler, I. 20-26 Eylül 2004, Ankara, s. 1355.
Husa, Mahmud. (1997),AlamiadaShqiptare, Üsküp: Logos-A.
İlazMetaj. (2009),Orjentalizmat – shtrirjalleksiko-semantikenëgjuhënshqipe, Prıshtıne, s. 13.
İstvanSchürt. (2006), Gjurmë Gjuhës Turke Mesjetare në Shqipen e Sotme, Seminari Ndërkomtarepër Gjuhn, Letërsin dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë 1986, Lendita Latifi, Mbi Huazimet Turke ne Gjuhen ShqipeKrahasuar me gjuhet e Tjera te Balkanit,Tirana, s. 19.
Kadri, Halimi. (2011), Këngë Popullore Shqiptara, Instituti Albanologjik, Prishtinë.
Karaaağaç, Günay. (2008) , Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara, TDK .
KristinaJorgaqi. (1996), Ndryshimet e Planifikuara ShqipenStandarde, Perpjekja 09/, s. 159. Per Zevendsimin e Huazimeve ne
Latifi, Lindita.(2006), MbiHuazimetTurke ne GjuhenShqipeKrahasuar me Gjuhet e tjera te Balkanıke, Tirane.
Latifi, Lindita. (1912), TurqizmatdheSemantika e Tyre ne Fjaloret e Shqipes, Tirana: Botimet Dudaj, s. 18
Luli, Faik, Dizdari, İslam,(2002), MevludetnëGjuhënShqipe, Shkodër.
Maurus, Reinkovski. Zum Status der Turzismen in den sprachenstudosteurpas. Aktaran, Spartak Kadiu Xhemile Abdiu, (2009), Türkçe Yapım Eklerinin Arnavutçada Yapım Eklerine Etkisi, Turkish Studies, internacional Periodical For the Language, Literature and History of turkish or Turkic Volume 4/3 Spring.
Maurus, Reinkovski. Zum Status der Turzismen in den sprachenstudosteurpas, Lindita Latifi, (2006),MbiHuazimetTurke ne GjuhenShqipeKrahasuar me Gjuhet e Tjera te Balkanit, Tirana, s.18.
Mejer, Gustav. (1891), EtimologischesWorterbuch der AlbanischenSprache, Strasburg.
Miklosich, Franz. (1884), DieTurkischen Elemente im den südost –undostreurpaischenSprachen (Griechisck, Albanisch, Rumunisch, Bulgarisch, Serbisch, KlainRusisch, Grohrussisch, Polonisch) I.Denkschriten der KaiserlichenAkademie der Wissenschaflen, Pilozosophisch – historischeClasse, XXXVII. Wien, 239-338
Morina, İrfan. (2004), Balkan Bilim Çevrelerinin Türkçe Kelimelere Karşı Aldıkları Tavır, Ankara.
Ndreca, Mikel. (1986), Fjalorfjalësh e shprehjeshtëhuaja, Rilindja, Prishtinë.
Popova, Tahir. (1994), MevludiShqip, Bashësiaİslame e Kosovës, Prishtinë.
Sulastrova, Enis. (2005), OrjentalizmiShqiptar, Perpjekja 20/.
Şkaliç Abdullah. (1979) Turcizmi u Sırpskohrvatskom Jeziku, Sarayevo: Sjetlost, Kaleşi Hasan. (1972), Arnavutça Dilinde Kullanılan Osmanlıca-Türkçe Ekler. Bilimsel Bildiriler, s.141-151.
Tekin, Talat. (1983), Türkçrde En Eski Ödünç Sözler, Türk Dili, Aralık, C.XLVll, s.384.