ABDÜLHAK ŞİNASİ HİSAR'DAN İNCE BİR BATILILAŞMA ELEŞTİRİSİ: ALİ NİZAMÎ BEYİN ALAFRANGALIĞI VE ŞEYHLİĞİ

Üst sınıf erkeklerin Batılılaşması, Tanzimat döneminden itibaren Türk romanında sıklıkla konu edilen meselelerden biridir. Şerif Mardin'in "Tanzimat'tan Sonra Aşırı Batılılaşma" adlı makalesinde "Bihruz Bey Sendromu" adını verdiği bu mesele, bir prototip doğurur: Alafranga erkek züppe. Ahmet Mithat Efendi'nin Felatun Bey ve Rakım Efendi'sindeki Şıpsevdi'sindeki Meftun Bey ve elbette Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası'ndaki Bihruz Bey, bu prototipin en önemli örnekleri arasında yer alır. Abdülhak Şinasi Hisar'ın 1952'de yayımlanan ve bu türün devamı sayılabilecek romanlardan biri olan Ali Nizamî Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği'nde de aynı problemin ele alındığı görülür. Romanda, lüks ve gösterişli bir hayat yaşayan Ali Nizamî Bey'in akıl almaz müsrifliği neticesinde fakirleşerek her şeyini yitirmesi ve bundan sonra hayatının gidişatını büsbütün değiştirerek bir Bektaşi şeyhi oluşu anlatılmaktadır. Roman neredeyse bütünüyle bir erkek karakterin gelenek-modernlik ikileminde dünyayı algılayışı ve kendi hayatına bir şekil verme sancısı üzerine kuruludur. Bu çalışmada, Hisar'ın romanında Türkiye'deki Batılılaşma olgusuna nasıl yaklaşıldığı ve bu romanın kahramanı Ali Nizami Bey'in ne tür bir Batılılaşma örneği sergilediği incelenmektedir. Temel soru, romanda öne sürülen tezin ne olduğudur: Hidayete ermiş bir karakter üzerinden Batılılaşmanın doğru bir örneğini sunmak mı yoksa Tanzimat'tan beri bir türlü sonu gelmeyen kafa karışıklığının yol açtığı trajikomik neticeleri ortaya koymak mı? İncelememizde bu soruya cevap aranmaktadır.

A SUBTLE CRTIQUE OF WESTERNIZATION BY ŞİNASİ HİSAR: ALİ NİZAMİ BEY'İN ALAFRANGALIĞI VE ŞEYHLİĞİ

One of the popular issue in Turkish novel since Tanzimat years is the Westernization of upper class men. This issue that named as "Bihruz Bey syndrome" by Şerif Mardin in his article, "Excessive Westarnization After Tanzimat" brings a prototype: Western Style dandy. There are many examples to this prototype, like Felatun Bey in Felatun Bey ve Rakım Efendi by Ahmet Mithat Efendi, Meftun Bey in Şıpsevdi by Hüseyin Rahmi Gürpınar and of course Bihruz Bey in Araba Sevdası by Recaizade Mahmut Ekrem. Also Abdülhak Şinasi Hisar's novel, Ali Nizami Bey'in Alafrangalığı ve Şeyhliği includes the same problem. As a story, we read a man who likes luxury and comfartable life. During the novel he gets poor for his generous and lost his capitals and becames a Bektaşi sheikh by changing his going on. This novel is completely based on a man's perception of life and struggle to structure his life in modernitiy-tradition clash. In this article, it is analyzing that how the reader looks Turkish Westernization and how the main character, Ali Nizami Bey shows an example of Westernization. The essential question is what the thesis of this novel: To show a correctly sample with a character who coverted to Islam or to show a tragicomic results of endless ambiguity that has being since Tanzimat? It is studying to find an answer to this problem in this article.

___

Ahmet Mithat Efendi. Felatun Bey ve Rakım Efendi. Ankara: Akçağ Yay. 1998.

EKREM, Recaizade Mahmut. Araba Sevdası. İstanbul: Gözlem Yay. 1997.

GARAN, Bahanur. "Bir Eleştirmen: Abdülhak Şinasi Hisar". Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/4 Fall 2011, p.539-562.

HİSAR, Abdülhak Şinasi. Ali Nizamî Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği. İstanbul: YKY Yayınları, 2005.

KÖKSAL, Sümeyye Dinler. "Peyami Safa'nın Yalnızız Romanında Kadın ve Aileye Batılılaşma Ekseninden Bakış". Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, p. 1259-1268.

MARDİN, Şerif. "Tanzimat'tan Sonra Aşırı Batılılaşma". Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.

MORAN, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-I. İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.

UÇMAN, Abdullah. "Abdülhak Şinasi Hisar'ın Romanları ve Romancılığı Üzerine". Türk Edebiyatı. 461. (Mart 2012): 20-21.

YAŞAR, Hüseyin. "Seniha: Uçurumun Dibine Yuvarlanan Bir Genç Kız". Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 7/1 Winter 2012, p.2075-2085.