YENİ LİSAN HAREKETİNİN “MEŞHUR” ANKETİ VE ONUN “MEÇHUL”KİTAPÇIĞI ÜZERİNE

Yirminci yüzyılın başlarında, 1911'de Selânik'te başlayan Yeni Lisan hareketi, Ömer Seyfettin , Ali Canip ve Ziya Gökalp öncülüğünde, dilde millîleşme ve edebiyatta yerlileşme amacını gütmektedir. İki yıldan az faaliyet sürecine sahip olmasına rağmen söz konusu amacını gerçekleştiren hareket, Genç Kalemler adlı yayın organında yer verdiği ürünleriyle bilinçli olarak bir tartışma ortamı yaratmış, dönemin pek çok edibini içine çektiği bir polemik süreci oluşturmuştur. Yeni Lisan hareketi mensupları, Genç Kalemler dergisi odaklı etkinliklerinin yanısıra bir de anket düzenlemişlerdir. Dönemin dil, edebiyat, basın ve bilim alanlarında pek çok önemli ismine birer mektup göndermişler, yedi sorudan oluşan bu anket aracılığıyla amaçlarına etkili ve sarsıcı bir tutumla daha kısa sürede ulaşmak istemişlerdir. Genç Kalemler yazı kurulu üyeleri, bu anket kapsamında mektuplara ek olarak konulmak üzere bir de Yeni Lisan ve Bir İstimzac başlıklı bir kitapçık kaleme alıp bastırmıştır. Hareketin programını derli toplu bir şekilde verme düşüncesinin ürünü olan bu kitapçığın tam bir orijinal nüshası şimdiye kadar mevcut değildi. Sadece Atatürk Üniversitesi Kütüphanesinde eksik bir nüshası bulunuyordu. Ancak bugün söz konusu kitapçığın iki nüshasının daha genel kütüphanelerde mevcut olduğunu belirtmek mümkün olmaktadır. Biri Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, diğeri İSAM Kütüphanesinde bulunan bu nüshalar eksiksizdir. Bu çalışmada, bu nüshalardan hareketle Yeni Lisan ve Bir İstimzac başlıklı anket kitapçığının genel bir değerlendirmesi yapılmakta ve ardından Latin harfli metni verilmektedir

ON THE “WELL-KNOWN” QUESTIONNAIRE OF NEW LANGUAGE MOVEMENT AND ITS “UNKNOWN” BOOKLET

In the beginnings of twentieth century, New Language movement, initiated by Ömer Seyfettin , Ali Canip and Ziya Gökalp in Salonika in 1911, aims to be nationalised in language and to be localised in literature. Although it had action process less than two years, the movement which realised its aim established a conscious platform with its products gave place on the media organ, called Genç Kalemler, and also established polemic process which drew in many of the literary works of the period. The members of New Language movement, besides to activities focused on Genç Kalemler journal, took a questionnaire. They sent to letters to whom are very famous in the field of language, literature, media and science, they wished to achieve their aim with a more efficiently and sensational approach via seven-question-poll. In the scope of this questionnaire, the members of editorial board of Genç Kalemler also wrote and published a booklet, titled as Yeni Lisan ve Bir İstimzac (New Language and A Questionnaire), to be added to the letters. There has not been an original copy of this booklet, which is the product of an idea to present the movement’s programme clearly, up to now. We just have the information that there is a -missing- copy in Atatürk University Library. However, it is possible to state that two original copies of mentioned booklet are in existence in the more general libraries. The copies, one of which is in Bilkent University Library, the other is ISAM Library, are complete. In this research, with reference to these copies, a general evaluation of questionnaire booklet, titled as Yeni Lisan ve Bir İstimzac (New Language and A Questionnaire), is conducted and then text with Latin letters is presented

___

  • Genç Kalemler Dergisi, yay.haz.: İsmail Parlatır, Nurullah Çetin, TDK Yayınları, Ankara, 1999.
  • ÖKSÜZ, Yusuf Ziya, Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995; 2.b., TDK Yayınları, Ankara, 2004.