HİTİT KÜLTÜR DÜNYASINDA BAYRAM RİTÜELLERİ

Hitit devletinin başkentinde ortaya çıkarılan tabletlerin büyük bir bölümünü dini metinler oluşturmaktadır. Hitit dini, çok tanrılı bir dindir. Hititler sadece kendi tanrılarına değil, temas halinde oldukları hemen her ülke ve uygarlığın (Hurri, Luwi, Pala, Akad, Sümer gibi) tanrılarına da tapınınca farklı kökenli çok sayıda tanrıdan oluşan bir Hitit panteonu (tanrılar dünyası) ortaya çıkmıştır. Bu kalabalık tanrılar topluluğu "Hatti ülkesinin bin tanrısı" biçiminde özetlenmiştir. Tanrıların sayısı binlerle ifade edilen bir toplum, tanrılarına karşı vazifelerini yerine getirirken nasıl bir yol izlemektedir? Hitit dininde tanrıya tapınma yollarının en yaygın, en kapsamlı ve en etkin uygulamaları "Hitit bayram Ritüelleri"dir. Çok sayıda olduğu ifade edilen dini metinler içerisinde bayram törenlerinin tasvirlerini içerek ritüel metinlerinin büyük bir oran oluşturması da bu genellemeyi doğrular niteliktedir. Oldukça uzun ve meşakkatli bayram kutlamalarının, Hitit Siyasal ve toplumsal düzeninin devamlılığını sağlayan ve bu düzeni pekiştiren ideolojik bir yönü bulunmaktadır. Bu şekilde kralın tanrılarla iletişim gücünün olduğu tanrılar tarafından desteklendiği şeklinde bir imaj yaratılarak halkın krala itaati tartışılmaz hale getiriliyordu. Bu açıdan bayram kutlamaları kralın hükümdarlığının meşruluğu açısından önemliydi. Bu çalışmada, Hititler tarafından ilkbahar ya da sonbahar da kutlanan antah?um, nuntariya?ha, kilam, purulli, (h)i?uwa bayramları üzerinde durulacaktır. Bu bayramlar aynı zamanda kralın kraliçe ile birlikte ve bazen prensin de katılımı ile ülkenin çeşitli şehirlerini ziyaret ettiği "mevsimsel kült gezisi bayramları"dır. Kraliyet çiftinin ayinlere katılmasının zorunlu olması, bayramların ülke için taşıdığı önem, yani bayram aracılığı ile tanrılardan talep edilenlerin önemine işaret etmektedir

FESTRITUALS IN HITTITE CULTURE

Majority of tablets discovered in the capital of Hittites are religious texts. Hittites had a polyheist religion. They, however, believed in not only their own gods but also the gods of almost all the countries and nations with which they were in contact (Hurri, Hatti, Luwi, Pala, Akad, Sumer). As a result, there has emerged a Hittite pantheon consisting of the gods of different origins. This crowded community of gods are summarized as “one thousands gods of Hatti country” What kind of way does a community with more than one thousand gods follow in performing their rituels and duties to gods? “Hittite Fest Rituals” are the most common, comprehensice and effective ways of worshipping the god in Hittite religion. The rituals texts that contain the desciptions of fest ceremonies make up majority of the religious texts said to be high in number, which is supportive of this generalization. Fest celebrations were very long and grueling, thus having an ideological aspect that ensured the continuity of Hittites” social and political order and reinforces this order. In this way, an impression was created that the king had a communication with the gods and they supported him, a belief whereby the subjects” obedience to king was believed to be divinely appointed compulsion. Viewed from this perspective, fest celebration were important for legality of the king’s sovereignty. With this point in mind, this study is intended to focus on the fests of antahšum, nuntariyaš, kılam, purruli, (h)išuwa celebrated by the Hittites in the spring or autumn. These fests were also the ones in which the king visited varios cities of the country the acompaniment of his queen and sometimes the prince. Thus, they called “seasonal cult visit fests”. The fact that it was compulsory for he royal couple to attend the rituals points to the importance of the fests for the country, namely to the importance of whatever was demanded from the gods through the fests

PDF

___

Alp, S., (1999), Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans, Kavaklıdere Kültür Yayınları No:6, Ankara. Alp, S., (2001), Hitit Çağında Anadolu, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, İstanbul.
Ardzinba, V., (2010), Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, Kafdav Yayınları, Ankara. Balcıoğlu, B., (1990), “Bir Hitit Bayramı (EZEN 4Hadauri-) Hakkında Bazı İzlenimler”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 34/1-2, Ankara 1990. 5-10.
Bryce, T., (2002), Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Collins, B.J., (1995), “Ritual Meals in the Hittite Cult”, Ancient Magic and Ritual Power, LeidenNew York-Köln, s.77-92.
Darga, M., (1985), Hitit Mimarlığı/I Yapı Sanatı Arkeolojik ve Filolojik Veriler, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 3221, İstanbul.
De Martino, S., (2003), Hititler, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Dinçol, A. M., (1982), Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi I, Görsel Yayınları, Ankara.
Dinçol, M.A., (1989), Dinçol, Ein Hurro, Hethitisches Festritual (h)išuwaš, Belleten, C:LIII, Ankara.
Erkut, S., (1998), “Hititlerde AN.TAH.ŠUMSAR Bitkisi ve Bayramı Üzerine Bir İnceleme”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 16-22 Eylül 1996), Ankara s.189-195.
Friedrich, J., (1952), Hethitisches Wörterbuch, Heidelberg. Gurney, O. R., (2001), Hititler, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Güterbock, H. G., (1956), “The Deeds of Šuppiluliuma a Told by his son Muršili II”, Journal of Cuneiform Studies Vol.10, New Haven.
Güterbock, H. G., (1960), “An Outline of the Hittite AN.TAH.ŠUM Festival”, Journal of Near Eastern Studies 19, Chicago, s.80-89.
Haas, V., (1994a), Geschichte der Hethitischen Religion, Handbuch der Orientalistik. Der Nahe und Mittlere Osten 15, Leiden, New York, Köln, Brill.
Haas, V., (1994b), (H)išuwa-Festritual von Kizzuwatna, Geschichte der Hethitischen Religion, Leiden-New York-Köln.
Haas, V., (2002), “Hitit Dini”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu, 1000 Tanrılı Halk, Bonn, s.438-442.
Hoffner Jr, H.A., (1990), Hitite Myths, Society of Biblical Literature Writings from the Ancient World, Atlanta, Georgia.
IBoT: İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Boğazköy Tabletlerinden Seçme Metinler I-IV, Ankara.
KBo: Keilschirfttexte aus Boghazköi, Leipzig 1916-21; Berlin 1954 vd.
Köroğlu, K., (2006), Eski Mezopotamya Tarihi, Başlangıcından Perslere Kadar, İletişim Yayınları 1136, İstanbul.
KUB: Keilschirfturkunden aus Boghazköi, Berlin 1921 vd.
Müller-Karpe, Andreas, (2002) “Kuşaklı-Šarišša: Yukarı Ülke’de Bir Kült Merkezi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu, Stuttgart.
Nakamura, M., “Zu den Übersichtstafeln des nuntarriiašha- Festes”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 16-22 Eylül 1996), Ankara s.445-449.
Neu, E.-Rüster, C., (1989), Hethitisches Zeichenlexikon Inventar und Interpretation der Keilschriftzeichen aus den Boğazköy-Texten, Studien zu den Boğazköy-Texten Beiheft 2, Otto Harrassowitz-Wiesbaden.
Ökse, T., (2006a), “Eski Önasya’dan Günümüze Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdırma Törenleri”, Bilig sayı:36, Ankara, s.47-66.
Ökse, T., (2006b), “Eski Önasya’dan Günümüze Bahar Bayramları ve Bereket Törenleri”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi sayı:6, Ankara, s. 67-72.
Özgüç, T., (1998), İnandıktepe, Ankara. Reyhan, E., (2009a), “Hititlerde Devlet Gelirleri, Depolama ve Yeniden Dağıtım”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 4, Ankara, s.157-174.
Reyhan, E., (2009b), “The Missing God Telipinu Myth: A Chapter from the Ancient Anatolian Mythology”, Tarih Araştırmaları Dergisi cilt:XXVIII, sayı:45, Ankara, s.85-106.
Reyhan, E., (2010), “Hititlerde Gündelik Hayata Dair İktisadi İlişkiler”, Tarih Araştırmaları Dergisi cilt: XXIX, sayı:47, Ankara, s.65-82.
Seeher, J., (2002), “Kutsal Alanlar-Kült Yerleri ve Çok İşlevli Kuruluşlar, Hitit Başkenti Hattuša’da Büyük Tapınak ve Tapınak Mahallesi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu, 1000 Tanrılı Halk, Bonn, s.450-452.
Süel, A., (1985), Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri İle İlgili Bir Direktif Metni, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
Ünal, A., (2003), Hititler Devrinde Anadolu II , Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Ünal, A., (2007), Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü (Vol. I A-M, Vol. II N-Z), Hamburg.
Ünal, A., (2016), Hititlerde ve Eski Anadolu Toplumlarında Din, Devlet, Halk ve Eğlence, Ankara. Yıldırım, T., (2001), “Hüseyindede Kabartmalı Vazosunda Betimlenen Dans Eden Bir Hititli”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 41, I, Ankara, s.1-7.