POSTMODERN ROMAN’DA ANLATICI, ZAMAN VE MEKÂN YAPISI

Metinlerarasılık ve üstkurmaca tekniklerinin sıkça kullanıldığı, modern romanlardakinin aksine özneye değil de söylemin kendisine odaklanan, tarihi gerçeklerle kurguyu iç içe vererek tarihten yararlanan postmodern roman sıra dışı kurgusuyla dikkatleri üzerine çekmeyi başarır. Postmodern romanda anlatıcı, mekân ve zaman yapıları modern roman ve yansıtmacı romana göre ilginç farklılıklar gösterir. Postmodern romanın yazarı çoğul anlatıcı tekniğiyle okuru şaşırtırken, "hyper mekân" yapısının değişkenliği ve bir arada verilmiş farklı zaman dilimlerinin yapısıyla okuyucuyu alışık olmadığı bir âlemin içinde tek başına bırakır. Postmodern romanda anlatıcı oldukça etkin bir rol üstlenir. Figüratif kadronun önemli bir elemanı olabileceği gibi kurgunun yazılım aşamasına müdahale etmesi de söz konusudur. Sık sık fikir beyan eder ve adeta romanı yönlendirir. Postmodern romanın anlatıcısı bu yönüyle okuyucuyu peşinden sürükler, meraklandırır ve kimi zaman da gülümsetir. Postmodern romanlarda çizgisel, kronolojik zaman kullanımının çoğunlukla kırılmaya çalışıldığı gözlemlenir. "Şimdi"nin, anında aktarmanın belirgin bir şekilde öne çıktığı postmodern romanlarda zaman önemsizleştirilmiştir. Zamana ait birimler, yani nesnel zaman -gün, ay, yıl...- postmodern romanlarda ya karmaşıklaştırılır ya kronolojisi altüst edilerek kullanılır ya da üstü örtük, belirsiz bir şekilde verilir. Bununla birlikte postmodern romanda, metnin yazılış zamanı ile kurgunun zamanı koşut kılınabilir. Daha somut bir ifadeyle metnin yazılma süreci, okuyucunun o anda elinde tuttuğu romanın ana konusu olabilir. Dolayısıyla daha önce sözü edilen "şimdi" kavramı ön plana çıkarılmış olur. Romanda vak'a zamanı, anlatma zamanı ve okunma zamanı "şimdi" de birleşir Postmodern romanlarda mekân olabildiğince belirsizleştirilmiştir. Bir postmodern romanda uzun uzadıya mekân tasviri yapıldığını tespit etmek imkânsızdır. Çoğu zaman mekâna ait çok genel özellikler verilir okuyucuya ve geri kalanını okuyucunun kendi zihninde oluşturması beklenir. Postmodernistlerce "hyper mekân" diye tabir edilen mekân postmodern romanlarda değişken, kabına sığmaz bir durumdadır; belirgin bir duruş sergilemez.

NARRATOR, TIME AND SPACE STRUCTURE OF POSTMODERN NOVEL

Postmodern novel, frequently used intertextuality and the metafictional techniques and in contrast to modern novels, focusing on discourse not the subject and benefiting from the history by giving historical facts with fiction interleaved, manages to attract attention with unusual fiction. In postmodern novel, the narrator, time and space structures shows interesting differences according to the modern novel and reflective novel. While the narrator of the postmodern novel confuses reader with multiple narrator technique, he leaves the reader alone within the unfamiliar realm with the change of the structure of “hyper space” and the structure of different time zones given a combination. In postmodern novels the narrator takes a very active role. As he may be an important member of figurative staff, it is possible that he may intervene to the software phase of fiction. He often declares his ideas and he almost leads the novel. The narrator of the postmodern novel leads the reader follow him with this aspect, make the reader curious and sometimes smile the reader. In postmodern novels it is observed that the use of linear chronological time is often tried to be broken. Time is trivialized in postmodern novels in which the present and transferring at the time come to fore compared to modern and classical styles of novel. Units of time that is objective time- day, month, year are either complicated or used by lowering the top or given obscurely. However, in postmodern novels, the syntax of the text may be made in parallel with the history of fiction time. In more concrete terms, the process of writing the text can be the main subject of the novel that somebody reads. Hence the concept of the present bring to the fore. In novel, time of the novel case, narrator time and reading time combines the present. In postmodern novels space is obscured possibly. In a postmodern novel it is impossible to identify depiction of space in details. Usually general features belonging to space are given to reader and it is expected from the reader to create rest of it in the mind. The space socalled “hyper space” by postmodernists is variable in postmodern novels; it can not demonstrate a clear stance

___

AKTULUM, Kubilay, “Metinlerarasılık, Çokseslilik, Söylelimcilik”, Edebiyat ve Eleştiri, S:36 (1998), s.47-56.

ALTAN, Ahmet, Tehlikeli Masallar, Can Yayınları, İstanbul 1996.

BATUM MENTEŞE, Oya, Bir Düşün Yolculuğu, Bilkamat Yayınları, Ankara 1996.

CONNOR, Steven, Postmodernist Kültür, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.

ÇETİN, Nurullah, Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Basımevi, Ankara 2003.

ÇETİŞLİ, İsmail, Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Akçağ Yayınları, Ankara 2001.

DOLTAŞ, Dilek, Postmodernizm ve Eleştirisi, İnkılâp Yayınları, İstanbul 2003.

ECEVİT, Yıldız, Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.

EMRE, İsmet, Postmodernizm ve Edebiyat, Anı Yayınları, Ankara 2004.

HASSAN, Ihab, “Bugün Postmodern”, Varlık Dergisi, S:1023(1992), s.6-10.

ROSENAU, Pauline Marie, Postmodernizm ve Toplum Bilimleri, Çev. Tuncay Birkan, Ark Yayınları, Ankara 1998.

SARUP, Madan, Post-yapısalcılık ve Postmodernizm, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2004.

SAZYEK, Hakan, “Türk Romanında Postmodernist Yöntemler ve Yönelimler”, Hece, S: 65- 66-67 (Türk Romanı Özel Sayısı 2002), s. 493- 509.

TURAN, Güven, “Postmodernizm Sınırlarımızdan Sızdı mı?”, Varlık, S:1022 (1992), s. 18.

YALÇIN ÇELİK, Dilek, Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları, Akçağ Yayınları, Ankara 2005.

ZİYALAN, Mustafa, “Postmodern Ülkenin Başkenti: Los Angeles”, Varlık, S:1022 (1992), s. 19.