ÇİN'DE ALİ ŞİR NEVAİ ESERLERİ ÜZERİNE YAPILAN ARAŞTIRMALAR KATALOGU*

Ali Şir Nevai Türk edebiyatında önemli yer alan, sonraki yazarlara çok etkisi olan şairdir. Ali Şir Nevai'nin eserleri geçen asrın ortalarından başlayıp Türkiye, Rusya, Ozbekistan gibi ülkelerde yayınlandı. Nevai'nin eserlerine dil, halk edebiyatı, karşılaştırma edebiyat, tarih bakımından araştırmlalar yapıldı. Bu ülkelerde Nevai eserlerinin yayınlanması bir yandan araştırmacıları için mühim bir faydalanma kaynağı oldu. Özellikle araştırmaların bu ülkelerde önce başlanması ve dil cihetteki kolaylık Nevai eserlerinin Uygur Türk'lerinde geniş dairede yayınlamsını ilerletti. Geçen asrın ortalarından başlayıp Özbekistan, Kazakistan ülkelerinden Uygurca kitap, dergi, gazeteler girmeye başladı. Nevai eserleri üzerine olan araştırmalar günden güne derinleşti. 1950.yıllardan itibaren, Ali Şir Nevai eserlerinin elyazmaları Kaşgar, Kuça, Hoten, Yarkent'lerden toplanıp korunma altına alındı ve Hamse, Çehar Divanları başta olmak üzere Muhakemet'ül Lugateyn, Mecalis-ün-Nefais, Mahbub-ül-Kulub gibi eserleri yayımlandı, başka eserleride Bulak dergisinde yayımlanma imkanı oldu. Nevai hakkında biografi eserler, hikayeler yazıldı. Türkçe ve Özbekçeden çok sayıda Nevai üzerinde yazılan makalelerin Uygurcası neşire hazırlandı. Dersik kitaplarda Nevai'nin yaşamı, eserleri tanıtıldı. Uygurca ve Çince akademik dergilerde Nevai ve onun eserleri üzerinde makaleler, tanıtmalar yayımlandı, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri Nevai eserlerinin dili, metin özelliği, Nevai'nin Uygur edebiyatındaki yeri ve etkisi hakkında çok sayıda tezleri yazdı. Bu makalede geçen asrın ortalarından itibaren Çin'de, cümleden Uygur Türk'leri arasında Ali Şir Nevai elyazmaların korulması, yayınlanması, araştırmalar kısaca tanıtıcılaktır.

CATALOGS ON ALI SHIR NEVAI'S WORKS AND STUDIES IN CHINA

Ali Shir Nevai is most important poet who have affected on later poets and writers in Turkish literature. Many of Ali Shir Nevai's works were published in Turkey, Uzbekistan, Russia, scholars studied the works of Nevai from language, comparative literature, history, folklore from middle of 20th century and on one hand, it provided academic references for scholars, and these books, journals about Ali Shir Nevai were resources for Uyghur Scholars on another hand. Espicailaly, studies and works published in Turkey, Uzbeksitan early than China. works of Nevai, journals published abroad come in Uyghurs by the language relatives so that promoted research of Nevai studies in Uyghurs, China. Handwritten works of Ali Shir Nevai were collected from Kashgar, Kucha, Hoten, Yarkent and preserved on good condition from 1950. Chahar Divan, Khamsa, Muhakamatul Lughatayn, Majalisun Nafais, Mahbubul Qulub and ather works, biography, novels about Ali Shir Nevai were published after 1980. Papers about Nevai were published in Uyghur from Turkish, Uzbek. Works and life of Nevai were introduced in Uyghur textbooks. Studens, graduate students and Ph.D candidates wrote many dissertations about works of Nevai from language, literature, status and affects on Uygur literature. In this paper author will introduce collection, conservation, publishing of Nevai's works, studies in China.

___

  • BAKİ A (2011), Uygur Kadimki Kitap Medeniyeti, Kaşgar Uygur Neşriyatı, Kaşgar.
  • Çokan Velihanov Eserlerinden seçmeler (1956), 108-112.S, Almatı.
  • EHET A (2011), Nevai, Mahbub-ül-Kulub, Şincan Güzel Sanat Foto Süret Neşriyatı, Şincan Elektron Ün Sin Neşriyatı, Urumçi.
  • ELİYOF T (1982), Nevai Gazelleri, Şincan Halk Neşriyatı, Urumçi.
  • KADİRİ R (1998), Kommunizm Tuği gazetesi, Almatı.
  • Komisyon (1988), Uygur, Özbek, Tatar Kadimki Eserler Tizimliki, Kaşgar Uygur Neşriyatı, Kaşgar.
  • Komisyon (2006), Uygur Edebiyatı Tarihi, Milletler Neşriyatı, Pekin.
  • Komisyon (2011),Nevai, Çeher Divan, 12 Cild, Milletler Neşriyatı, Pekin.
  • KURBAN T (2011), Şark Rivayetlerinde Ali Şir Nevai, Şincan Üniversitesi Neşriyatı, Urumçi.
  • OMSMAN G(2002), Milletler Edebiyatı Araştırmaları, 2002.3S, Pekin.
  • TURDİ A (1992), Şincan İçtimai Fenler Tetkikati dergisi, 2.S, Urumçi.