BİR TOPLUMSAL HAREKETİN TARİHİ ANATOMİSİ: İZMİR’İN İŞGALİNE KARŞI BAŞLATILAN PROTESTO MİTİNGLERİ

1918 yılı Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndan yenik taraf olarak, Mondros Mütarekesini imza ettiği tarihtir. Ateşkesin hükümleri, Birinci Dünya Savaşı'nın galiplerinin Osmanlı Devleti'ni parçalamayı öngören bilinen vaatlerini gerçekleştirebilecekleri uygun bir zemin yaratmıştı. Böylece 12 Mayıs 1919'da müttefikler, Venizelos'a Yunanların İzmir'i işgal etmeleri serbestliğini vermişlerdir. 15 Mayıs 1919 ise İzmir'in Yunanlılar tarafından resmen işgalinin tarihidir. Söz konusu işgal tüm yurtta tepki ve şaşkınlıkla karşılanmıştır. Zira bu işgalle memleketin her tarafının işgal edilme tehlikesi doğmuştur. İstanbul'da Padişah ve hükümeti, bu şartlara tam boyun eğme durumunda iken, Türk milleti bunu kabul etmeyerek yer yer örgütlenmiş ve bölgesel kurtuluş çarelerine başvurmuşlardır. Telgraflarla yurdun dört bir yanında başlayan hareketlilik çok kısa zamanda eyleme dönüşmüştür. Özellikle de başkent İstanbul'da Darülfûnun öğrenci ve hocalarının da etkisiyle toplantılar ve mitingler düzenlenmiştir. Fatih, Üsküdar, Kadıköy ve Sultanahmet mitingleri hafızalarda yer etmiş en önemli mitinglerdir. Bu mitinglerde hem halk aydınlatılmış hem de Milli Mücadele yolunda önemli bir kamuoyu oluşturulmuştur. Söz konusu mitinglerin toplumsal bir hareket olduğu varsayımından hareketle tasarlanan bu çalışmada, mitinglerin arka planı ve görünümleri, kolektif eylemin oluşumuna ilişkin tasarlanan kriterler ışığında ele alınmıştır. Nitel analiz yöntemiyle incelenen mitingler ve oluşumuna yol açan olaylar, betimleyici bir çalışmayla ortaya konulmuştur. İnceleme sonucunda 1919 İstanbul mitinglerinin günümüz toplumsal hareket görünümlerini tamamıyla karşıladığı sonucuna ulaşılmıştır

A HISTORICAL ANATOMY OF A SOCIAL MOVEMENT: PROTESTS AGAINST OCCUPATION OF İZMİR

1918 is the year when the Ottoman State having been defeated in World War I signed the Armistice of Mudros. The provisions of the Armistice paved the way for the victors of the World War I to fulfill their commitments necessitating the split of the Ottoman State. Therefore, on May 12, 1919, Allied Powers provided Venizelos, the Greek Prime Minister with freedom to occupy İzmir. This occupation got reactions along with astonishment throughout the country for it heralded the risk of occupation of the whole country. While the Sultan and the İstanbul government were about to subjugate these provisions, Turkish nation, disapproving the situation, got locally organized and took regional measures to stand up to occupation. The mobility which arose in every corner of the country via telegraphs soon after turned into an activity. By the effect of the Darülfûnun University students and lecturers meetings and demonstrations were held notably in İstanbul, the capital. Fatih, Üsküdar, Kadıköy and Sultanahmet were among those that stuck in minds as the most important demonstrations which created public awareness and public opinion towards National War of Independence. This study deals with background and manifestations of these meetings, which are assumed as social movement, in line with the criteria designed for creation of collective action. Meetings and underlying events examined by quantitative analysis method have been suggested though a descriptive study. As a result of the study, it has been seen that 1919 İstanbul demonstrations completely covers all aspects of today’s social movement

PDF

___

Afetinan, A. (1982). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Akşin, S. (1986). “Paris Barış Konferansının Yunanları İzmir’e Çıkarma Kararı” III. Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Apak, R. (1990). İstiklâl Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu?, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Aydemir, Ş. S. (1999). Tek Adam, C.II, 17.Baskı, İstanbul: Remzi Kitapevi.
Ayışığı, M. (2002). “Unutulan Soykırım: Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi”, Türkler, C. 15, Ankara, s.776-789
Brecher, J., Costello, T. ve Smıth, B. (2002). Aşağıdan Küreselleşme, İstanbul: Aram Yayıncılık.
Collas, A. (2002). International Civil Society Movements in World Politics, Cambridge: Polity Press.
Çayır, K. (1999). “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal / Toplumsal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, Ed. Serkan Özburun, Haz. Kenan Çayır, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Çukurova, B. (1987). “15 Mayıs 1919 İzmir’de Yunan Mezalimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 111, S. 8, 461-471
Diani, M. (2001). “Social movement analysis and voluntary action analysis: An idiosyncratic view” Paper for the conference “The third sector from a European perspective”, 15-16 December 2001, Italy: University of Trento.
Ergun, M. (2007). Bu İş Güzel Bitti Tarihin En Anlamlı Kurtuluş Savaşının Hikâyesi, Haz. Murat Özsoy, Murat Çelenligil, İstanbul: Akis Kitap.
Giddens, A. (2000). Sosyoloji, Haz. Hüseyin Özel, Cemal Güzel, İstanbul: Ayraç Yayınları.
Gül, M. (1996). “Milli Mücadele Mitinglerinde Kadınlarımız”, Kastamonu’da İlk Kadın Mitingi’nin 75. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Aralık 1994 Kastamonu, Atatürk Araştırma Merkezi, s.47-59
Göle, N. (2000). İslam ve Modernlik Üzerine Melez Desenler, İstanbul: Metis Yayınları.
İçli, G. (2015). Yeni Toplumsal Hareket Teorileri Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/14 Fall 2015, p.415-432, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8844, ANKARA-TURKEY
Jasper, J. M. (2002). Ahlaki Protesto Sanatı, (Çev.) Senem Öner, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kaplan, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Karlı, E. (2004). Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet, İstanbul: Geçit Kitabevi.
Kartal, H.C. (2016).Gezi Eylemcileri Arasındaki Y Kuşağının Din Algısı, Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/12 Summer 2016, p. 127-150, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9777, ANKARA-TURKEY
Kılıç, S. (2009). “Kamuoyu Oluşum Sürecinde Sosyal Hareketler ve Medya” Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2009, Cilt:2, Sayı: 2, s.150-167
Kılıç, S. (2002). “Çevreci Sosyal Hareketlerin Ortaya Çıkışı, Gelişimi ve Sona Ermesi Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 57, Nisan-Haziran 2002, No:2, s.93-108.
Kurat, Y. T. (1986). “Yunanistan’ın Küçük Asya Macerası”, Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri (20 Temmuz 1974’e Kadar), Üçüncü Askerî Tarih Semineri Bildiriler, Ankara, s.407-423.
Kurnaz, Ş. (1997). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, İstanbul: MEB Yayınları.
Marshall, G. (1999). Toplumsal Hareketler. Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman A. ve Derya K., Ankara: Bilim ve Sanat.
Melucci, A. (1999). “Çağdaş Hareketlerin Sembolik Meydan Okuması”, Yeni Sosyal Hareketler, Ed. Serkan Özburun, Haz. Kenan Çayır, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Mısıroğlu, A. (1976). Kuva-yı Milliyenin Kadın Kahramanları, İstanbul: Sebil Yayınevi.
Mucchielli, A. (1991). Zihniyetler, Çev. A. Kotil, İstanbul: Cep Üniversitesi İletişim Yayınları.
Offe, C. (1999). “Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması”, Yeni Sosyal Hareketler, Ed. Serkan Özburun, Haz. Kenan Çayır, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Öktem, H. R. (1991). Mütareke ve İşgal Anıları, Haz. Zeki Arıkan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Özburun, Haz. Kenan Çayır, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Özsoy, O. (2007). Saltanattan Cumhuriyete Kurtuluş Savaşı, 2. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Sanlı, L. (2003). “Yeni Toplumsal Hareketler ve Gelişme Koşulları”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt:53, S:1, s.55-70.
Sarıhan, Z. (2004). Kurtuluş Savaşı Gençliği, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Scott, A. (1990). Ideology And The New Social Movements, London: Unwin Hyman Ltd.S.
Sunata, İ.H. (2006). İstanbul’da İşgal Yılları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Şentürk, Ü. (2006). “Küresel Yeni Sosyal Harekeler ve Savaş Karşıtlığı”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:30, No:1, s.31-46.
Şerif, M. ve Şerif, C. W. (1996). Sosyal Psikolojiye Giriş I, İstanbul: Sosyal Yayınları.
Taçalan, N. (2007). Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Touraine, A. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler, Ed. Serkan
Türkdoğan, Orhan (2013). Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I (2009). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Türkmen, Z. (2016). Milli Mücadele Yıllarında İstanbul Mitingleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
Umar, B. (1974). İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Uyar, T. S. (2003). “Toplumsal Hareketler ve Çevre”, Toplumsal Hareketler Konuşuyor, Haz. Leyla Sanlı, İstanbul: Alan Yayıncılık, s. 133-140
Üçüncü, U. (2015). Türkiye Cumhuriyetinde Türk Bayrağı Algısı, Tarih Okulu Dergisi, 8 (XXII), s.493-533