Balkan ağızlarında Farklı bir fiil çatısı

Türkiye Türkçesi yazı dilinde “anlat-” örneğindeki fiil çatısı Batı Rumeli ağızlarında “anlatır-” şeklindedir. Farklı olan bu fiil çatısı, -(I4)t- ekinin yanına katmerli bir kullanım olarak -(I4)r- ekinin getirilmesiyle oluşmuştur. Yapılan ağız taramaları sonucunda, Balkanlardaki bazı Türk ağızlarında görülen farklı fiil çatısının Batı Rumeli ağızları bölgesinde toplandığı görülmüştür. Kosova‟da Mitroviça, Vıçıtırın, Priştine, Mamuşa, Prizren, Gilan; Makedonya‟da Kalkandelen, Gostivar, Vrapçişte, Üsküp, Kumanova, Konçe, Manastır, Resne, Ohri, Struga; Bulgaristan‟da Köstendil, bu özelliğin görüldüğü bölge içindedir.

A different voice in Balkan dialects

In written language of Turkey Turkish sample “anlat-” is “anlatır-” in Western Rumeli dialects. This different voice is formed with -(I4)t- and -(I4)r- suffixes. As a result of dialect scans, this type voice is being used in Western Rumeli dialects area. Area of this different voice contains Mitrovica, Vucitrn, Pristina, Mamusa, Prizren, Gnjilane in Kosova; Tetovo, Gostivar, Vrapciste, Skopje, Kumanovo, Konce, Bitola, Resen, Ohrid, Struga in Macedonia; Kostendil in Bulgaria.

PDF

___

ABDURRAHMAN Kemal, “Vıçıtırın Folkloru”, Çevren, S. 43 (Eylül 1984), s. 112-122. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni (9 Mayıs 1997), TDK Yayınları, Ankara 1999, 138 s.
AHMED Oktay, Morfosintaksa Na Turskite Govori Od Ohridsko Prespanskiot Region, Аziz Kiril Metodiy Üniversitesi Blaje Koneski Filoloji Fakültesi, Doktora Tezi, Üsküp 2004, 442 s.
BAKİ Enver, “Vıçıtırın Manileri”, Sesler, S. 28 (Eylül 1968), s. 79-82.
BEKSAÇ Zeynel, “Prizren‟de Söylenen Türküler”, Çevren, S. 29 (Mart 1981), s. 153-158.
BUŞ Aziz, ŞİMŞEK Hayriye, ŞİMŞEK İsa, “Prizren Folklorundan Seçmeler”, Sesler, S. 13 (Şubat 1967), s. 82-89.
ÇEBİ İhsan Sabri, Güney-Doğu Bulgaristan Türk Ağızları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1986, 190 s.
DALLI Hüseyin, Kuzeydoğu Bulgaristan Türk Ağızları Üzerine Araştırmalar, TDK Yayınları, Ankara 1991, 197 s.
ECKMANN János, “Dinler (Makedonya) Türk Ağzı”, TDAY-Belleten 1960, TDK Yayınları, Ankara 1998, s. 189-204.
ECKMANN János, “Kumanova (Makedonya) Türk Ağzı”, Nemeth Armağanı, TDK Yayınları, Ankara 1962, s. 111-144.
EMİN İlhami, “Radoviş Türküleri”, Sesler, S. 38 (Eylül 1969), s. 81-89.
ENGÜLLÜ Avni Cemal, “Üsküp‟te Söylenilen Türküler”, Sesler, S. 39-40 (Ekim-Kasım 1969), s. 69-77.
ERCİLASUN Ahmet Bican, “L, n, r‟den Sonra Niçin T?”, TDAY Belleten (2000), TDK Yayınları, Ankara 2001, s. 191-194.
ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım Yayım Tanıtım, İstanbul 2002, 407 s.
GAŞ Hayrettin, “Gilan Manileri”, Sesler, S. 36-37 (Mayıs-Haziran 1969), s. 44-48.
GÜLDEREN Yusuf, “Prizren Civarında Gora Köylerinin Düğünlerinde Çalınan Nevbet”, Çevren, S. 29 (Mart 1981), s. 93-96.
GÜLENSOY Tuncer, Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme (İnceleme - Bibliyografya - Metinler), Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 1993, 159 s.
GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yayınları, Ankara 2007, 156 s.
GÜNEŞ Nurcihan, Kuzeydoğu Bulgaristan‟da Çerkovna Köyü ve Çevresi Türk Ağızları, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2009, 242 s.
HAFIZ Nimetullah, Bulgaristan Türk Halk Edebiyatı Metinleri, C. 1, TC. Kültür Bakanlığı, Ankara 1990, 220 s.
HAFIZ Nimetullah, Bulgaristan Türk Halk Edebiyatı Metinleri, C. 2, TC. Kültür Bakanlığı, Ankara 1990, 371 s.
HAFIZ Nimetullah, Kosova Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Kosova Üniversitesi Priştine Felsefe Fakültesi, Priştine 1985, 263 s.
HAFIZ Nimetullah, “Prizren‟de Türk Masalları”, Çevren, S. 25 (Mart 1980), s. 115-128.
HAFIZ Nimetullah, “Prizren Folkloru Üstüne”, Sesler, S. 6 (Mayıs 1966), s. 92-96.
HASAN Hamdi, Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997, 234 s.
HAYDAR Cevahir, “İpek Folklorundan Kimi Örnekler”, Çevren XI, S. 42 (Haziran 1 984), s. 109-114.
HAZAI György, “Les Dialectes Turcs du Rhodope”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, S. 9 (2), Budapest 1959, s. 205-229.
HAZAI György, “Textes Turcs du Rhodope”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, S. 10 (2), Budapest 1960, s. 185-229.
İBRAHİM Nazım, Vrapçişte ve Çevresi Türk Ağzı (Makedonya), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997, 323 s.
İBRAHİM Nazım, Turskiot Govor vo Valandovsko, Аziz Kiril Metodiy Üniversitesi Blaje Koneski Filoloji Fakültesi, Doktora Tezi, Üsküp 2007, 711 s.
İGCİ Alpay, Vıçıtırın-Kosova Türk Ağzı, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı Türk Dili ve Lehçeleri Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010, XI+284 s.
KAKUK Suzanne, “Le Dialecte Turc d'Ohrid en Macédoine”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, S. 26 (2-3), Budapest 1972, s. 227-282.
KAKUK Suzanne, “Textes Turcs de Kazanlyk II”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, S. 8, Budapest 1958, s. 241-311.
KAKUK Zsuzsanna, “Die Türkische Mundart von Küstendil und Michailovgrad”, Acta Linguistica Academia Scientiarum Hungaricae, S. 11, Budapest 1961, s. 301-386.
KALAY Emin, Edirne İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998, 268 s.
KATONA Louis K., “Le Dialecte Turc de la Macédoine de L‟ouest”, TDAY Belleten 1969, Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 57-194.
KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri - Şekil Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara 2007, CXVI+1224 s.
KRASNİÇ Ayten, “İpek Türk Ağzıyla Söylenen Maniler ve Bazı Ağız Özellikleri”, Çevren, S. 51 (Ocak-Şubat 1986), s. 117-122.
MAKSUT Nadire, “Beşik Türküleri”, Sesler, S. 4 (Mart 1966), s. 103-106.
MOLLOVA Mefküre, “Balkanlarda Merkez Bölgede Gakçı Ağızlar”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 6-7 (1977-78), İstanbul 1978, s. 239-306.
NÉMETH, Gyula, “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, TDAY Belleten 1981-1982, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1983, s. 113-167.
NÉMETH Gyula, “Traces of the Turkish Language in Albania”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, S. 13 (1-2), Budapest 1961, s. 9-29.
NÉMETH Gyula, Vidin Türkleri (Dil-Folklor-Din), Çeviren: Prof.Dr. Abdurrahman Güzel, İstanbul 1996, 366 s.
NİGAR Ali, Bulgaristan Kırcali Bölgesi Türk Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2004, XVI+681 s.
OLCAY Selahattin, Doğu Trakya Yerli Ağzı (İnceleme-Derleme-Dizin), TDK Yayınları, Ankara 1995, 92 s.
POTOK Bahise, “Mitroviça Manileri”, Sesler, S. 35 (Nisan 1969), s. 77-80.
SALİH Abdülhak, “Ohri Manilerinden Derleme”, Sesler, S. 4 (Mart 1966), s. 106-111.
SALİH Avni, “Ohri Halkı Arasında Söylenen Eski Bir Türkü: „Kala‟dan Atma Beni‟”, Çevren VIII/29 (Mart 1981), s. 159-160.
SALİH Avni, “Ohri Manileri”, Çevren, VII/3 (Eylül 1980), s. 151-152.
SALİMEHMED Naylen, Bulgaristan Kırcaali İli ve Çevresi Türk Ağzı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2006, 213 s.
SEZAİR Sabahattin, “Kocacık Köyü Folklorundan Seçmeler”, Sesler, S. 15 (Nisan 1967), s. 94-104.
TUNA Osman Nedim, “Türkçede Transitive-Causative 'Geçişli-Ettirgen' Fiiller ve Bunlarla İlgili Morfoloji ve Öğretim Meselelerinin Çözümü”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 24-25, İstanbul 1986, s. 381-428.
TUNUSLU Erdinç, Kosova-Priştine Türk Ağzı, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2005, XXIII+503 s.
TUNUZLU İkbal, “Priştine‟de Söylenen Manilerin Bazıları”, Çevren XI, Özel Sayı, (Mayıs 1984), s. 103-106.
YUSUF Süreyya, “Priştine Folklorundan Türküler”, Çevren, S. 5 (Nisan 1975), s. 102-112.