T.C. DEVLET SALNÂMESİ 1928’E GÖRE CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA GİRESUN VİLAYETİNİN EKONOMİK VE SOSYAL VARLIĞI

Yerleşim tarihi paleolitik çağa kadar uzanan Giresun, Trabzon'un 1461'de Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Osmanlı hâkimiyeti altında bir kaza merkezi haline gelmiş, Tanzimat döneminde Trabzon'a bağlanmış ve Cumhuriyet döneminde vilâyet halini almıştır. Bu makalede Cumhuriyet'in ilk yıllarında Giresun vilayetinin ekonomik ve sosyal yapısının, temel veri kaynağı olarak seçilen Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sâlnamesi 1928 vasıtasıyla niteliksel tarihsel tasarım yöntemi kullanılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Temel veri kaynağı olarak devlet salnâmesinin seçilmiş olması, bu yayının resmî, Osmanlıcadan günümüz Türkçesine bütünlüklü olarak henüz çevrilmemiş birinci el, kapsamlı ve özgün bir kaynak olması nedeniyledir. Bir yıl içinde yaşanan ekonomik, sosyal, kültürel, bilimsel vb. olayların istatistikî veriler içeren dökümünü de sunan bilgilendirici metinler olan salnâmeler, şehir tarihi açısından birinci el kaynak durumundadırlar. 1918 yılına kadar 68 defa yayınlanan salnâmeler Cumhuriyet döneminde "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmesi" adıyla Matbuat Müdiriyet-i Umumisi tarafından 1926, 1927 ve 1928'de Osmanlıca olarak yayınını sürdürmüştür. Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmesi 1928'in doküman analizi yapılarak Giresun vilayetinin 1927 yılında sahip olduğu sınırlar, nüfusu, tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetleri, orman ve maden varlığı, banka, şirket ve sanayi kuruluşları, yollar ve limanları, genel, özel ve belediye gelirleri, sıhhi durumu, okul ve öğrenci sayıları, cemiyetleri, gazete ve dergileri, adli olaylar ile mülki âmir ve memurları hakkında istatikî verilerle birlikte tafsilatlı bilgilere ulaşılmıştır. Elde edilen veriler devlet istatistikleri ve ikinci el kaynaklarla karşılaştırılmak suretiyle Cumhuriyet'in ilk yıllarında Giresun vilayetinin ekonomik ve sosyal yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır

THE ECONOMIC AND SOCIAL STATE OF GİRESUN PROVINCE IN THE FIRST YEARS OF THE REPUBLIC ACCORDING TO THE 1928 STATE YEARBOOK OF THE TURKISH REPUBLIC

Giresun, whose settlement history goes back to the Paleolithic age, became a district under the Ottoman sovereignty after the invasion of Trabzon in 1461. During the Tanzimat era, it was linked to Trabzon and it became a province in the Republican era. In this study, by using the qualitative historical design method, the analyses of economic and social structure of Giresun province in the first years of the Republican era have been aimed at by means of the 1928 State Yearbook of the Turkish Republic, which is chosen to be the basic source of data. The reason of choosing the state yearbook as the basic data source is that this publication is an official, first-hand (not completely translated from Ottoman Turkish to modern Turkish yet), intensive and original source. Yearbooks which are informative texts that annually present statistical data of economic, social, cultural, and scientific phenomena are a first-hand source in terms of urban history. Having been published as 68 volumes until the year 1918, yearbooks continued to be issued in Ottoman language under the title “State Yearbook of the Turkish Republic” in the Republican era in 1926, 1927, and 1928 respectively by the Government Press Office. In this study, by executing the document analysis of the 1928 State Yearbook of the Turkish Republic, statistical and particular information about the borders of the Giresun province in 1927, its population, economic activities like agriculture and livestock, state of forests and mines, banks, factories and industrial institutions, its medical state, its roads and ports, general and private income of municipalities, its number of schools and enrollment, judicial cases, local newspapers and magazines, guilds, administrative chiefs and civil servants are accessed. The data received have been compared with Governmental Data and second-hand sources, thereby putting forward the economic and social structure of Giresun province in the first years of the Republic

PDF

___

Albayrak Haşim (2003). Tarih Boyunca Doğu Karadeniz’de Etnik Yapılanmalar ve Pontus, İstanbul: Babıali Kitaplığı.
Balcı Sezai (2009). “Lozan Mübadillerinin Giresun’a Yerleştirilmeleri ve Mübadillerin Karşılaştıkları Sorunlar”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (9-11 Ekim 2008) Bildiriler II, Ankara: Giresun Belediyesi Yayınları, 76-85.
Balcı Sezai (2012). Giresun Rumları ve Gayrimüslim Bir Belediye Başkanı: Kaptan Yorgi Konstantinidi Paşa, İstanbul: Libra Kitap.
Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri Mufassal Neticeleri. (1929). Fasikül I, Ankara.
Bayram Ebru (2014). Atatürk ve İnönü Dönemi Giresun’da İktisadi Hayat (1923-1950), Giresun Üniversitesi FEF Tarih Anabilim Dalı, Giresun (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Bıjışkyan P. Minas (1969). Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Emecen Feridun (1996). “Giresun”, İslam Ansiklopedisi-14, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Emecen Feridun (1997). “Giresun Tarihinin Bazı Meseleleri”, Giresun Tarihi Sempozyumu (24-25 Mayıs 1996), Giresun Belediyesi Kültür Yayınları.
Gençaslan Yeliz (2013). İzler Mecmuası Üzerine Bir İnceleme, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Giresun (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Gürsoy Ahmet (2000). Tek Parti Döneminde Giresun’da Eğitim (1923-1950), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Kılıç Davut-İbrahim Topal (2011, Aralık). “Salnamelerde Giresun’un Sosyal ve Dini Yapısı 1869- 1905”, Karadeniz, 13: 63-79.
Memiş Ekrem (1990). “MÖ 2. Binyılda Hitit-Gaşka Münasebetleri”, İkinci Uluslararası Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi, Samsun, 103-110.
Öztürk Özhan. (2005). “Giresun”, Karadeniz Ansiklopedik Sözlük I, İstanbul: Heyamola Yayınları.
Piyadeoğlu Cihan (2009). “Büyük Selçukluların Doğu Karadeniz Bölgesinde Faaliyetleri”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu 09-11 Ekim 2008- 1, Ankara: Giresun Belediyesi Yayınları, 328-333.
Sarısaman Sadık (1999). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun (1923-1930), İstanbul: Mega Basım.
Sever İlker (2009). “XIV. Yüzyılın Ortalarında Trabzon Komnenos Devleti-Ceneviz İlişkileri ve Ceneviz’in Giresun Baskını”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiriler I, Giresun Belediyesi.
Sevim Ali (2000). Anadolu’nun Fethi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Şevket Şakir (2012). Trabzon Tarihi, İstanbul: Kurtuba Kitap.
Tellioğlu İbrahim (2007). “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Komnenos Hakimiyeti”, Pontus Sorunu, Trabzon: Serander Yayınları, 109-125.
Tellioğlu İbrahim (2009). Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Doğu Karadeniz Bölgesinde Türkler, Trabzon: Serander Yayınları.
Tezcan Mehmet (2007). “Pontos Krallığı (MÖ III-MS IV. Yüzyıl)”, Pontus Sorunu, Trabzon: Serander Yayınları, 77-109.
Tokdemir Ertuğrul (1938). Türkiye’de Tarımsal Yapı (1923-1933), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Matbaası.
Turan Osman (1993). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Turan Osman (2008). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1925-1926. (1926). İstanbul: Matbua-i Âmire.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1926-1927. (1927). İstanbul: Matbua-i Âmire.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928. (1928). Ankara: Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi.
Umar Bilge (1998). Türkiye Halkının Ortaçağ Tarihi, İstanbul: İnkılâp Yayınları. “Giresun”. (1982). Yurt Ansiklopedisi, V: 3100-3198.
Yılmaz Hadiye (2016, Sonbahar). “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmesi 1925-1926’da Giresun
Vilayeti”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 15.