20396

TÜRKİYE’DE HARF DEVRİMİ ÖNCESİNDE BASINA YANSIYAN GÖRÜŞLER

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de Latin harflerinin kullanımı ile Arap harflerinin kullanılması hususunda dile getirilen iki farklı görüşü ortaya koymaktır. Türkiye'de Latin harflerinin kabul edilmesi ya da Arap harflerinin kullanımına ilişkin problemler, Tanzimat döneminden itibaren sürekli dile getirilmiştir. Bu noktada iki farklı görüşün olduğu görülmekteydi. Bunlardan birisi mevcut harflerle devam edilmesi, diğeri ise mevcut harflerin değiştirilmesi ve Latin harflerinin kabul edilmesidir. Ancak her iki görüşü benimseyenlerin ortaya koymuş olduğu sorun ortaktır. Bu sorun, mevcut harflerin öğrenilmesinde yaşanan sıkıntılardır. Bu sebeple, mevcut harflerin devamından yana olanlar dahi, bu hususta bir ıslah yapılması gerektiği görüşündedirler. Diğer görüştekiler ise Arap harflerini ıslah etmek yerine Latin harflerini kabul etmenin daha faydalı olacağını savunmuşlardır. Harflerin değiştirilmesi aleyhinde olanlar bunun kültürel bir yozlaşmaya sebep olacağını savunurken, lehte olanlar eğitimdeki geriliği sebep göstermişlerdir. Nihayetinde iki farklı görüşün çatışma alanını bu temel sorunlar teşkil etmiştir. Bu sorun çok uzun süre basının da ilgisini çekmiştir. Bu açıdan konuya yaklaşan dönemin aydınları, bu mevzuyu bilhassa zamanın basınında sık sık dile getirmek suretiyle işlemişlerdir. Tanzimat'ta temeli atılan bu tartışmalar II. Meşrutiyet dönemine gelince hız kazanarak devam etmiş ve araya Birinci Cihan Harbinin girmesiyle hızını az da olsa kaybetmiştir. Ancak Milli Mücadele'nin kazanılmasıyla birlikte tekrar harf meselesi gündeme gelmiş ve nihayetinde 1 Kasım 1928 tarihinde Latin harfleri kabul edilmiştir

OPINIONS REFLECTED IN THE PRESS BEFORE THE ALPHABET REFORM IN TURKEY

This research study aims to display the opinions about the dilemma between the use of Latin or Arabic alphabet in Turkey. The problem about the approval of the replacement of Latin alphabet or existing problems about the use of Arabic letters in Turkey were always in question starting from and onwards Tanzimat period. At this point, we see two different perspectives. First one was to continue the use of Arabic alphabet; the other was replacement of Arabic letter with Latin alphabet. Yet, both parts commonly agreed on the problem of the difficulty about learning the existing alphabet in use by then. Therefore, even the ones who supported to maintain the use of Arabic Alphabet had the opinion of a modification process. Opposite view endorsed the replacement with the Latin Alphabet instead of the modification. Those who were against changing the culture of the letters it would cause a degradation while advocating the cause of backwardness in education, which showed favorable. Finally, two different opinions on the core issues of the conflict area have formed this. This problem has attracted the attention of the press for a long time. Intellectuals, then, put forward their ideas on the issue particularly by publishing their views in the press. Such discussions that emerged in the Tanzimat period had been accelarated during the second part of Constitutional period. They lost their pace during the World War I. Yet, after winning the indepence war, the issue was put into the agenda, and finally, Latin Alphabet was approved on November 1, 1928

PDF

___

“Cumhuriyetimizin Hars Sahasında bir Feth-i Mübini”, İçtihad, S.252, 15 Mayıs 1928, s.4787.
“Dil Kurultayına Hazırlık”, Akşam, 4 Eylül 1932, s.1.
“Fikir ve Sanat Âleminde Haberler”, Servet-i Fünun, C.59, S.1544, 18 Mart 1926, s.279-282.
“Gördüklerimiz İşittiklerimiz-Latin Harfleri”, Aylık Mecmua, C.I, S.7, Teşrinievvel 1926, s.1.
“Islah-ı Huruf Cemiyeti Nedir ve Ne Yapıyor?”, Yeni Yazı, No: 1, 7 Mart 1330, s.4.
“Islah-ı Huruf Cemiyeti’nin Beyannamesidir”, Yeni Yazı, No: 1, 7 Mart 1330, s.1.
“Latin Harfini Kabul Edemeyiz”, Hâkimiyet-i Milliye, 5 Mart 1923, s.2.
“Latin Harflerini kabul Etmeli miyiz, Etmemeli miyiz?”, Akşam, 28 Mart 1926, s.1.
“Latin Harflerinin Dilimize Suret-i Tatbikini Düşünecek Encümen Dün İşe Başladı”, Hâkimiyet-i Milliye, 27 Haziran 1928, s.1.
“Türklük Şuuru, Harflerimizin Islahı”, Türk Yurdu, I, İstanbul 1327-1328, s.276-280.
“Yeni Harfler”, Akşam, 5 Eylül 1928, s.1.
“Yeni Harfler”, Akşam, 6 Eylül 1928, s.1.
“Yeni Harfler”, Akşam, 7 Eylül 1928, s.1.
A.C., “Latin Harfleri Meslesi”, İçtihad, S.240, C.23, 15 Teşrinisani 1927, s.4583-4584.
Ahmet Cevdet, “Latin Hurufatı Kabul Edilecek Olursa”, İkdam, 12 Mart 1926, s.1.
AKÇAY, Yusuf, “Osmanlı Dönemi Alfabe Tartışmaları Bağlamında Dr. İsmail Hakkı Bey ve Islah-ı Huruf Cemiyeti”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Erzurum 25-27 Nisan 2007, s.1-16.
Ali Haydar, “Arap ve Latin Harfleri”, Milli Mecmua, C.I, S.12, 10 Nisan 1340, s.186-187.
Ali Nusret, ’’ Tezyin-i Lisan’’, Servet-i Fünun, Nu: 948, C.37, 23 Temmuz 1325, s.179-182.
Ali Nusret, “Lisan-ı Müzeyyen ve Sanat III ’’, Servet-i Fünûn, Nu: 959, C.37, 8 Teşrinievvel 1325, s.355-358.
Ali Seydi, Latin Hurufu Lisanımızda Kabil-i Tatbik midir?, İkdam Matbaası, İstanbul 1340.
Avni, “Latin Harfleri Meselesi”, Hayat, C.I, S.5, 30 Kânunuevvel 1926, s.3-5.
Avram Galanti, “Latin Harflerine Dair”, Çağlayan, C.I, S.14, 1 Mayıs 1926, s.12-13.
BURAN, Ahmet, “Sovyet Türkolojisi ve Birinci Türkoloji Kurultayı”, Turkısh StudiesInternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,
ISSN: 1308-2140, (Prof.Dr. Hamza Zülfikar Armağanı), Volume 4/3, Spring 2009, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.689, s.430- 444.
Celal Nuri, ’’Akçuraoğlu Yusuf Bey’e ’’, Türk Yurdu, 1327, I, s.147-148.
Celal Nuri, Tarih-i İstikbal Mesail-i Siyasiye, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi, İstanbul 1331. Celal Sahir, “Lisanımız 2”, Servet-i Fünun, Nu: 952, C. 37, 20 Ağustos 1325, s.243-246.
ÇALIK, Ramazan- BALTAOĞLU, Ali Galip, “Alman Kaynaklarında Türk Harf İnkılâbı ve Yankıları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.27- 28, Mayıs-Kasım 2001, s.263-283.
ÇELİK, Adem, Harf İnkılabına Giden Süreç (1923-19328), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış YL Tezi, İstanbul 2009.
ÇELİK, Ahmet, “Eğitim Alanında Yapılan İnkılâpların Sosyal ve Kültürel Değişime Etkisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (İsmail Yıldırım Armağanı), Volume 9/4 Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6830, s.287-301.
DOĞANER, Yasemin, “Bir Modernleşme Modeli Olarak Atatürk İnkılâpları”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi (Journal of Ataturk), C. IV, Sayı: 1, Ocak 2004, s.153-187.
Falih Rıfkı, “Latin Harfleri”, Milliyet, 12 Mart 1926, s.1.
Hüseyin Cahid, ““Arnavud Hurûfâtı”, Tanin, 20 Kanun-i Sani 1910, s.1.
Hüseyin Cahid, ““Arnavud Hurûfâtı”, Tanin, 31 Kanun-i Sani 1910, s.1.
Hüseyin Cahid, “Hareket-i Fikriye-Latin Harfleri”, İçtihad, C.19, S.158, 1 Teşrinievvel 1923, s.3248-3249.
Hüseyin Cahid, “Latin Harfleri”, Resimli Gazete, 22 Eylül 1339, s.2.
Hüseyin Cahit, “Tedrisat Meselesi”, Tanin, 26 Temmuz 1909, s.1.
Hüseyin Kazım, “Türk Lisanlarının Tevhidi”, İçtihad, Nu: 31, 15 Eylül 1327, s.841-843.
İbrahim Fatin, “Türkçenin Yazısı”, Servet-i Fünun, Nu: 955, C.37, 10 Eylül 1325, s.291-293.
KERİMOĞLU, Caner, “Hüseyin Cahit Yalçın (1875-1957)’ın Dil İle İlgili Görüşleri”, ÇTTAD, VII/16-17, (2008/Bahar-Güz), s.103-117.
Lütfü, “Huruf-ı Münfasıle Hakkında - Latin Harfleri”, İçtihad, S.192, C.21, 15 Teşrinisani 1925, s.3790-3792. Mecmuâ-i Fünûn, 2.Sene, 1868(1280), nu: 14, s.74-77.
Musullu Davut, Islah-ı Hurufa Dair Meclis-i Mebusana Layiha, İstanbul 1326.
Necmeddin Sadak, “Latin Hurufu Meselesi”, Akşam, 11 Mart 1926, s.1.
Necmeddin Sadık, “Harf ve İrfan”, Akşam, 16 Teşrin-i Sani 1928, s.1.
Satı Bey, ’’Elifba Meselesi’’, İçtihad, 11 Nisan 1329, nu:61, s.1327-1329.
SAZYEK, Hakan, “Yeni Lisan Hareketinin “Meşhur” Anketi ve Onun “Meçhul” Kitapçığı Üzerine”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof.Dr. Turgut Karabey Armağanı), Volume 8/13 Fall 2013, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5750, s.365-383.
ŞENTÜRK, Ayşegül, “Harf İnkılâbının Yapılışı ve Uygulanışında Basının Rolü”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2012, Sayı:26, s.27-44.
TANERİ, Aydın, “Atatürk ve Harf İnkılâbı”, Ankara Üniversitesi’nin 60. Kuruluş Yılı Armağanı, (Editör: Doğan Atılgan), Ankara 2006, Ankara Üniversitesi Yayınları, s.17-30.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima: I, Cilt: VI, TBMM Matbaası, Ankara 1968.
TONGUL, Neriman, “Türk Harf İnkılâbı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.33-34, Mayıs-Kasım 2004, s.103-130.
ULU, Yavuz Sinan, “İkinci Meşrutiyet Dönemi Türk Basını ve Feyz-i Hürriyet Gazetesi”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (İsmail Yıldırım Armağanı),Volume 9/6 Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6619, s. 1051-1062.
Yeni Yazı, 7 Mart 1330, s. 3.
Yunus Nadi, “Yazı İnkılâbı”, Cumhuriyet, 4 Ağustos 1929, s.1.