Ali Şiir Nevaî aşıkane gazellerinde sofıların halle ilgili bakışlarından sanatsal yararlanarak onlara irfani boyut verir. Bununla mutasavvıf şair kendinin insanın ruhsal bakımdan kemala ermesi hakkındaki görüşlerini badii olarak ifade eder. İşbu gazellerde mecaza dayanarak gerçek kendine has bir abartmalı uslupla betimlenir. Dolaysıyla ünlü şairin gazellerde sanatsal ifade edilen irfani anlam taşıyıcı ana fikirlerini derin anlamak, beyitlerdeki abartılan edebi manzalardan estetik zevk almak, büyük yapıcının yaratıcılık maharetini iyice hissetmek için aynı üslupte yazılan gazellerdeki timsalların, şair tarafından sunulan düşüncelerin irfani anlamından, onların tasavvuf tarıkatlarıyla bağlı olduğundan haberli olmak gerekir. Aşka ait olan gizleri sır tutmak da şair gazellerindeki aynı düşünceler arasında değenlendirililir bulunuyor. Nevai’nin bakışına göre, aşkla ilgili olan gizleri söylemek için insan aşığa mahrem, yani sırdaş olamaz. Ayrıca bu gibi gizleri söylemeyi hayala ihva etmek için gönüle de inanmak mümkün değil. Bununla birlikte dil de aşığın sırlarına mahrem olamaz. Belli olduğu gibi aşık kendi sırlarını gizlemekten de, onu söylemekten de acı çeker. Şair bazı gazellerinde aşığın aşka ait sırlarını “ahli râz”, yani Allah ve kul arasındaki sırları iyice tutabilecek erdemlilere söylemeden başkalara ulaştığı için ölecek bir duruma geldiğini tasvir eder. Makalede, Ali Şiir Nevaî’nin Hazayinü l-maani divanından yer alan gazellerindeki sık sık değinilen işte bu gibi sır tutmak düşüncesine şair tarafından çok önem verilmesinin nedenleri, onların tasavvufla, özellikle ünlü mutasavvıfın kendi mensup olduğu Nakşibendilikle ilgili yönleri, gazellerdeki bazı deyim ve birleşik sözlerin irfani anlamları incelenmiştir.

Alisher Navaiy takes advantage of using ideas of sufi’s connected with state in his ghazals loading them with religious concept. In this way, the mystic poet gives literary depiction of his remarks about the achievement of spiritual enlightenment. Therefore, the ghazals of the well-known poet demand us to uderstand artistically depicted religiuos concepts in them, to take aethetic pleasure of exaggerated literary scenes, to be aware of religious concepts put forward by the poet in order to feel deeply the great poet’s unique literary ability to decribe his characters and the connection of the ideas with religious concept. Keeping secret of love feelings is also one of the concepts included into such concepts. According to Navaiy’s point of view, when expressing the feelings connected with love, man can not be mahram, that is confident to a beloved one. Even one can not trust his/her heart to think about telling such secret thoughts. Likewise, the tongue can not be mahram (confident) to the secrets of the lover either. It becomes obvious that a beloved person suffers from both keeping his secrets and telling them as well. The poet sometimes names the secrets of a beloved as ahli roz, which denotes a person who feels almost dead from revealiing his secrets not to an educated person who can keep screts between God and a human but to other ordinary peaople. The following article discusses such frequent notions appearing in Alisher Navoiy’s ghazals from th collection “Xazoyin ul-maoniy” as well as the reasons why the poet pays much attention to such concepts, especially, the connection of such notions with religion, Naqshbandiya trend to which he himself belongs, the religious meanings of some phrases and terms in ghazals.