"CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE BİR MODERNLEŞME HAREKETİ OLARAK SİİRT HALKEVLERİ VE HALKODALARI(1934-1951)"

Halkevleri, Cumhuriyet ideolojisinin yerleşmesi, gerçekleştirilen inkılâpların toplumun geniş kesimlerince kabul görmesinde ve ülkenin sosyo-kültürel alanlarda istenilen seviyelere ulaştırılmasında önemli rol oynayan kurumlardı. Halkevlerinin açılmasında Cumhuriyet ideolojisi ve 1930'lu yıllardaki siyasi, ekonomik, kültürel ve toplumsal gelişmeler etkili olmuştu. Bu gelişmelerle birlikte Avrupa'nın bazı ülkelerindeki halk eğitimi uygulamalarından da etkilenmek suretiyle 19 Şubat 1932'de 14 merkezde halkevleri açılmış ve bütün ülkede hızlı bir örgütlenmeye başlamıştır. Bu çerçevede Siirt merkez ve kazalarında halkevleri açılmış ve daha sonra çalışmalarını geniş halk kesimlerine ulaştırma ve halkla bütünleşmeyi sağlamak amacıyla Beşiri, Şirvan, Eruh, Kurtalan (Garzan), Pervari, Baykan, Sason, Kozluk, Tillo gibi kaza ve köylerde de halkodaları açılmıştır. Bu kurumlar Cumhuriyet Dönemi'nde yapılan inkılâpları vilâyetin her tarafına yayma ve halkın bunları benimsemesine yönelik çalışmalar yapmıştır. Siirt Halkevi devam etmekte olan İkinci Dünya Savaşı nedeniyle bazı çalışmalarını buna göre planlamış ve muhtemel düşman saldırılarına düzenlemiştir. Halkevi kurulduğu çevrede yaşayan halkın geçim kaynağı olan tarım, arıcılık ve hayvancılık ile ilgili kurslar açmış ve konferanslar verdirmiştir. Ayrıca halkın sağlıklı yaşam sürdürebilmesi için hastalıklardan korunma yollarını ve trahom hastalığı ile mücadeleyi anlatan konferanslar düzenlemiştir Siirt halkevleri ve halkodaları aynı zamanda Siirt'in tarihi ve kültürel mirasına sahip çıkmış ve bunların korunması doğrultusunda önemli faaliyetlerde bulunmuştu. Bu kurumlar Siirt ve çevresinde dil, tarih ve folklor alanlarındaki çalışmalarıyla bölgede "milli birliğin" sağlanmasında önemli rol oynamışlardı. Ancak Halkevleri çok partili döneme geçildikten sonra Cumhuriyet Halk Partisi ile olan bağlantılarından dolayı muhalefetin eleştirilerine hedef olmuştur. Bu nedenle Halkevleri, Demokrat Parti'nin iktidara gelmesinden sonra kapatılmıştır.

"SIIRT COMMUNITY CENTERS AND COMMUNITY ROOMS AS A MOVEMENT OF MODERNIZATION IN REPUBLIC PERIOD (1934-1951)"

The community centers were institutions which play an important role in the establishment of the Republican ideology, the reforms realized in acceptance by sections of the society at large and delivering the desired level in the country's socio-cultural areas. In the establishment of Community Centers, the Republican ideology, and in the 1930s the political, economic, cultural and social development has been effective. With these developments, because of affected by public education practices in several European countries, in 19 February 1932 at 14 centers, community centers were opened and a rapid organization were realized in all over the country. In this context, the center of Siirt and its townships, community centers opened and then in order to reach their works to wider public sectors and ensure public integration, community rooms were opened in townships and villages such as Bashir, Shirvan, Eruh, Kurtalan (Garzan), Pervari, Baykan, Sason, Kozluk, Tillo. These institutions have made efforts to spread the revolution made during the period of the Republic to all parts of the provinces and the public to adopt them. Because of the ongoing Second World War Siirt Community Center, has planned its studies according to the conditions of the war and organized conferences for the protection of the public against possible enemy attack. Community Center established courses and gave conferences related to farming, beekeeping and animal husbandry to the people who conduct these activities as a source of livelihood in the region. In addition, have organized conferences about the struggle with the disease to maintain healthy ways of life and preventing trachoma. At the same time, Siirt Community centers and community rooms protected cultural and historical heritage of Siirt and made important activities in accordance with their protection. These institutions had played an important role in providing "national unity" in the region by the studies on language, history and folklore all around Siirt. But the Community Centers have faced oppositions through its ties with Republican People's Party in the multi-party period. For this reason, the Community Centers were closed after the Democratic Party came to power

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 490.01.1291.287.1.
BCA, 490. 01. 1781.1219.1.
BCA, 490.01.1002.871.2.
BCA, 490.01.1005.880.3.
BCA, 490.01.1006.882.1.
BCA, 490.01.1006.883.1.
BCA, 490.01.1012.906.2;
BCA, 490.01.1035.982.2.
BCA, 490.01.1038.993.1.
BCA, 490.01.1049.1028.2.
BCA, 490.01.1058.1064.1.
BCA, 490.01.1060.1072.1.
BCA, 490.01.1062.1076.1.
BCA, 490.01.1125.107.1.
BCA, 490.01.1210.16.1.
BCA, 490.01.1233.106.2.
BCA, 490.01.1524.200.1.
BCA, 490.01.1525.203.1.
BCA, 490.01.1570.390.2.
BCA, 490.01.1700.912.1.
BCA, 490.01.1781.1219. 1.
BCA, 490.01.22.109.2.
BCA, 490.01.843.332.1.
BCA, 490.01.925.602.1.
BCA, 490.01.961.720.1.
BCA, 490.01.971.755.3.
BCA, 490.01.973.767.2.
BCA, 490.01.976.785.5.
BCA, 490.01.990.833.1.
BCA, 490.01.995.845.1.
BCA,490.01.1006.882.1.
BCA. 490.01.1781.1220.2.
İçişleri Bakanlığı Arşivi, Dosya No: 507.
C.H.P. 25 Yıl, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
1937 Yıldönümü Broşürü Geçen Yılda Halkevleri Nasıl Çalıştı?, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği Yayını, Ankara 1938.
Ayın Tarihi, S.87, Şubat 1941.
C.H.F. Halkevleri Talimatnâmesi, Hâkimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara 1932.
C.H.F. Halkevleri Talimatnâmesi, Hâkimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara, 1934.
C.H.F. Halkevleri Talimatnâmesi, Yeni Mersin Matbaası, Mersin 1933.
C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları, 10-18 Mayıs 1931, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.
C.H.P Halkevleri ve Halkodalarının 1942 Çalışmaları, Ankara 1943.
C.H.P. 18'inci Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, Ulus Basımevi, Ankara 1950.
C.H.P. 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, Ankara 1946.
C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1944, Ankara 1945.
C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları, Ankara 1941.
C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının 1942 Çalışmaları, Ankara 1943.
C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının Yurd İçinde Dağılışları 1945, Doğuş Matbaası, Ankara 1945.
C.H.P. Programı, Partinin Dördüncü Büyük Kurultayı Onaylamıştır, Mayıs 1935, Ulus Basımevi, Ankara 1935.
C.H.P. XVI. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği, 1937 Yıldönümü Broşürü, Geçen Yılda Halkevleri Nasıl Çalıştı? Ankara 1937.
Cumhuriyet Halk Partisi, Halkevleri 1940, Ulusal Matbaa, Ankara 1941.
Cumhuriyet Halk Partisi, On Beşinci Yıl Kitabı, (Basım Yeri ve Tarihi Yok).
Güney Doğu, Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1939.
Halkevleri (1932-1935), 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı, Ankara 1937.
Halkevleri İdare ve Teşkilât Talimatnâmesi, Zerbamat Matbaası, Ankara 1940.
Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hulâsası, Ulus Basımevi, Ankara 1935.
Kuruluşlarının Yıldönümü Halkevleri (1932-1951-1963), C.H.P. İstanbul İl Gençlik Kolu Yayını, İstanbul 1963.
TBMM Kanunlar Dergisi, Dönem IX, Cilt. 33, TBMM Basımevi, Ankara 1951.
ATATÜRK'ÜN Seyahat Notları 1930-1931, Yayına Hazırlayan: Gürbüz Tüfekçi, Kaynak Yayınları, İstanbul 1998.
ATATÜRK'ÜN Söylev ve Demeçleri II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
BİLGİÇ, Emin, "Halkevleri ve Halkodaları", Ülkü, VII/75, 1 İkinciteşrin/Kasım 1944, s.14-15.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye'nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara 1999, s.318.
ÇEÇEN, Anıl, Atatürk'ün Kültür Kurumu Halkevleri, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990.
DİCLE, Esra (2012), "Modern Ulus Devlet Projesinde Bir İdeal Mekân Temsili Olarak Köy Ütopyası/The Village Utopis As The Presentation Of The İdeal Place On The Modern Nation-State Project " TURKISH STUDIES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/1, Winter 2012, www.turkishstudies.net Doi Number: 10.7827/ TurkishStudies.2749. p.859-871.
ERASLAN, Cezmi, Yakın Dönem Türk Düşüncesinde Halkçılık ve Atatürk, Kumsaati Yayınları, İstanbul 2003.
ERGÜN, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ocak Yayınları, Ankara 1997.
ESEN, M. S., "Sevindik Doğrusu", Siirt, 11 Şubat 1939, No: 78.
ESEN, M.S., "Sinema", Siirt, 7 İkincikânun/Ocak 1939, No: 74.
GÖNCÜ, S. Sadık, " Halkevimiz Meflûç Bir Durumda", Demokrat Siirt, 18 Şubat 1948.
İSMET Paşa'nın Siyasi ve İçtimai Nutukları (1920-1933), Ankara 1933.
KANSU, Nafi, "Halkevlerimiz", C.H.P. 1939'da Halkevleri, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1939, s.3-5
KARADAĞ, Nurhan, Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.
KILIÇÇIOĞLU, M. Emin, "Halkevi Halkın Evidir", Siirt, 28 Şubat 1942, No:194.
KILIÇÇIOĞLU, M. Emin, "Halkevinde Canlılık", Siirt, 9 İkinciteşrin/Kasım 1940, No: 127.
KOCATÜRK, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2007, s.456.
KÜÇÜKA, Necip Ali, "Başvekilimizin Nutku", Ayın Tarihi, S.87, Şubat 1941, s.16-18.
LEWIS, Bernard, Modern Türkiye'nin Doğuşu, Çeviren: Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993.
NECİP Ali, "İsmet Paşa ve Halkevleri", Ülkü, III/18, Ağustos 1934, s. 403-405.
OLGUN, Said, "Siirt Halkevi ve Faaliyetleri (1934-1951)", History Studies, V/2, Mart 2013, s.287- 301.
ÖYMEN, Hıfzırrahman Raşit, "Halkevleri ve Halkdersaneleri", Siirt, 3 Şubat 1945.
ÖZÇELİK, Fatih-Sabit DOKUYAN (2014), "Bolu Halkevi ve Faaliyetleri/ Bolu People House And Its Actıvities" TURKISH STUDIES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 9/4, Spring 2014, www.turkishstudies.net Doi Number: 10.7827/ TurkishStudies.6592. p. 877-900.
ÖZTÖRÜN, M. Nihat, " Biz ve Halkevimiz", Siirt, 15 Eylül 1945, No: 379.
SAKAOĞLU, Necdet, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
SEÇKİN, Hilmi, "Halkevlerimizin 13'üncü Yıl Dönümü Münasebetiyle", Siirt, 24 Şubat 1945.
ŞALIŞ, Zeki, "Halkevinde Meccani Muayene", Siirt, 18 Mart 1939, No: 83.
TECER, Ahmet Kutsi, "Halkevleri Yıldönümünde", Ülkü, I/11, 1 Mart 1942, s.1-4.
TOKSOY, Nurcan (2007), "Türk İnkılâbında Milli Kültürün Yeri ve Halkevi Çalışmaları/ The Place of National Culture In The Turkish Revolation And The Community Center Works" Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 2/1, 2007, www.turkishstudies.net Doi Number: 10.7827/ TurkishStudies.38. p.124-161.
ÜNAL, Kemal, "Milli Şef ve Halkevleri", Ülkü Halkevleri Dergisi, XIV/83, Birincikânun/Aralık 1940.
YEŞİLKAYA, Neşe G., Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, İletişim Yayınları, İstanbul 1999