ARAP, FARS VE TÜRK EDEBİYATLARINDA EL-FEREC BA‘DE’Ş-ŞİDDE HİKÂYELERİ

Günümüzde klasik olmuş edebi ürünler üzerine pek çok çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle aynı eser değişik zaman, mekân ve kültür öğeleri içinde değişik kişilerce yeniden yazılmakta ve bu noktada eserler arasında bir bağ da ortaya çıkmaktadır. Makaleye konu olan elFerec Ba'de'ş-Şidde Arap edebiyatından Fars edebiyatına, oradan da Türk edebiyatına aynı isimle intikal eden hikâyeler bütününün adıdır. Aynı edebiyatta bile farklı kişilerce, farklı zamanlarda yeniden yazılmış olan el-Ferec Ba'de'ş-Şidde "zorluktan sonra gelen kolaylık, sıkıntıdan sonra gelen ferahlama" anlamına gelmektedir. Bu başlık hikâyelerin içeriği dolayısıyla tercih edilmiştir. Bu hikâyeler her zaman mutlu sonla biterler. Bununla beraber insanlara zorluklar karşısında güçlü olmaya, hiçbir zaman ümidini kaybetmemeye, zor günleri Allah'ın yardımıyla atlatmaya ve doğru yolu sadece Allah'ın göstereceğine dair birçok farklı mesajlar verirler. Arap edebiyatında el-Ferec Ba'de'ş-Şidde hikâyelerinin ilki Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Medâînî (öl. 225/ 839)'ye aittir ve bugün elimize ulaşmamıştır. Bu adla eser yazan diğer bir kişi ise İbn Ebi'd-Dünyâ İbrahim b. Ali (öl. 281/894)'dir. Bu eser en sistemli ve kapsamlı olarak yine aynı adla Ebu'l-Kâsım et-Tenûhî (327-348/ 938- 994) tarafından yazılmıştır. Farklı edebiyatlara da aynı adla ve aynı amaçlarla tercüme edilen el-Ferec Ba'de'ş-Şidde hikâyelerinin ana hatlarıyla inceleneceği bu makalede hikâyelerin Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında ortaya çıkışı, tarihsel süreçteki gelişimi ve genel özellikleri anlatılacaktır. Eserler arasında yapılacak olan bu incelemede ilk göze çarpan benzerlik ve farklılıklar da değerlendirme kapsamına alınacak, böylece bu hikâyelerin Arap edebiyatında ortaya çıkışından itibaren nasıl şekillendiği görülecektir.

AL-FARAJ BA’D AL-SHIDDAH STORIES IN ARABIC, PERSIAN AND TURKISH LITERATURE

Recently many studies are done on Classical Literary products. Especially some of these works were rewritten several times in different periods by changing some items in the original works by the writers from the different countries. In this framework a common dimension occured among those writings. "Al Faraj ba'd al-shiddah " is the name of the literary collection which consists of the stories which have been transmitted from Arabic Literature to Persian Literature and from the Persian Literature to Turkish Literature with the same name. Al- Faraj Ba'd al-Shiddah (Relief after Grief) means “easiness after difficulties or spaciousness after troubles.” These stories are always concluded with happiness. In other words they have happy ends. With these features these kinds of stories give us several messages. According to these messages we must be strong against the difficulties which we face to. We shouldn't lose our hopes. In our hard days God helps cope to our problems and he always shows us the right way. In Arabic Literature the first Al-Faraj Ba'd al-Shiddah stories belong to Abû al-Hasan Alî b. Muhammad al-Madâ’inî (225/839) unfurtunately they haven't been reached us. After that Abu'l Qasem Al-Tanûkhî write Al-Faraj Ba'd al-Shidde stories and it's preface he mentioned Abu'l Hasan's stories. Ibn Abî Al-Dunyâ is the other writer who wrote the stories understand the same name. This article objects to demonstrate the occurance of these stories which are called Al Faraj Ba'd al-Shiddah in Arabic, Persian and Turkish Literature and historical developments of these stories and their general features. My objection is also to demonstrate the appearences of these stories in the different literatures. Although these stories have the same name in Arabic, Persian and Turkish Literature, by comparing these stories we can see the similarities and the differences among them so the rising of this stories since their arising in Arabic Literature will be seen

PDF

___

Alkayış, Muhammet, Fatih, Doğan, Ahmet Turan (2011), el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde ’de Geçen Deyimler, Turkish Studies, Volume 6/3, Summer, s.461-487.
Akyol, Ali (2008), Ferec Ba‘de’ş-Şidde (‘Abdulaziz Cevherî, Fazlullah, Bennâ Hikâyeleri), Giriş, Dilbilgisi, Metin, Dizin, Erzurum, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Apık, Tufan (2013), Ferec Ba‘de’ş-Şidde ’nin Budapeşte Nüshasının Dizini ve Sözlüğü, Niğde, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Beaumont, Danial( 1998), In the Second Degree: fictional technique in at-Tanûkhî’s Al Faraj ba’d ash-shidda, Arabic and Middle Eastern Literatures, Vol. 1, No:2.
Bray, Julia (1998), Isnâds and Models of Heroes: Abû Zubayd al-Tâi, Tanûkhî’s sundered lovers and Abu’l-Anbas al-Saymâri, Arabic and Middle Eastern Literatures, Vol 1, No:1, s. 7-30
Çöğenli, Sadi (2013), İbnu’n-Nahvî ve el-Kasîdetu’l-Munferice’si, Turkish Studies, Volume8/13, Fall, s.75-79.
Dayf, Şevkî (1973), Târîhu’l-Edebi’l-‘Arabî, ‘Asru’l-‘Abbâsî es-Sânî, Dâru’l-Ma‘ârif, Mısır.
Deveci, Menşure (2007), Ferec Ba‘de’ş-Şidde (1b-54a), Metin, Gramer, Sözlük, Konya, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Doğan, Ali Turan (2011), el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde ’de Birleşik Fiiller, Adıyaman, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi
Ebi’d-Dünyâ İbrahim b. Ali, Kitabu’l-Ferec Ba‘de’ş-Şidde, Yazma Nüshası, tarihsiz.
Ebû Huzeyfe ‘Abdullah b. ‘Âliye (1988), Kitâbu’l-Ferec Ba‘de’ş-Şidde li imâmi’l-hâfız ebî Abdullah b. Ebî’d-Dünyâ el Kureşî, Dâru’r-reyyân li’t-turâs, et-tab’atu’s-sâniye, Mısır.
eş-Şahmân, Sa‘d (2013), el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde li’d-Dehistânî, http://arabic.irib.ir/programs/item/10118, e.t. 24.02.2016
eş-Şâlecî, Abbûd (1972), el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde, Tenûhî, 5 Cilt, Dâru’s-Sâdır, Beyrut.
el-Vâslânî (2009), el-Haber fi’l-Ferec Ba‘de’ş-Şidde , https://ahdafona.files.wordpress.com/.../d8a7d9, e.t.20.05.2015
Ferhâdî, Mes‘ûd (1970), Râhat ba‘d ez Renc yâ ferec ba‘d ez şiddet, http://www.mirasmaktoob.ir/sites/default/files/archive/pdf/GM47-48-Moarrefi-Farhadi.pdf, e.t.24.02.2015
György Hazai, Andreas Tietze (2006). Ferec ba‘deş-şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch).Berlin: Klaus Schwarz Verlag 650 s. Tanıtım-Emine Yılmaz
Gündüzöz, Soner (2013), Ebû Alî et-Tenûhî, T.D.V.İ.A. C.40, s. 470-471
Khalifa, Nouha (2010), Hardship and Deliverance in the Islamic Tradition, Taurıs Academic Studies, London, New York.
Kurgan, Şükrü (1945), “Osmanlı Devrinde Mensur Hikâyeciliğimize Dair Bir Eser” Türk DiliBelleten, Seri III, s. 4-5, Ankara.
Nabilo, Ali Rıza ve Fethi Necef Âbâdî (1989), Tahlîlî ‘Anâsırı Dâstânî el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde , Peşveheşnâme-i Zebânu edebi fârisi, Yıl 3, Sayı 4, s.109-132
Sadâkat, Nejâd (1968), http://www1.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100923421385, e.t. 24.02.2016
Seyidoğlu, Bilge, Yavuz, Orhan (2012), Ferec Ba‘de’ş-Şidde Hikâyeleri, Edebiyat, İstanbul. 256s.
Tenûhî, Ebu’l-Kâsım (1955) , el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde, Mektebetu’l-Hancî, Kahire, 519s.
Yavuz, Orhan (1994-1995), Ferec Ba‘de’ş-Şidde ’den İki Hikâye Üzerine Bir Gramer Denemesi, S.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 9.-10. Sayı, s. 289-335.
Yıldız, Çetin (2011), el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde ’de Motif İncelemesi (İlk Yirmi Hikâye), Adıyaman, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yılmaz, Emine (2010), György Hazai, Andreas Tietze (2006). Ferec ba’d eş-şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch)., Berlin:Klaus Schwarz Verlag, 650s, Bilig, Kış, Sayı 52, 243-248 ve görülen (2014), Ferec ba‘d eş-Şidde, Behcetü’l-Hadâyık ve Kısas-ı Enbiya Temelinde Eski Anadolu Türkçesinin Söz Varlığına Katkılar II, Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı, Ankara, s.321-325)