Başkurt Türkçesindeki Farsça alıntılarda anlam değişmeleri

Pek çok Türk lehçesinde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de Farsça alıntıların varlığı dikkati çekmektedir. Dillerin alıntı sözlerdeki anlam tercihleri kaynak dillerin anlam tercihleri ile aynı olmayabilir. Her dil-ya da lehçe-, alıntıladığı sözü kendi ihtiyacına göre yeniden anlamlandırabilir. Kaynak dildeki temel anlam ile değil de; o dil içerisindeki yan anlamlar ile de alıntılayabilir veya yan anlamı, temel anlam alanı olarak belirleyip yeni yan anlamlar oluşturarak kullanabilir. Bu çalışmada; belirlenen Farsça alıntıların Başkurt Türkçesindeki anlamlarının yanı sıra; Tatar, Kazak, Kırgız Türkçelerinde belirlediğimiz anlamları da gösterilecektir. Başkurt Türkçesini merkeze koyarak, belirlenen sözlerin özellikle Başkurt Türkçesindeki Farsça alıntıların anlam değişikliklerinin hangi yönde oluştuğunu ve bu değişikliklerde Başkurtların söz varlığının ne şekilde zenginleştiğini tespit etmeye çalışacağız.

Semantic changes of Persian loanwords in Bashkir Turkish

It’s remarkable that the presence of Persian loanwords in Bashkir Turkish as well as in many other Turkish dialects. In the foreign/alien borrowings, the meaning of the borrowed word can be different then the meaning of its original language. Changing the meanings of the loanwords from the source language or in first place, taking the implicational meanings of the basic word by the recipient/borrowing language, and deriving new connotations is commonly seen, and generally urged by nesessity. In this study; it will be explained that the determinated Persian loanwords in Tatar, Kazakh, Kyrgyz Turkish dialects besides the meanings of Bashkir Turkish. By placing the Bashkir Turkish in centre, we will try to identify in which direction the changes of the Persian loanwords in Bashkir Turkish and in which way the Bashkir’s vocabulary impovered.

PDF

___

AKIN Cüneyt (2010). Hüseyin Karaseyev’in Kamus Naama Adlı Eseri ve Çağdaş Kırgız Türkçesindeki Alıntı Kelimelerde Görülen Ses Değişmeleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, İzmir
AKSAN Doğan (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu
BTH (1993) Başkort Télénéñ Hüzlégé I-II. Moskva: Russkiy Yazık
BEYEŞEV Ekrem Gibazulla (2009) Başkort Télénde Yörögen Gerep hem Farsı Hüzzeré. Öfö: Resey Fender Akademiyahı Öfö Gilmi Üzegé Tarih, Tél hem Ezebiyet Institutı
EROL Hülya Arslan (2008), Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu
KANAR Mehmet (1998), Büyük Sözlük Farsça-Türkçe. İstanbul: Birim Yayıncılık
KARAAĞAÇ Günay (2009), Dil Tarih ve İnsan. İstanbul: Kesit Yayınları
KARAAĞAÇ Günay (1991), Eski Metatez Örnekleri. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., Türk Dili ve Edebiyatı AraĢtırmaları Dergisi VI s.85-102
KARAAĞAÇ Günay (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu
KOÇ Kenan (2003), Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Türkistan: Turan Yayınevi
KORKMAZ Zeynep (2007), Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu
MÜTERCİM Asım Efendi (2000), Burhân-ı Katı. Ankara: Türk Dil Kurumu Kazak Türkçesi Sözlüğü (1984), Çev.: Hasan Oraltay, Nuri Yüce, Saadet Pınar, İstanbul: TDAV Yayınları: 8 KTS (1999), Kazak Tiliniñ Sözdigi, Almatı: Dayk-Press
ÖNER Mustafa (2006), Başkurtça Söz Varlığı Üzerine Notlar. İstanbul: Cengiz Han ve Oğullarının İcratlarının Türk Dünyasındaki Akisleri, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 7-8 Aralık
ÖNER Mustafa (2009), Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu
TTAS (I-1977, II-1979, III-1981) Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé -Öç tomda-. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı
ŞÜKUN Ziya (1996), Farsça-Türkçe Lûgat – Gencinei Güftar Ferhangi Ziya I-II-III. İstanbul: MEB Yayınları.