CUMHURİYET DÖNEMİ İLKOKUL TARİH DERS KİTAPLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (1923-1972)

Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde yeni bir rejim olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni bir ulus inşa etme çabası beraberinde yeni kültür ve eğitim politikalarının oluşturulmasını zorunlu kılmıştır. Bu çerçevede tarih yazımı ve öğretimi, ulus inşasının temel araçlarından biri haline gelmiştir. Yeni rejimin ideolojik eğilimi kapsamında bireylere kazandırılmak istenen tarih bilinci eğitim ve öğretimin ilk basamağı olan ilkokullarda ve geniş bir yayılma alanı olan ders kitaplarında yoğunlaşmıştırAraştırmanın kaynakları olarak başta Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi olmak üzere Heyet-i İlmiye'nin çalışmaları, Milli Eğitim Şuralarında alınan kararlar ve ilkokul programları esas alınmıştır. Doküman incelemesi yöntemi kullanılan araştırmada tarih ders kitaplarının öğrenimde olduğu dönemlere yönelik kategoriler oluşturulmuştur. Kategorileştirmede dönemin siyasi eğilimleri ve tarih anlayışları dikkate alınarak ilkokul tarih ders kitaplarının öğrenime alındıkları ve öğrenimden kaldırıldıkları yılların görülebilmesi için de tablolar oluşturulmuştur. Böylece belli dönemlerde tarih ders kitaplarının farklı yazarlara yazdırılmasının ve farklı yayınevleri tarafından basılmasının nedenleri ile ilgili değerlendirmeler yapılabilmiştir. Bu değişimi ve gelişimi görebilmek için araştırmada cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren öğrenimde olan ilkokul tarih ders kitapları incelenmiş, sonuç olarak iktidar değişikliklerinin tarih ders kitaplarının yazımında etkili olduğu görülmüştür

AN EVALUATION OF ELEMENTARY SCHOOL HISTORY TEXTBOOKS IN THE REPUBLIC PERIOD(1923-1972)

The effort of the Republic of Turkey, which was founded on the territory of the Ottoman Empire as a new regime, to build a new nation made it necessary to create new cultural and educational policies. In this regard, historiography and history teaching became one of the basic instruments of nation-building. The historical consciousness desired to be given to individuals within the scope of the ideological tendency of the new regime was heavily covered in elementary schools, the first stage of education, and in textbooks, which had a large area of dissemination. The Journal of Communiques of the Ministry of National Education of Turkey, the works of Heyet-i İlmiye (The Committee of Science), the decisions made in National Education Councils, and elementary school curricula were used as sources of data. The document review method was used, and categories were formed with regard to the periods in which history textbooks were taught. The political tendencies and the historical understandings of the periods were taken into consideration in such categorization. In addition, tables were created so that the years in which elementary school history textbooks were included in educational processes and the years in which they were abolished could be seen. In this way, it became possible to make evaluations concerning the preparation of the history textbooks by different authors and their publication by different publishers in particular periods. To see such difference and development, the elementary school history textbooks that have been taught from the early years of the Republic up to now were examined. As a result, changes in power have been found to be effective in writing history textbooks

PDF

___

Akpınar, M., Kaymakcı, S.(2012), Ülkemizde sosyal bilgiler öğretiminin genel amaçlarına karşılaştırmalı bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 605-626.
Aslan, E.(2012). İmparatorluktan cumhuriyete geçiş sürecinde ortaöğretim tarih programlarında değişim I: Ortamektep. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), p.99-128.
Aslan, E.(2010). Türkiye cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215-231.
Aslan, E.(2008). Devrim tarihi ders kitapları. Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları 1994 Buca Sempozyumu. Yay. Haz. Salih Özbaran. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ata, B.(2009). Selim sabit efendi’nin okul tarihi inşası. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(377-392)
Aydın, İ.(2001). Osmanlıdan günümüze tarih ders kitapları. Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Baykal, A.(2005).Türkiye’de okutulan ilköğretim ve lise ders kitaplarından sayısal veriler. Nasıl Eğitiliyoruz? Ed. Deniz Torba Ceylan ve Gürol Irzık. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 35-70
Baysal, Z.N., Ada, S.(2015). Dünden bugüne türk eğitim sistemi ve yapısı. Ankara: Pegem Akademi.
Bilici, L.(2008). İlkokul ders kitaplarında tarih bilgileri ve ilkokul çocuğu. Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları 1994 Buca Sempozyumu. Yay. Haz. Salih Özbaran. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 359-367.
Boykoy, S.(2011).Türkiye’de 1939-1945 yıllarında tarih öğretim programları ve tarih ders kitaplarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(21/2), s.157-181.
Copeaux, E.(2016). Türk tarih tezinden türk-islam sentezine. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çapa, M.(2002). Cumhuriyet’in ilk yıllarında tarih öğretimi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 29-30, s. 39-55.
Demirtaş, B.(2008). Atatürk döneminde eğitim alanında yaşanan gelişmeler. Gazi Akademik Bakış, 1(2).
Dönmez, C.(2009). Tarihi gerekçeleriyle harf inkılâbı ve kazanımları. Ankara: Gazi Kitabevi.
Ergün, M.(1982). Atatürk devri Türk eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Ersanlı B.(2015). İktidar ve tarih. İstanbul: İletişim Yayınları.
Eyice, S.(1968). Atatürk’ün büyük bir tarih yazdırma teşebbüsü: Türk tarihinin ana hatları. Belleten, XXXII(128) s.509-526
Gürkan, H.(2017). Türkiye’de tarih öğretimi. Adana: Karahan Kitabevi.
Güven, İ.(2014). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
Hacıibrahimoğlu, I. Ç.(2012). Cumhuriyet ve hümanizma algısı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnal, K.(2004). Eğitim ve iktidar Türkiye’de ders kitaplarında demokratik ve milliyetçi değerler. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Kalaycı, N.(2004). Cumhuriyet döneminde ilköğretim. İstanbul: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
Karasar, N.(2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
Parlak, İ.(2005). Kemalist ideolojide eğitim. Ankara: Turhan Kitabevi.
Pingel, F.(2004). Ders kitaplarını araştırma ve düzeltme rehberi Unesco. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
Safran, M., Ata, B.(1996). Barışçı tarih öğretimi üzerine çalışmalar Türkiye’de tarih ders kitaplarında Yunanlılara ilişkin kullanılan dil ve Yunanlılara ilişkin öğrenci görüşleri. G.Ü.Gazi Eğitim Fakültesi dergisi, 1(11-26).
Sakaoğlu, N.(2008). İlkokul tarih programları ve ders kitapları. Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları 1994 Buca Sempozyumu. Yay. Haz. Salih Özbaran. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. s. 135-144.
Sezen, Y.(2005). Hümanizm ve Türkiye. İstanbul: İz Yayıncılık.
Şahingöz, M., Demirtaş, B.(2011). Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü’nün eğitim ve kültür politikaları. 5. Ulusal Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 13-16 Ekim 2011, Ankara.
Şanal, M.(2009). “Milli mücadele yılları ve eğitim”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü Atatürk Dönemi (1920–1938), II. Cilt, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi :675–678.
Şimşek, A., Alaslan, F.(2014). Milliyetçi tarihten milli tarihe, çatışmacı eğitimden barışçı eğitime doğru Türkiye’de Tarih ders kitapları. Akademik Bakış Dergisi. 40(172-190)
Şimşek, A., Yazıcı, F.(2013). Türkiye’de tarih öğretiminin dünü, bugünü. TYB. Akademi, Dil, Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 9-32.
T. C. Maarif Vekilliği.(1991). Birinci maarif şûrası 17-29 Temmuz 1939. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T. C. Maarif Vekilliği.(1991). İkinci maarif şûrası 157-21 Şubat 1943. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1991). Dördüncü milli eğitim şûrası 22-31 Ağustos 1949. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1991). Beşinci milli eğitim şûrası 5-14 Şubat 1953. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1991). Altıncı maarif şûrası 18-23 Mart 1957. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1991). Yedinci milli eğitim şûrası 5-15 Şubat 1962. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı(1991). Sekizinci milli eğitim şûrası 28 Eylül-3 Ekim 1970. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı(1991). Dokuzuncu milli eğitim şûrası 24 Haziran-4 Temmuz 1974. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Maarif Vekaleti.(1340[1924]). İlk mektepler müfredat programı. İstanbul: Matbaa-ı Amire.
T.C. Maarif Vekaleti.(1926). İlk mekteplerin müfredat programı birinci tab. İstanbul: Milli Matbaa.
Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti.(1930). İlkmektep müfredat programı. İstanbul: Devlet Matbaası
Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı.(1936). İlkokul programı. İstanbul: Devlet Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı.(1948). İlk okul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Maarif Vekaleti.(1956). İlkokul programı. İstanbul: Maarif Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti.(1958). İlkokul programı. İstanbul: Maarif Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı.(1961). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü Program Geliştirme Bürosu.(1962). İlkokul programı taslağı. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı.(1969). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı.(1971). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
T.C. Maarif Vekilliği.(1939). Tebliğler dergisi, 2(37).
T.C. Maarif Vekilliği.(1940). Tebliğler dergisi, 3(86).
T.C. Maarif Vekilliği.(1941). Tebliğler dergisi, 4(138).
T.C. Maarif Vekilliği.(1942). Tebliğler dergisi, 5(188).
T.C. Maarif Vekilliği.(1943). Tebliğler dergisi, 6(239).
T.C. Maarif Vekilliği.(1944). Tebliğler dergisi, 7(293).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1945). Tebliğler dergisi, 8(344).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1946). Tebliğler dergisi, 9( 397).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1947). Tebliğler dergisi, 10(450).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1948). Tebliğler dergisi, 11(500).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1949). Tebliğler dergisi, 12(551).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1950). Tebliğler dergisi, 13(605-606).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1951). Tebliğler dergisi, 14(660).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1952). Tebliğler dergisi, 15(708).
T.C. Milli Eğitim Vekaleti.(1953). Tebliğler dergisi, 16(746).
T.C. Maarif Vekaleti.(1954). Tebliğler dergisi, 17(799).
T.C. Maarif Vekaleti.(1955). Tebliğler dergisi, 18(866).
T.C. Maarif Vekaleti.(1956). Tebliğler dergisi, 19(904).
T.C. Maarif Vekaleti.(1957). Tebliğler dergisi, 20(968).
T.C. Maarif Vekaleti.(1958). Tebliğler dergisi, 21(1007).
T.C. Maarif Vekaleti.(1959). Tebliğler dergisi, 22(1058).
T.C. Maarif Vekaleti.(1960). Tebliğler dergisi, 23(1104).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1961). Tebliğler dergisi, 23(1153).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1962). Tebliğler dergisi, 25(1203).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1963). Tebliğler dergisi, 26( 1254).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1964). Tebliğler dergisi, 27(1304).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1965). Tebliğler dergisi, 28(1355).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1966). Tebliğler dergisi, 29(1404).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1967). Tebliğler dergisi, 30(1452).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1968). Tebliğler dergisi, 31(1502).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1969). Tebliğler dergisi, 32(1556).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1970). Tebliğler dergisi, 33(1608).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1971). Tebliğler dergisi, 33(1658).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1972). Tebliğler dergisi, 35(1698).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1973). Tebliğler dergisi, 36(1745).
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.(1974). Tebliğler dergisi, 37(1790).
Tunçay, M.(2015). Türkiye cumhuriyeti’nde tek-parti yönetimi’nin kurulması (1923-1931). İstanbul: Tarih Vakfı.
Türk, İ. C.(2013). Osmanlı devletinde tarih eğitimi. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
Üstel, F.(2009). “Makbul vatandaş”ın peşinde II.Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yıldırım, A., Şimşek, H.(2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, T. (2016a). “Halkevleri'ndeki Tarih Eğitimi Faaliyetlerine Bir Örnek: Tarihî Konferanslar (1932-1951) / An Example of the History Education Activities in People Houses: Historical Conferences (1931-1952)”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 11/19 Fall http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10031, p. 825-840.
Yıldırım, T.(2016b). Tarih ders kitaplarında kimlik söylemi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.