ABBASİLERİN BİZANS İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ

İslam'ın VII. Yüzyılda tarih sahnesine çıkışından itibaren Müslümanlar Bizanslılarla dini, siyasi, askeri ve kültürel münasebetlerde bulunmuşlar ve bu ilişkiler araştırmacıların da ilgisi çekmiştir. Hz. Peygamber, Dört halife ve Emeviler dönemlerinde daha çok siyasi, askeri ve kültürel çerçevede seyreden bu ilişkilere, ticari faaliyetlerin önem kazandığı Abbasiler döneminde ekonomik boyut da eklenmiştir. AbbasiBizans ticari ilişkileri W. Heyd'in çalışması dışında hakkında pek fazla araştırılmamış hususlardan biri olarak karşımızda durmaktadır. İslam fetihlerinin öncesinde Bizanslılar Akdeniz'de rekabet tanımaz bir üstünlüğe sahiplerdi. Asya ticaret yollarının nihayet bulduğu sahiller ellerindeydi; Kızıldeniz'in doğu mallarını boşalttığı Mısır, Basra körfezinden, Orta Asya'dan kalkan kervanların yüklerini boşalttıkları Suriye, ayrıca Karadeniz üzerinde doğu ticaretinin ilgilendiği tali noktalar onlarındı. Ancak Müslüman Arapların buraları ellerinden alması doğu ticaretini ve Bizans'ın ticari çıkarlarını altüst eden bir durum ortaya çıkarmıştır. Doğu mallarının Batıya aktarıldığı yollardan biri de Karadeniz'deki Trabzon idi. Nitekim İbn Havkal, Doğu ürünlerinin antreposu olarak Trabzon limanı üzerinde durmaktadır. Burası Abbasiler zamanında her yıl Çerkez, Müslüman, Bizanslı, Ermeni tacirlerin sık ziyaret ettiği ve birçok pazaryeri kurulan bir şehirdi. Bu noktada esas sorumuz Müslüman mallarının Abbasî devletinin hangi bölgesinden buraya ulaştığıdır. Bu dönemde değiş tokuşun yapıldığı başlıca pazaryerleri Trabzon'un yanı sıra Antakya ve İskenderiye'dir. Bu çalışma Abbasilerle Bizans arasındaki ticari ilişkiler konusuna dikkat çekmeyi hedeflemiştir

COMMERCIAL RELATIONS OF ABBASIDS WITH BYZANTINES

From the blooming of Islam at the scene of history in VII. Century Muslims had religional, political, military and cultural relations with Byzatines and those relations have drawn attention of researchers. In the term of Abbasids in which commercial activities got importance, economical dimension had added to the cruising relations in political, military and cultural areas in the time of the Prophet, the Four Caliphs and Emevids. The Abbasid-Byzatine commercial activities stands as a few researced subject except the study of W.Heyd. Before the conquests of Islam Byzantines had the superiority knew no rivalry in Mediteranean Sea. Coasts at the end of Asian trade were in their hands; Egypt where Redsea unloaded Eastern goods, Syria where caravans took the road from Persian Gulf, Central Asia unloaded their goods and the secondary points of Black Sea which Eastern trade had interested in were all in their hands. However bereaving those by Arabs arose a situation that upset commercial benefits of Byzantium. One of the roads by which Eastern goods transfered to West was Trabzon. Thus Ibn Havkal told Trabzon as warehouse of Eastern products. There was a city where the bazaar that Circassians, Muslims, Byzantines and Armenian traders visited every year did set up. At this point, our main problem is that Muslims’ goods reaching there by which region of Abbasid State. In this term primary bazaars that exchange was done were Antakya and Aleksandria beside Trabzon. This study intends to take attention to commercial relations between Abbasids and Byzantium

PDF

___

Avcı, Casim, İslam Bizans İlişkileri, İstanbul 2003.
Belâzürî, Fütûhu’l-Büldân, Kahire, 1900.
Câhız, et-Tebessur bi’t-Ticâre, Beyrut 1983.
Cevad, Mustafa- Sûse, A., Delilu Haritatı Bağdad el-Mufassal, Irak 1958.
Ed-Dûrî, Abdülaziz, Tarihu’l-Irak el-İktisadî fi’l-Karni’l-Râbi’ el-Hicrî, Beyrut 1974.
Fayda, Mustafa, “Hulefâi Râşidîn”, DİA, c. XVIII, s. 329-330.
El-Hamevî, Yakut, Mu’cemü’l-Büldân, Beyrut 1995, c. IV.
Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1993, c. I.
Hatîb El-Bağdadî, Târîhu Bağdad, Beyrut, c. I.
Heyd, W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çev. E. Z. Karal, Ankara 2000.
Hinz, Walther, İslam’da Ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, İstanbul 1990.
Hitti, Philip Khuri, Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1995, c. II.
Hizmetli, Mustafa, “Abbasilerde Para Basımı”, İstem, Yıl:8, Sayı:15, 2010.
Hizmetli, Mustafa Tarihte Şehir ve Pazar, Ankara 2012.
İbn Hurdazbih, El-Mesalik, Leiden, 1889.
İbnü'l-Adim, Ebü'l-Kâsım Kemâleddin Ömer b. Ahmed, Zübdetü'l-Haleb min Tarihi Haleb, (şamile), c. I.
Yiğit, İsmail, “Emeviler”, DİA, c. XI, s. 89
İstahrî, Mesalikü’l-Memalik, De Goeje, Leiden 1967.
Kramers, J. H., İslam Medeniyeti Tarihinde Coğrafya ve Ticaret, çev. Ö. Rıza Doğrul, İstanbul 1934.
Maverdî, Ahkâmü’s-Sultaniyye, Beyrut 1985.
Mesudî, Murûcu’z-Zeheb, (şamile), c. I.
Mukaddesî, İslam Coğrafyası (Ahsenü’t-Takâsim), çev. Ahsen Batur, İstanbul 2015.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara 1999.
Pirenne, Henri, Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi, çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul 2012.
Strange, Guy Le, Baghdad During The Abbasid Caliphate, Frankfurt 1993.
Taberî, Muhammed b. Cerir, Târîh, Beyrut 1407, c. IV.
Yakubî, el-Büldan, Leiden, 1892.