BİR KÜLTÜREL BELLEK TAŞIYICISI OLARAK MEZAR TAŞLARINI OKUMAK

Diğer dünyadan çok yine bu dünya ile ilgili bir toplumsal iletişim aracı olarak ele alabileceğimiz mezar taşı üzerindeki ifadeler bir sosyal bilimci açısından, ölenin kendisinin veya yakınlarının bu dünyaya sığmayan arzularını, öte dünyaya taşıdığı öfke ya da sevgisini ifade etmenin ötesinde anlamlar taşımaktadır. Kişinin bellek birikiminin sonucunda idealize ettiği var olma biçimini ortaya koymak için yazılan ifadeler aslında toplumsal konumları da belirleyen kişisel belleklerin yansımasıdır. Başka bir anlatımla, kültürel, dinsel ve geleneksel olanın şekillendirdiği bireylerin yaşatma ve hatırlama isteği ile biçimlenen mezar taşı yazıları, kültürel yapı içerisinde kalıplaşmış, gereksinimleri ve ideolojileri anlamayı sağlayabilecek bir belleğin taşıyıcı unsurlarıdır. Bu çalışmada, İç Anadolu bölgesinin Ankara, Kütahya, Yozgat illeri ve onların bazı ilçelerine ait, üzerinde mesaj içeren mezar taşları amaçlı örneklem metodu çerçevesinde seçilmiş ve bu ifadeler kültürel belleği mikro düzeyde yansıtan metinler olarak yeniden okunmuştur. Mezar taşı yazılarının söylemsel anlamları yaşanılan gerçek dünyanın bir uzantısı olarak dini, ekonomik, toplumsal hiyerarşinin etkileri ile birlikte analiz edilmiştir. Yapılan analiz ile mezar taşlarının, toplumsal iletişim mecrası olarak ideolojik egemenliğin bir yansıması biçiminde işlev gördüğü ve dünyanın gerçekliğini söylem ve ifadelere dönüştürdüğü sonucuna ulaşılmıştır. Söylemsel bir mecra olarak mezar taşları insanoğlunun bu güne kadar biriktirdiği maddi dünyanın ve buna bağlı gelişen kültürün ve değerlerin yeniden inşa edilmesine hizmet etmektedir

READING THE TOMBSTONES AS A CULTURAL MEMORY CARRIER

For a social scientist, the expressions on the tombstone which we will be able to handle as the social comminication means related to this world rather than hereafter, carry the meanings beyond expressing the rage or affections that the death his/herself or his/her relatives reflected to hereafter with deep grief desires. The written expressions to put forth the way of existance that the person idealized as a result of memory collection are, also, infact, the reflection of the collective memory indicating the social locations. In another word, the written tombstones which were formed by the individuals’ cherishing and remembering desires that the cultural, religious and traditional ones shaped, are the carrier elements of the values wich will provide to understand the sterotype requirements and ideologies within the cultural structure. In this study, the tombstones including messages and belonging to Ankara, Kütahya, Yozgat cities and their some counties were selected by the purposeful sampling method. And these expressions were peread as the texts reflecting the cultural memory at the micro level. The verbal meanings of the written thombstones were analysed together with religious, economic and social hierarchy effects as the real imagination of the living world. With the analsis performed, It has been concluded that thomstones have functioned in the reflection of ideologic independence way as the means of social communication and converted the reality of the world into expressions and narrations. The thomstones as the verbal means service to rebuilt the material world where the man has saved so far and the culture developing in accordance with this

PDF

___

ALTHUSSER, L., (1989), Devletin Ġdeolojik Aygıtları, Çeviren: Mahmut ÖzıĢık, Yusuf Alp, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul.
Buhârî (1992) el-Câmiu‟s-Sahîh, Çağrı Yayınları: Ġstanbul.
BURKE, P,. (2006), Kültür Tarihi, Çeviren: Mete Tunçay, Ġstanbul: Ġstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
GÖKA, E., (2009), Ölme: Ölümün ve Geride Kalanların Psikolojisi, TimaĢ Yayınları, Ġstanbul.
HATĠBOĞLU, M, S., (1986), “Hz. Muhammed‟i YanlıĢ Yorumlama Tezahürleri”, Ġslami AraĢtırmalar Dergisi, Sayı:2, Sayfa: 5-11.
KARACA, F., (2000), Ölüm Psikolojisi, Beyan Yayınları, Ġstanbul.
KARACA, F., (2001), “Mezar TaĢlarına Yansıyan ġekliyle Türk Kültüründe Hayat ve Ölümle Ġlgili Bazı Değerlendirmeler”, Ġslami AraĢtırmalar Dergisi, Cilt: 14, Sayı 3-4, 2001 Sayfa: 501-512.
KARAMAĞARALI, B. (1972), Ahlat MezartaĢları, Güven Matbaası, Ankara.
KILIÇBAY, M. A., (1991), “Ölümün Sıcak Yüzü, Ölümün Soğuk Yüzü, Ölümün Yüzsüzlüğü”, Philippe Ariès, Batılının Ölüm KarĢısında Tavırları, Çev. M. Ali Kılıçbay, Gece Yayınları, Ankara, Sayfa: 109-114.
KIYAK. A,. (2012), “Halk Dindarlığı Bağlamında Kutsal Mekân AnlayıĢı (Baskil Örneği)”, GümüĢhane Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, Sayfa: 163-170.
KIZILÇELĠK, S., (2000), “Ölümü Sosyolojik DüĢünmek”, Felsefelogos Dergisi, Yıl: 3, Sayfa: 163-168.
SAĞIR, A., (2012), “Toplu Merasimlerden Belediye Hizmetlerine KurumsallaĢan Ölüm Bağlamında Bir Ölüm Sosyolojisi Denemesi”, Turkish Studies, Sayı: 7/2, Sayfa: 903-925.
ġENER, H., (2012), “Osmanlı Dönemi Mezar TaĢı Manzumeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, 2012, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Yayınları.
SEZER, B., (2008), “ÖdemiĢ Sungurlu Mezarlığındaki Eski Yazılı Mezar TaĢları”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Sayı 21, Sayfa: 157-165.
TÜRKAN, H. K., (2012), “ Ġskenderun Mezar TaĢı Sözleri Üzerine Bir Ġnceleme”, Turkish Studies Sayı: 7/4, Sayfa: 3025-3044.
ÜNAL, M. S., (2011), “Zamansız Ölüm: Geleneksel ve Modern Toplum KarĢıtlığında Ölümün Yeri”, Dinbilimleri Akademik AraĢtırma Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 2, Sayfa:121-133.
ÜġÜR, S. S. (1997), YanlıĢ Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme, Ġmge Kitapevi: Ankara.