Türkiye Türkçesinde İkili tekrarlar

İkileme/yineleme kavramı, dilde anlamı güçlendirmek için aynı sözcüklerin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın veya karşıt olan ya da sesleri birbirini andıran sözcüklerin yan yana kullanılmasıyla oluşan birliktelikler olarak tanımlanır. İkili tekrarlar ise ikilemeler/yinelemeler içerisinde yer alan alt türlerinden biridir. Türkiye Türkçesinde (TT) 3486 sözcükbirim bu niteliğiyle yazın dilinde dizgesel olarak farklı işlevlerle kullanılmaktadır. Çalışmada öncelikle kavram olarak ikileme/yineleme ve ikili tekrarlar üzerinde durulmuş ve ikili tekrarlar, söz konusu ikilemeli/yinelemeli yapılar içerisinde bir kavram olarak konumlandırılmıştır. Ardından TT‟de ikili tekrar yapıları, oluşturulan özel bir derlemden Türkçenin öğretiminde temel söz varlığında öncelikler açısından kullanım sıklıklarına göre listelenmiştir.

Double redublication In Turkey Turkish

Reduplications is defined as repeating the same frames to strengthen the meaning by using the same, synonymous and antonymous words or similar words resembling each other as syllable. Also double reduplication is one of the sub-categories of reduplication. Vocabulary of Turkey Turkish (TT) literary language, 3486 double reduplication frames are using with different functions. In this study, firstly we emphasized notion of reduplication and double reduplication and also position of double reduplication frames as a notion. After that we listed the double reduplication frames in Turkey Turkish about the priorities of main vocabulary as usage frequency in teaching Turkish from a special corpus that is developed for this research.

PDF

___

ABİK A. Deniz, “„(İsim1+lI/+lU) (İsim2++lI/+lU)‟ Kuruluşundaki İkilemeler”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, VII. Milletler Arası Türkoloji Kongresi, 08-12 Kasım 1999, İstanbul.
ABİK A. Deniz, “Derleme Sözlüğü‟nde İkinci Kelimesinin BaĢında s- Bulunduran Tekrarlar”, IX. Millî Türkoloji Kongresi, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü,15-19 Eylül 1997, İstanbul.
ADALI Oya, Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, TDK yay., Ankara 1979.
AKSAN Doğan, “Anlambilim Açısından Türkçenin Söz Varlığı”, (Ed. Ayşe Kıran, Ece Korkut, Suna Ağıldere), Günümüz Dilbilim Çalışmaları, MULTILINGUAL, İstanbul 2003, s. 32- vd.
AKSAN Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, (3 Cilt), TDK Yay.: 43, Ankara 2000.
AKSAN Doğan, Tükçenin Sözvarlığı, Engin Yay., İstanbul 1996.
ALKAYA Ercan (2008). “Orta ve Doğu Karadeniz Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/3 Spring 2008.
ATABAY N. vd., Sözcük Türleri, Papatya Yay., İstanbul 2003.
ATABAY N. vd., Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, TDK Yay.: 472, Ankara 1981.
AYDIN Erhan, “Orhon Yazıtlarında Hendiadyoinler”, Türk Dili, S. 544 (Nisan 1997). s. 417-421, 2003.
BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, (6. Baskı), TDK Yay.: 528, Ankara 2000.
BİLGEGİL Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yay., İstanbul 1984.
BOZKURT Fuat, Türkiye Türkçesi, (2. Baskı), Hatiboğlu Yayınevi. Ankara 2000.
ÇAĞATAY Saadet, “Uygurcada Hendiadyoinler”, Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler,Ankara Üniv. DTCF Yay., Ankara 1978, s. 29-66.
ÇAĞLAR Güler, “Türkçede Sözcük Dizilişi ve Dil Tipolojisi”, Genel Dilbilim Dergisi, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara 1978, s. 55-60.
ÇORAKLI ġahbender, Türkçe ve Almancada ikilemeler, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatı Bölümü, Alman Dili ABD, Yayılmlanmamış Yüsek Lisans Tezi, Erzurum 1991.
DEMİRCAN Ömer, “Emphatic Reduplication in Turkish”, Studies on Modern Turkish; Proceedings of the 3rd Conference in Turkish Linguistics; (Yay. Haz.: Hendrik E. Boeschoten, Ludo Th. Verhoeven.) Tilburg University Press, 1987.
DEMİRCAN Ömer, Türkçenin Ses Dizimi, (II. Baskı), Der Yay., İstanbul 2001.
DENY Jean, Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), (Çev. Ali Ulvi Elöve), İstanbul 1941.
DİZDAROĞLU Hikmet, Tümcebilgisi, TDK Yay.: 426, Ankara 1976.
EDİSKUN Haydar, Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1996.
ERDEM Mehmet Dursun, “Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine”, Bilig, S. 33, Bahar 2005, s. 189-225.
EREN Hasan, “İkiz Kelimelerin Tarihi Hakkında”, DTCF Dergisi, C. VII. S. 2., (1949), s. 285-
ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul 1993.
GENCAN Tahir Nejat, Dilbilgisi, Ayraç Yay., Ankara 2001.
GRÖNBECH K., Türkçenin Yapısı, (Çev: M. Akalın), TDK Yay: 609, Ankara 2000.
GÜLER Selda, A Study on Turkish Reduplcations: Some Observations on Form and Function of Reduplication [Türkçe İkilemelerin Anlamsal ve Yapısal Özellikleri], Sosyal Bilimler Enstitüsü, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin 2003.
HAM William H., “A New Approach To An Old Problem: Gemination And Constraint Reranking in West Germanic”, The Journal of Comparative Germanic Linguistics-1: Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands, 1998, s. 225–262.
HATİBOĞLU Vecihe, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yay.: 256, Ankara 1978.
HATİBOĞLU Vecihe, Türkçenin Sözdizimi, AÜ. DTCF Yay.: 317, Ankara 1982. HENGİRMEN Mehmet, Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Engin Yayınevi, Ankara 1999.
http://en.wikipedia.org/ (ET: 12.03.10).
http://site.ebrary.com/lib/cukurova (ET: 12.03.10).
http://www.merriam-webster.com/hendiadys (ET: 12.03.10).
http://www.regexbuddy.com/ (ET:27.07.2010).
http://www.tdk.gov.tr/ (ET:27.08.2010).
INKELAS Sharon, and Z. Cheryl, Reduplication, Doubling in Morphology, Cambridge University Press, UK 2005.
KAJITANI Motomi, “Semantic Properties of Reduplication Among the World‟s Languages” LSO Working Papers in Linguistics 5: Proceedings of WIGL 2005, pages 93-106.
KARAHAN Leyla, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yay., Ankara 1999.
KARATAYEVA S. K., “İkilemelerin Yapısındaki Çince ve Sanskritçe Elementler (Eski Türkçe Sözlük ve Kırgız Dili Materyallerinde)”, (Aktaran: B. M. Ermatova), Manas Devlet Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Manas 2004, s. 91-95.
KAYE A. S., “Gemination in English, An Account of Consonantal „Twinning‟ in English and Other Languages”, English Today 82, Vol. 21, No. 2,April 2005, Cambridge University Press, UK 2005.
KOCAMAN Ahmet, Dilbilim Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar, (Yay. Haz.: A. Kocaman), Uygulamalı Dilbilim, Dil Derneği Yay., Ankara 2006.
KOCASAVAġ Yıldız, “Aynı Köke Dayalı Unsurları İsim ve Fiil Olan İkilemeler”, IX. Millî Türkoloji Kongresi, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü,15-19 Eylül, İstanbul 1997.
KOÇ Nurettin, Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1992.
KOÇ Nurettin, Yeni Dilbilgisi, İnkılap Yayınevi. İstanbul 1996.
KONONOV A. N., Çağdaş Türk Edebi Dilinin Grameri, TDK Kütüphanesindeki çevirisinden yararlanıldı, Ankara 1956.
KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay.: 575, Ankara 2003.
KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay.: 827, Ankara 2003.
KÜKEY Mazhar, Türkçenin Sözdizimi, Kardeş Matbaası, Ankara 1975.
LODOVICI Vieri Samek, “A Unified Analysis of Crosslinguistic Morphological Gemination”, Published in: Proceedings of CONSOLE-1, Utrecht, Nederlands 1992.
LONGMAN DICTIONARY, Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics, (Jack C. Richards and Richard Schmidt vd.), Third Edition Published 2002.
MÜLLER Hans-Georg, Reduplicakationen im Türkischen, Morphophonologische Untersuchungen, Turkologia 56, Harrssowitz Verlag-Wiesbaden 2004.
NAGY Éva Kincses, “Ġki TaĢla Bir Kuş… Çağataycada Hendiodyoin” Türk Dili Kurultayı Bildirileri, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 20-26 Eylül 2004, Ankara, s. 1125-1136.
ÖLMEZ Mehmet, “Eski Uygurca odug sak İkilemesi Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları-8, 1998, s. 35-47.
ÖLMEZ Zuhal Kargı, “Kutadgu Bilig‟de Ġkilemeler-1”, Türk Dilleri AraĢtırmaları, S. 7, 1997, s. 19-40.
ÖLMEZ Zuhal Kargı, “Kutadgu Bilig‟de Ġkilemeler-2”, Bahsı Ögdisi 60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı, Simurg Yay., Freiburg-İstanbul 1998, s. 235-260.
ÖZ Aynur, “Özbek Türkçesinde İkileme”, Türkoloji Dergisi, C. XII. S.1 Ankara Üniv. D.T.C.F., Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ankara, 1997, S. 287-311.
ÖZKAN Bülent, Türkçe Derlem-1, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Mersin, 2007. http://turkcederlem.mersin.edu.tr/td1/
ÖZKAN Bülent, Türkiye Türkçesinde Belirteçlerin Fiillerle Birliktelik Kullanımları ve Eşdizimliliği, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana 2007.
ÖZKAN Bülent, Türkiye Türkçesinde İkili Tekrarlar -Derlem Tabanlı Bir Uygulama-, Çukurova Üniversitesi, Bilimsel AraĢtırma Projeleri Birimi, EF-2008-BAP-11 Numaralı Araştırma Projesi, Adana 2010.
ÖZÜNLÜ Ünsal, Edebiyatta Dil Kullanımları, MULTILINGUAL, İstanbul 2001.
SCHILLING Uta, “Zur Bildung und Bedeutung von Paarformeln im Alttürkischen”, Türk Dilleri Araştırmaları, C:11, 2001, s. 153-170.
SEV Gülsel, “Divanü Lûgat‟it Türk‟te İkilemeler”, Türk Dili, S. 634, 2004, s. 497-510.
ŞEN Serkan, Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2002.
ŞİMŞEK Rasim, Örneklerle Türkçe Sözdizimi, Kuzey Gazetecilik Matbaacılık, Trabzon 1987.
TOPALOĞLU Ahmet, Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul 1989.
TUNA Osman Nedim, “Türkçede Tekrarlar-1”, Kowalski Özel Sayısı, İstanbul 1949, C. III, No: 3-4, s. 429-477.
TUNA, Osman Nedim (1950). “Türkçede Tekrarlar-2” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. IV, İstanbul 1950, s.35-82.
TUNA, Osman Nedim, “Türkçenin Sayıca EĢ Heceli Ġkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabiî Bir Ünsüz Dizisi”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı-Belleten, 1982-1983, Ankara 1986, s. 163-228.
TÜRKÇE SÖZLÜK, TDK Yay.: 549, Ankara 2005.
ULUTAŞ İsmail, “Kırgız Türkçesinde İkilemeler”, Akademik Bakış, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler e-Dergisi, Ġktisat ve Girisimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Fakülteleri, Ekim 2007, Celalabat-Kırgızistan. S. 13.
UYGUN Hatice, Kazak Türkçesindeki İklemelerin Türkiye Türkçesindeki İklemelerle Karşılaştırılması, Pamukkale Ünversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli 2007.
UZUN Nadir Engin, Biçimbilim -Temel Kavramlar-, Papatya Yay., İstanbul 2006.
WEDEL Andrew, “Turkish Emphatic Reduplication”, University of California, Santa Cruz (http://escholarship.org/uc/item/), 1999.
YASTI Mehmet,“Türkçe Deyimlerde Geçen İkilemelerin Ses ve ġekil Özellikleri” Selçuk Üniv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya Bahar 2007, S. 21, s. 51-87.
YAZIM KILAVUZU, (24. baskı). TDK Yay.: 859, Ankara 2005. YOUNG-RAN An, “Identity Avoidance In Korean And Turkish”, Stony Brook University
(http://www.swarthmore.edu/SocSci/dharris2/Harrison), 1996.
ZÜLFİKAR Hamza, “Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler”, TDK Yay: 638, Ankara 1996.