İBN ͑AṬİYYE VE EL-ḲURṬUBĪ’NİN TEFSİRLERİNDE HZ. NŪḤ KISSASI RİVAYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Endülüs, İslam medeniyet tarihinin en parlak dönemlerinden birine şahitlik etmiştir. Hicri I. asrın sonlarında Emevîler tarafından bölgenin fethi ile başlatılan bu dönem Arap dilinin ve İslâm'ın yayılması ile devam etmiş, Endülüs uzun yıllar ilmin ve aydınlanmanın beşiği olarak Doğu ile Batı arasında bir köprü vazifesi görmüştür. İslamî ilimler ilk olarak bu topraklara yerleşen tabiûn nesli tarafından okutulmuş, Endülüslü alimler dönemin ilim merkezleri olan Kahire, Mekke, Medine, Bağdat, Şam, Basra, Kufe gibi şehirlere giderek meşhur hocaların ders halkalarına katılmışlardır. Bu merkezlerden Endülüs'e gelip ders veren hocalar da olmuştur. Hadis, fıkıh, kıraat ilimlerinin yanı sıra tefsir ilmi üzerine çalışmalar yapılmıştır. Tefsirin bu bölgede müstakil bir disiplin halini alması hicrî III. asrın ilk yarısında gerçekleşmiştir. Bölge alimlerinin kültür, kemmiyet, keyfiyet, zaman vb. farklılıklara rağmen usulü, kaideleri, şartları bakımından tefsire yaklaşımları Doğu alimleri ile aynıdır. Ancak eser telifinde geliştirdikleri yöntemlerle adlarından söz ettirecek bir üsluba sahiptirler. Bu makale Endülüs müfessirlerden İbn ?Atiyye (v. 541/1147) ve elKurtubi'nin (v. 671/1273) Kur'an-ı Kerim'de geniş yer tutan peygamber kıssalarından Hz. Nuh ile ilgili rivayetleri ele alış biçimlerini karşılaştırmayı hedeflemektedir. Konunun araştırılacağı iki kaynak İbn ?Atiyye'nin Muharraru'l-Veciz ve el-Kurtubi'nin el-Camiu' li-Ahkami'lKur'an adlı tefsir eserleridir. Her iki müfessirin ortak özelliği tefsirlerinin rivayet tefsiri kategorisinde ele alınmasına rağmen rivayet ve dirayet usulünü birlikte uygulamış olmalarıdır. Ancak bu iki müfessirin yaşamları arasında bir asırdan fazla zaman vardır. Bu da referans gösterdikleri kaynakların yakınlığına rağmen yorum farklılıklarına sebep olabilecek bir durumdur. Araştırma için seçilen Hz. Nuh kıssası; tevhid, tufan, gemi, toplu helak vb. haberleri içinde barındırması yönüyle rivayet yoğunluğu bulunan bir kıssadır. Makalede yakın dönemlerde ve aynı coğrafyada yaşayan, aynı ekolü temsil eden İbn ?Atiyye ve el-Kurtubi'nin bu rivayetleri aktarma biçimlerindeki benzerlik ve farklılıklar tespit edilerek değerlendirilecektir

EVALUATION OF THE RUMORS OF PROPHET NOAH IN THE INTERPRETATIONS OF İBN ‘AṬIYYE AND AL-ḲURTUBĪ

Andalus witnessed one of the most illuminated periods of Islamic civilization history. This period which begins conquering of the region by Emevis at the end of the first Hijri century continued with spreading of Arabic language and Islam and became a bridge between East and West as the cradle of illumination and science for long years. Islamic sciences were taught first by tabiun (disciples of the Muhammed) generation loacted in these soils, scholars of andalus went to the cities of Cairo, Mecca, Medina, Baghdad, Damascus, Basra, Kufe that are scientific centers of the period. Some scholars from these centers came to Andalus and gave classes there. The studies of hadiths, the sciences of Islamic law, reading quran beside the interpretation were carried out. Becoming a self-contained discipline of interpratation in this region was realized by the first half of third century hijri. The approach to the interpretation of region scholars, in terms of method, rules, conditions despite of the differences of culture, quantity, quality, time etc. is the same as east scholaras but they have had an atttitude that make an impression with the methods that they developed in work writing. This article is aimed at comparing the methods of studying the rumors related to prophet Noah from prophet parables which are covered widely in quran by İbn ͑Aṭiyye died. 541/1147) and Ḳurṭubī’nin (died, 671/1273) who are of al-andalus expounders. There are two sources that are interpretation works named al-Muḥarraru’l-Vecīz by İbn ͑Aṭiyye and alCāmiu‘ li-Aḥkāmi’l-Ḳur’ān by al-Ḳurṭubī for this study. The common charecteristic of these two writers is that they implement the method of rumors and wisdom although their interpratataions are categorized by the rumors interpretation. However, there are more than one century difference in life between these two expounders. This can cause interpretation differences despite of the closeness of the sources they presented. The parable of prophet Noah in this study has a rumor density in terms of including the news of oneness, deluge, ship, extinction, etc. The similarities and differences in telling methods of these rumors of İbn ͑Aṭıyye and Ḳurṭubī’who lived in the same location and time closed to each other and represent the same school

PDF

___

Albayrak, İsmail (1994). İbn Atiyye ve Tefsiri: “el-Muharraru’l-Veciz” Ankara: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Temel İslam Bilimleri, Tefsir Anabilim Dalı.
Altıkulaç, Tayyar (2012). “El-Ḳurṭubī ” DİA, C.26, s. 455-457.
Altuntaş, Halil ve Muzaffer Şahin. Kur’an-ı Kerim Meâli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
el-῾Āṣīmī, Īmān, “İntiḳālu’l-Ḥaḍārāti’l-Endelusiyye ilā Urubbā”, Merkezu Dirāsāti’l-Endelus ve Ḥıvāri’l-Ḥaḍārāt, http://www.andalusite.ma/?p=607 (erişim: 12.11.2017)
Atik, M. Kemal. (1985). “Endülüs ve Kur’an İlimlerindeki Yeri”. Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.4, s. 275-288.
Bayram Abdullah (2016). “Endülüs Tefsir Kültürünün Yorumda Yöntem ve Yaklaşımlar Açısından Analizi, Kurtubî Tefsiri Örneği”, The Journal of Academic, Social Science Studies, s. 97.
Birışık, Abdulhamit. (1999), “İbn Atıyye el-Endelüsî” Diyanet İslam Ansiklopedisi C.19, s. 338-340.
Bilmen, Ömer Nasuhi (1960). Büyük Tefsir Tarihi II (Tabakatü’l-Müfessirîn), Ankara.
Bouazza, Laatik (2011). L’exegese de Tabari et d’al-Qurtubi, Edilivre Editions Aparıs, Saint-Denis.
Ekin, Yunus (2001). “Endülüs Tefsir Geleneği”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 3, s. 247-266.
İbnʿAsākir, Ebu’l-Ḳāsım ʿAlī b. el-Ḥasen b. Hibetillāh b. ʿAbdillāh b. Ḥuseyn ed-Dimeşḳī (ty). Târīḫu Medīneti Dimeşḳ. Tah. ʿUmer b. İarâme el-ʿUmruvī, Beyrūt: Dâru’l-Fikr.
İbnʿAṭiyye, Ebū MuḥammedʿAbdulhak b. İālib (2001). el-Muḥarraru’l- Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l- ʿAzīz, tah. Abdusselām Abduşşāfī, Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l ʿİlmiyye.
Koç, Mehmet Akif (2004). “Endülüs Tefsirciliği Üzerine Bir Giriş Denemesi”, İslamiyat, s.7 s. 43- 58.
el-Ḳurṭubī, EbūʿAbdullāh (2006). el-Cāmiʿu liaḥkāmi’l-Ḳurʾān. Tah. ʿAbdullāh b. ʿAbdu’l-Muḥsin et-Turkī. Beyrūt: Muessesetu’r-Risāle.
____________________ (2005). el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Trc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Buruc Yayınları.
el-Meşīnī, Muṣṭafā İbrāhīm (1986). Medrasetu’t-Tefsîr fi’l-Endelus, Beyrut: Muessesetu’r-Risāle.
Özdemir, Mehmet (2014). Endülüs, İstanbul: İSAM Yayınları.
Şentürk, Mustafa (2010). Kur’an’ın Sünnî ve Şiî Yorumu-İbn Atıyye ve Tabresî Örneği, İstanbul, İnsan Yayınları.
______________ (2008). İbn Atıyye el-Endülüsî ile Tabersî’nin Kur’an’a Yaklaşımları (Mukayeseli Bir Çalışma), Doktora tezi, D.E.Ü. Temel İslam Bilimleri, Tefsir Anabilim Dalı.
______________, (2012) “Endülüs Tefsir Kültürü”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 21, s. 53-72.
Palencia, Gonzalez, Angel (2006). Tārīḫu’l-Fikri’l-Endelusī, İspanyolca’dan Arapça’ya trc. Ḥuseyn Mu’nis, Kahire, Mektebetu’s-Sekafeti’d-Dīniyye.
et-Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr (2001). Cāmiʿul-Beyān ʿan Te’vīlī Āyi’l Ḳur’ān. Tah. ʿAbdullāh ʿAbdulmuḥsin et-Turkī, Ḳāhire: Merkezu’l-Buḥūs̠ ve’d-Dirāsāt el-ʿArabiyye ve’l- İslāmiyye, Dār-ı Hicre.
et-Tekrītī, Selim Taha (1968). “Avrupalılar İlim Almak İçin Endülüs'e Heyetler Göndermişlerdi”, trc. İsmail Cerrahoğlu, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, C.7, S. 75-76, s.184-188.
ez-Z̠ehebī, Muḥammed Huseyn (ty). et-Tefsīr ve’l-Mufessirūn, Avand Danesh Ltd.