ÇEVİRİ GÖSTERGEBİLİMİ YAKLAŞIMININ BİR ÖYKÜNÜN ÇEVİRİ DEĞERLENDİRMESİNE UYGULANMASI

Bu çalışmanın amacı, Sait Faik Abasıyanık’ın Lüzumsuz Adam başlıklı öyküsünü çeviri göstergebilimi bakış açısıyla çözümlemek ve çeviri değerlendirmesi yapmaktır. Bu amaca yönelik olarak, ilk defa 1948 yılında basılan öykünün 2016 yılındaki Türkçe basımı ve Abasıyanık’ın seçilmiş öykülerinden oluşan 2014 yılındaki A Useless Man başlıklı İngilizce çevirisi seçilmiştir. Özgün metnin çözümlenmesinde Öztürk Kasar’ın (2009a) Paris Göstergebilim Okulu’nun metin çözümleme adımlarını çeviri göstergebilimi kapsamında derlediği göstergebilimsel çözümleme modeli, çeviri değerlendirmesinde ise Öztürk Kasar’ın (Öztürk Kasar ve Tuna, 2015) çeviride anlam bozucu eğilimler dizgeselliği kullanılmıştır. Göstergebilimsel çözümleme sonrasında yapılan çeviri değerlendirmesi sonucunda çeviri metindeki 32 söylemde anlam bozucu eğilim saptanmıştır. On söylemde anlamın aşırı yorumlanması, altı söylemde anlamın bozulması, dört söylemde anlamın bulanıklaştırılması, üç söylemde anlamın saptırılması, üç söylemde anlamın yok edilmesi, iki söylemde anlamın kaydırılması, iki söylemde anlamın çarpıtılması, diğer iki söylemde de anlamın eksik yorumlanması eğilimleri saptanmış, anlamın parçalanması eğilimine ise örnek bulunamamıştır. Bu durumda, 16 söylemdeki anlam bozucu eğilimler göstergenin anlam alanı içerisinde, on söylemdeki anlam bozucu eğilimler göstergenin anlam alanı sınırında, altı söylem de göstergenin anlam alanı dışındadır. Sonuç olarak, çeviri göstergebiliminin yazın çevirisinde çevirmenlere katkıda bulunduğu, anlam bozucu eğilimlere hakim bir yazın çevirmeninin gerekli gördüğü durumlarda hangi anlam bozucu eğilimlere bilinçli olarak başvurabileceğini bildiğini ve hangi yollarla anlam bozucu eğilimlerden kaçınabileceği öne sürülmüştür.

APPLICATION OF SEMIOTICS OF TRANSLATION IN TRANSLATION EVALUATION OF A SHORT STORY

The aim of this study is to analyze the short story titled Lüzumsuz Adam by Sait Faik Abasıyanık in light of semiotics of translation and evaluate the translation of this short story. To that end, 2016 publication of the Turkish version of the short story, first published in 1948, and 2014 publication of English translation with the title A Useless Man, one of the short stories of selected stories by Abasıyanık, were chosen as data collection tools. In semiotics analysis of the original short story, semiotics analysis model compiled and proposed by Öztürk Kasar (2009a) based on the text analysis steps of Paris School of Semiotics was used while systematics of designificative tendencies in translation compiled and proposed by Öztürk Kasar (Öztürk Kasar and Tuna, 2015) was used for translation evaluation. As a result of translation evaluation following semiotics analysis of the original short story, designificative tendencies were determined in 32 contexts in the translated text. Over-interpretation of the meaning was determined in ten contexts, alteration of the meaning was determined in six contexts, darkening of the meaning was determined in four contexts, perversion of the meaning was determined in three contexts, wiping-out of the meaning was determined in three contexts, opposition of the meaning was determined in two contexts, sliding of the meaning was determined in two contexts, under-interpretation of the meaning was determined in two contexts while no context was found with destruction of the meaning. Therefore, designificative tendencies in sixteen contexts were classified as within the scope of meaning, designificative tendencies in ten contexts were classified as in boundaries of meaning, while designificative tendencies in six contexts were classified as out of the boundaries of meaning. To conclude, semiotics of translation could contribute to translators in literary translation. Moreover, a literary translator with an awareness of designificative tendencies could be sure about which designificative tendencies to resort to in a conscious manner when necessary besides how to avoid those tendencies in what way.

PDF

___

Abasıyanık, S. F. (2014). A useless man. (M. Freely ve A. Dawe, Çev.). New York: Archipelago Books.
Abasıyanık, S. F. (2016). Lüzumsuz adam. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Al, H. (2011). Tanzimat döneminde ufaklık para sorunu (1839-1879). Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(1), 69-78.
Arrojo, R. (2002). Lessons learned from Babel. Target, 14(1), 137-148.
Cafer, E. (2012). Fuzuli şiirinin vezni. (G. K. Çatalkaya, Çev.). Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9, 167-194.
Cariani, P. (2003). Cybernetic systems and the semiotics of translation. S. Petrilli (Ed.), Translation, translation. (349-368). Amsterdam, New York: Rodopi.
Chandler, D. (2007). Semiotics: The basics. New York: Routledge.
Coquet, J.-C. (2007). Phusis et logos: Une phénoménologie du langage. Paris: PUF.
Coquet, J.-C., ve Öztürk Kasar, S. (2003). Söylem, göstergebilim ve çeviri. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
Cosculluela, C. (2003). Semiotics and translation studies: An emerging interdisciplinarity. Semiotica. 145, 105-137.
Danesi, M. (2000). Encyclopedic dictionary of semiotics, media, and communications. Toronto: University of Toronto Press.
Frawley, W. (2000). Prolegomenon to a theory of translation. L. Venuti (Ed.), The translation studies reader. (250-263). New York: Routledge.
Gorlée, D. L. (1994). Semiotics and the problem of translation: With special reference to the semiotics of Charles S. Peirce. Amsterdam, New York: Rodopi.
Gorlée, D. L. (2000). Göstergebilim ve çeviri sorunu. Charles S. Peirce’ün göstergebiliminden özel alıntılarla. (M. Mutlu, Çev.). Ankara: Günce Yayın.
Gottlieb, H. (2005). Multidimensional translation: Semantics turned semiotics. MuTra 2005 – Challenges of Multidimensional Translation: Conference Proceedings. (s. 33-61). Saarbrücken: Marie Curie Euroconferences.
Gottlieb, H. (2017). Semiotics and translation. K. Malmkjaer (Ed.), The Routledge handbook of translation studies and linguistics. (61-79). New York: Routledge.
Greimas, A. J. (1987). On meaning: Selected writings in semiotic theory. (P. Perron, ve F. Collins, Çev.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
Greimas, A.J., ve Courtés, J. (1979). Sémiotique: Dictionnaire raisonné de la théorie du langage. c.1. Paris: Hachette.
Guillaume, A. (2015). Intertheoricity: Plasticity, elasticity and hybridity of theories. Part II: semiotics of transferogenesis. Human and Social Studies, 4(2), 59-77.
Haznedar, B. (2018). Yaşayan lazca projesi, Türkiye’de Lazcanın durumu. Laz dilinde anadili temelli çok dilli eğitimin geliştirilmesi (EuropeAid/136297/DD/ACT/TR). İstanbul: Laz Enstitüsü.
Holmes, J. S. (1972). The name and nature of translation studies, Translated, 2, 67-80.
İnce, B. (2009). Sait Faik’in öykücülüğü ve Havuz Başı öyküsüne okur merkezli bir yaklaşım. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 101-113.
Jakobson, R. (2000). On linguistic aspects of translation. L. Venuti (Ed.), The translation studies reader. (113-118). New York: Routledge.
Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kuleli, M. (2018). Intertextuality in translation: analysis of intertextual signs and evaluation of translation of a short story. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(3), 317-330.
Kuleli, M., ve Ural G. (2015). Gösterge çözüm yöntemi ile William Shakespeare’in Merchant of Venice eserinde mitolojik ve ikonografik göndergelerin saptanması ve Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 13, 1-24.
Ladmiral, J.-R., ve Meschonnic, H. (1981). Poétique de.../Théorèmes pour... la traduction. Langue Française, 51, 3-18.
Munday, J. (2001). Introducing translation studies: Theories and applications. New York: Routledge.
Mülayim, S. (1983). Türk süsleme sanatında arabesk problemi. Sanat Tarihi Dergisi, 2(2), 62-85.
Oxford Çevrimiçi Sözlük. https://en.oxforddictionaries.com/definition/get_on. (Erişim Tarihi: 2.10.2018).
Oxford Çevrimiçi Sözlük. https://en.oxforddictionaries.com/definition/real_estate. (Erişim Tarihi: 2.10.2018).
Öztürk Kasar, S. (2001). La sémiotique subjectale et la traduction. European Society for Translation: Third International Congress- Claims, Changes and Challenges in Translation Studies Abstracts. (s. 24-25). Kopenhag: Copenhagen Business School.
Öztürk Kasar, S. (2007). Pour une sémiotique de la traduction. École Supérieure d’Interprètes et de Traducteurs (ESIT), Profession: Traducteur. Paris: Sorbonne Nouvelle Üniversitesi.
Öztürk Kasar, S. (2009a). Pour une sémiotique de la traduction. C. Laplace, M. Lederer, ve D. Gile (Ed.), La traduction et ses métiers. (163-175). Caen: Lettres Modernes Minard, Coll."Champollion 12".
Öztürk Kasar, S. (2009b). Un chef-d’oeuvre très connu: Le chef-d’oeuvre Inconnu de Balzac. Commentaires d’une traduction à l’autre laissant des traces. M. Nowotna ve A. Moghani (Ed.), Les traces du traducteur (187- 211). Paris: Publications de l’INALCO.
Öztürk Kasar, S. (2017). Jean-Claude Coquet ve söyleyenler göstergebilimi. İ.O. Ayırır ve E. Korkut (Ed.), Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran’a Armağan (183-199). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Öztürk Kasar, S. ve Batu, E. (2017). Oscar Wilde’nin Bencil Dev öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi ve çeviri göstergebilimi bağlamında Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(4), 920-950.
Öztürk Kasar, S., ve Kuleli, M. (2016). Antony and Cleopatra oyununun göstergebilimsel çözümlemesi ve çeviri göstergebilimi bakış açısıyla Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. RumeliDE-Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 89-123.
Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2015). Yaşam, yazın ve yazın çevirisi için gösterge okuma. Frankofoni Fransız Dili ve Edebiyatı İnceleme ve Araştırmaları Ortak Kitabı, 27, 457-482.
Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2017). Shakespeare in three languages: Reading and analyzing sonnet 130 and its translations in light of semiotics. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 170-181.
Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2018). Üç dilde Shakespeare: Göstergebilimin ışığında 130. sone ile çevirilerini okumak ve çözümlemek. International Journal of Languages’ Education and Teaching,6(1), 514-539.
Ponzio, A. (2003). Preface. S. Petrilli (Ed.), Translation, translation. (13-16). Amsterdam, New York: Rodopi.
Robyns, C. (1992). Towards a socio-semiotics of translation. Romanistiche Zeitschriftfiir Literaturgeschichte, 1(2), 211-226.
Saussure, F. (2001). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
Shuttleworth, M. ve Cowie, M. (2014). Dictionary of translation studies. New York: Routledge.
Stecconi, U. (2007). Five reasons why semiotics is good for translation studies. Y. Gambier, M. Shlesinger ve R. Stolze (Ed.), Doubts and directions in translation studies. (15-26). Amsterdam: John Benjamins Publishing.
Swan, M. (1995). Practical English usage. New York: Oxford University Press.
Torop, P. (2000). Towards the semiotics of translation. Semiotica, 128 (3-4), 597-609.
Tuna, D. (2016a). Çevirmek için çözümlemek: Bel Kaufman’ın Sunday in the Park başlıklı öyküsünde anlam arayışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 76-97.
Tuna, D. (2016b). Tuna, D. (2016b). Oktay Rifat’ın Tecelli başlıklı şiiri üzerinden çeviriyi göstergebilimle buluşturmak. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Journal, 35, 33-52. Tuna, D. ve Kuleli, M. (2017). Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Konya: Eğitim Yayınevi.
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7c0d1 9b6e6.12780237. (Erişim Tarihi: 29.09.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7cf8a5 47b8.50409671 (Erişim Tarihi: 30.09.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7dbba 397b8.32248385 (Erişim Tarihi: 30.09.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7dc5cb 73e9.15919274 (Erişim Tarihi: 2.10.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7e3ba 09ec9.72621053 (Erişim Tarihi: 5.10.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7e8b8 b2d93.13078210 (Erişim Tarihi: 5.10.2018).
Türk Dil Kurumu Çevirimiçi Güncel Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bba7ef74a f227.81719902 (Erişim Tarihi: 5.10.2018).