GİRESUN İLİ TİREBOLU İLÇESİ MESKÛN YER ADLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Yer adlarının veriliş şeklini, anlamını ve geçirmiş oldukları değişimi inceleyen bilim dalı olan toponomi (toponymie) ülkemizde pek çok alandan araştırmacıların ve konuya ilgi duyanların üzerinde çalıştığı bir disiplindir. Tarih, coğrafya ve özellikle edebiyat gibi çeşitli disiplinlerden pek çok araştırmacı bugüne kadar Türkiye toponomisi hakkında ulusal ve uluslararası çapta çeşitli eserler ortaya koymasına rağmen yer adlarının incelenmediği yörelerin sayısı bir hayli fazladır. Bu tür çalışmaların sayısının artırılması; ülkemizin tarihini canlı tutmak ve kültürel değerlerini korumak adına kanıt niteliğinde olacaktır. Giresun’un büyük ve tarihi ilçelerinden olan Tirebolu’nun yerleşim halinde olan 50 köy ve 7 mahallesi bulunmaktadır. Bu köylerin hepsinin kendine has isimleri mevcuttur. Geçmiş dönemlerde farklı medeniyetlere ve farklı kültürlere ev sahipliği yapmış olan ilçedeki yer adlarının isimleri eski yıllarda değişik şekillerde kullanılmış ve günümüze ulaşmıştır. Yer adları yörede yaşayan insanların tarihinden, kültüründen ve etnik kimliğinden izler taşımaktadır. Bu sebeple Türkiye sınırları içindeki yer adlarının şifrelerinin çözülmesi önemlidir. Çalışmada Tirebolu ilçesi içerisine yer alan meskûn yer adları üzerinde durulacaktır. Çalışmanın ana malzemesini oluşturan toplam yer adı sayısı 432’dir. Çalışmada tespit edilen tüm yer adları önce leksik-semantik açıdan tasnif edilecek, daha sonra ise hem yapı hem de köken bakımından ele alınacaktır. Sonuç bölümünde sınıflandırma neticesinde her maddeden ne kadar örnek tespit edildiği bir tablo şeklinde sunulmuştur. Çalışmanın sonunda ek olarak Tirebolu ilçe sınırlarında tespit edilen tüm yer adlarının yer aldığı bir indeks verilmiştir.
A REVIEW ON INHABITED PLACE NAMES OF TIREBOLU DISTRICT OF GIRESUN
The discipline that examines the way in which names are given, the meaning and the change they have undergone are called toponomy. Toponomy is a discipline where researchers and interested people from many fields work in our country. Although many researchers from various disciplines such as history, geography and especially literature put forward various works about the Turkish toponomy at the national and international scale the number of places where place names are not examined so far is quite high. Increasing the number of such studies; it will be proof to keep the history of our country alive and to preserve its cultural values. Tirebolu, which is one of the biggest and historical districts of Giresun, has 50 villages and 7 neighborhoods. All of these villages have their own names. The names of place names in the district, which had hosted different civilizations and different cultures in the past, have been used in different ways in the past years and have survived. The names of the place bear signs of the history, culture and ethnic identity of people living in the area. This is why Turkey decode the place names within its borders is important. In the study, the settled place names in the district of Tirebolu will be studied. The total number of place names constituting the main material of the study is 432. All the place names identified in the study will be firstly classified in lexical-semantics, then they will be dealt with in terms of both structure and origin. As a result of the classification in the conclusion section, it is presented as a table from which each sample is determined. At the end of the study, an index including all the place names found in the borders of Tirebolu district is given.
___
- Açıkel, Ali (2003). Artukabad Kazası Yer Adları (1455-1600). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 2, s. 181-202.
- Akar, Ali (2006). Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.20, 2006/1, s. 51-63.
- Aksan, Doğan (1974). Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar. TDAY Belleten 1973-1974.
s. 185-193.
- Albayrak, Osman (2011). Ordu Adının Resmi Kaynaklardaki Yer Adları Üzerine İncelemeler.
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Albayrak, Recep (2004). Toponim Teknikleri ve Kafkasya-Borçalı Yer Adları. Ankara: Berikan
Yayınevi.
- Başkan, Özcan (1970). Türkiye Yer Adları Üzerine Bir Deneme. TDAY Belleten, s. 237-251.
- Bölük, Ramazan (2018). Serik Ağzında Ünsüzler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, Yıl:10, Sayı:30, Aralık, s.885-943.
- Bulduk, Türker Barış (2018). Kelime Başında Y Foneminin Düşmesi: Kâbûs-nâme ve Türkiye
Türkçesi Ağızları Örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:10,
Sayı:30, Aralık, s.944-991.
- Demir, Nurettin (2002). Ağız Terimi Üzerine, Türkbilig, 4, s.105-116.
- Emecen, Feridun (1997). Bedreme’den Kürtün’e: Harşit Vadisine Bir Seyahat. Tarih ve Toplum, S.
XXVII/16, Ekim, s.51-55.
- Eren, Hasan (2010). Yer Adlarımızın Dİli. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülensoy, Tuncer (1995). Türkçe Yer Adları Klavızu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülensoy, Tuncer (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Cilt: 1-2,
Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- İçişleri Bakanlığı (1946). Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu. Cilt 1-2, Ankara: İçişleri Bakanlığı
Yayınları.
- İçişleri Bakanlığı (1968). Köylerimiz (1 Mart 1968 Tarihine Kadar). Ankara: İçişleri Bakanlığı İller
İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları.
- İsayev, D. (1977). Cer-suu Atarının Sırı. Frunze: Mektep.
- Kara, Mehmet Akif (2016). Toplumsal Dayanışma Kavramı Temelinde İmece Kültürü: Tirebolu-
Doğankent Yöresi Örneği. Jass Studies Dergisi-The Journal of Academic Social Sciences
Studies, Number 53, Winter II 2016, p. 377-386.
- Kaya, Mevlüt (2015). Giresun Kırsalındaki Bazı Yer Adlarının Tarihi ve Kültürel Kökenleri. UKHAD-
Uluslararası Karadeniz Havzası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl:1, Sayı:2, Haziran,
s.181-237.
- Kurgun, Levent (2002). Denizli İli Yer Adları. 2 Cilt, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi.
- Memmedov, Nadir (1993). Azerbaycan’ın Yer Adları (Oronimiya). Bakı.
- Özmenli, Mehmet (2016). Ortaçağ’da Doğu Karadeniz’de Oğuz ve Kıpçak Yerleşimi. Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nisan, 20 (2), s.515-526.
- Sakaoğlu, Saim (2001). Türk Ad Bilimi I Giriş. Ankara: Türk Dl Kurumu Yayınları.
- Sümer, Faruk (1980). Oğuzlar. İstanbul: Ana Yayınları.
- Şahin, İbrahim (2007). Türkçe Yeradlarının Yapısı Üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Dergisi, S. 32, s. 1-14.
- Şahin, İbrahim (2015). Türkiye Yeradbiliminde Leksik-Semantik Sınıflandırma Meselesi. Avrasya
Terim Dergisi, 3 (1), s. 10-21.
- Şenel, M. ve Yavuz, S. (2013). Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü. Turkish Studies, Volume
8/8, Summer, p. 2239-2254.
- Şenel, Mustafa (2013). Elazığ İli Yer Adları Üzerine Bir İnceleme. Elazığ: Manas Yayıncılık.
- Tekin, F. ve Cantürk, S. (2017). Giresun İli Merkez Yer Adları Üzerine Bir İnceleme. Jass Studies
Dergisi-The Journal of Academiz Social Science Studies, Number 60, Autumn II 2017, p.97-
120.
- Tekin, F. ve Cantürk, S. (2018). Giresun ve Yöresi Ağız Sözlüğü, Ankara: Arı Sanat Yayınevi.
- Telli, Burak (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir
Değerlendirme. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 3(6), s.133-149.
- Telli, Burak (2018). Yer Adları Üzerine Bir Değerlendirme: Adıyaman İli Gölbaşı İlçesi Örneği.
Turkish Studies, Volume 13/12, Spring, p. 507-526.
- TS: Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tunçel, Harun (2000). Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
Cilt:10, Sayı:2, s.23-34.
- Türk Dil Kurumu (2009a). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: I-VI, Ankara: Türk Dl
Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (2009b). Tarama Sözlüğü. Cilt:I-VIII, Ankara: Türk Di Kurumu Yayınları.