1595 YILINDA ÇILDIR EYALETİ AHISKA SANCAĞI’NIN OTSKHE NAHİYESİ

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Birleşmiş Milletler kapsamında sürgün olunmuş halkların tarihi, etnografyası, dili ve kültürlerinin öğrenilmesine önem verilmiştir. Gürcistan'ın Samtskhe-Javakheti Bölgesi'nden Orta Asya ve Kazakistan'a sürgün olunan Ahıska veya Meskheti Türkleri olarak bilinen Müslüman halk da Birleşmiş Milletler kapsamında önem verilenler içerisinde yer almaktadır. Ahıskalılar hakkında çok sayıda yazılar yazılsa da, XVI. Yüzyıl Osmanlı Tahrir Defterlerine dayalı çalışmalar bulunmamaktadır. Bu çalışmada, 1595 tarihli "Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan" Tahrir Defteri ışığında Ahıska Sancağı Otskhe Nahiyesi onomastiği ve sosyal-ekonomik yapısı üzerinde durulmuştur. 250 yıl (1579-1829) Osmanlı Devleti'nin Çıldır Eyaleti sınırları içerisinde yer alan Otskhe Nahiyesi, günümüzde Gürcistan Cumhuriyeti Samtskhe-Javakheti Bölgesi'nin Adigün Belediyesi'ne bağlı bulunmaktadır. Otskhe Nahiyesi toprakları 9 Ağustos 1578 Çıldır Meydan Savaşı sonrasında Osmanlı hâkimiyetine geçmiş ve 1828-1829 Rus-Türk Savaşı sonucu Edirne Antlaşması gereğince Ruslara tazminat olarak bırakılmıştır. Otskhe Nahiyesi'nin merkezi, Otskhe Rabat Kale'si olup, Çıldır Beylerbeyliği'nin en önemli tarihi kalelerinden idi. Otskhe Rabat Kale'sinde Enzersminda mahallesi ve Kurtkaletuban ve Kanuban mezraları bulunmakta idi. Kalede yaşayan tahmini nüfus 386 kişi olmuştur. Nahiye olarak ise 1595 yılında 2 Rabat Kale, 23 köy, 2 mezra, 1 mahalle, 3 çayır, 1 yayla ve 2 çiftlik bulunmaktadır. Köylerin toplam tahmini nüfusu 1.752 kişidir. Çalışmada, Otskhe, Nomaskerd Rabat Kaleleri ve köylerinin nüfusu ele alınmıştır. Ayrıca, nahiyenin ekonomik durumu, zirai alanları, hayvancılık, hububat, bakliyat üretimi, vergiler ve küçük işletmecilik konuları ele alınmıştır.

THE OTSKHE REGION OF AHISKA SANJAK1 OF CHILDIR PROVINCE IN 1595

After the collapse of the Soviet Union, a great attention was given to the study of the history, ethnography, language and culture of the deported nations within the scope of United Nations. The deported Muslim nations known as Ahiska or Meskhetian Turks were exiled to the central Asia and Kazakhstan from the Samtskhe-Javakheti region of Georgia are one of those who got attention within the scope of United Nations. There are numerous articles written About Ahiska, but there is not any studies based on the Ottoman State Recordings dated XVI century. In this study we focused on onomastics of Ahiska Sanjak of Otskhe region and its socio-economic structure by using the State Recordings “Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan” dated 1595. The Otskhe region that was located within the border of Chidir province of Ottoman State for 250 year (1579-1829), nowadays is connected to the Adigeni municipality of Samtskhe-Javakheti region of the republic of Georgia. The Otskhe region became the part of Ottoman state after the battle of Childir on 9th August, 1578 and it was given to Russia as reparations according to the Edirne Treaty after RussianTurkish war result in 1828-1829. The Rabati Castle of Otskhe was the centre of Otskhe region and was the most important historical castle of Childir beylerbeyi2. The Enzersminda district, Kurtkaletuban and Kanuban hamlets were located in the Rabati Castle of Otskhe. The polulation lived in the castle was about 386. In 1595 there were 2 Rabati Castles, 23 villages, 2 hamlets, 1 district, 3 meadows, 1 plateau and 2 farmsteads in the region. The total population of the villages was about 1.752. In this study we discussed the populations of the Otskhe, Nomaskerd Rabati Castles and the villages. In addition, we focused on the economic situation, agricultural fields, livestock, cereals, pulses production, taxes and small businesses of the region.

PDF

___

ACUN, F. (2006). “Karahisar-i ġarki ve Köylühisar Kazaları Örneğinde Osmanlı TaĢra Ġdaresi (1485-1569).Türk Tarih Kurumu, Ankara.
AHUNDOV M. F.(1961). Esərləri. 3 cilddə, II c, Az.. SSR ЕA basımevi, Bakı.
AKDAĞ, M. (1979). Türkiye‟nin Ġktisadi ve Ġctimai Tarih, C. II. Ġstanbul.
AKGÜNDÜZ, A. (1994). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 7/1. Kitap, Kanuni Devri Kanunnameleri (IV); 7/II. Kitap. II. Selim Devri Kanunnameleri, VI. Bölüm: Gürcistan Eyaleti Kanunnameleri. Osmanlı AraĢtırmaları Vakfı Yayınları, Ġstanbul.
BARKAN, Ö. L. (1941). “Türkiye‟de Ġmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus Ġstatistik Defterleri”, Ġstanbul Üniversitesi Ġktisat Fakültesi Mecmuası, II/I. Ġstanbul.
BARKAN, Ö.L. (1980). “Türk-Ġslam Hukuku Tatbikatının Osmanlı Ġmparatorluğunda Aldığı ġekiller; Ġmparatorluk Devrinde Toprak, Mülk ve Vakıfların Hususiyeti1. Toplu Eserler I. Ġstanbul.
BARKAN, Ömer Lütfi-MERĠÇLĠ, Enver (1988). “Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri”, TTK Yayınları, Ankara.
BELLUCK, Ram 728. Aralık 2003. Now that‟s what you call a real vintage: professor unearths 8.000-year-old wine The Independ (Londra).
BOSTAN, Hanefi. M. (2002). “XV-XVI. Asırkarda Trabzon Sancağı‟nda Sosyal ve Ġktisadi Hayat”, TTK Basımevi, Ankara.
CĠKĠA, S. (1947). Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan. I. Kitap. Ġzdatelstvo Akademii Nauk Gruzinskoy SSR, Tbilisi.
CĠKĠA, S. (1941). Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan. II. Kitap. Ġzdatelstvo Akademii Nauk Gruzinskoy SSR, Tbilisi.
CĠKĠA, S. (1958). Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan. III. Kitap. Ġzdatelstvo Akademii Nauk Gruzinskoy SSR, Tbilisi.
CĠN, H. ve AKGÜNDÜZ, A. (1990).“Türk-Ġslam Hukuk tarihi”, TimaĢ Yayınları, Ġstanbul.
ÇOBAN, E. (2005). Koğan Sancağı‟nın (Macaristan) 16. Yüzyıldaki Ekonomik GeliĢmes Üzerine. OTAM. Sayı 17. S. 61-84. Ankara.
ELMALILI, M. Hamdi Yazır (2012). Bilgisayar Hat‟lı 5‟li Kur‟an-ı Kerim ve Meali. Aktif Dağıtım Yay. Ġstanbul.
EMECEN, F. M.(1989). XVI. Asırda Manisa Kazası.TTK Yayınları, Ankara.
EVSTĠGNEEV. G. M., LĠVġĠTS Y. A.. ve SĠNGAEVSKĠY, O. N. (1972). “Taynı produktov pitaniya”, ”PiĢevaya PromıĢlennost” Yayınları, Moskova.
ĠNALCIK, H. (1987). “Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid”. TTK, Ankara.
ĠNALCIK, H. (2000). “Ağırlıklar ve Ölçüler”. Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun Ekonomik Ve Sosyal Tarihi, Cilt I: 1300-1600. Eren Yayıncılık, Ġstanbul.
KIRZIOĞLU, M. F., (1998). Osmanlılar‟ın Kafkas-Ellerini Fethi (1451-1590), 2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara.
MĠROĞLU, Ġsmet (1990). Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), TTK Yayınevi, Ankara.
Svod Statisticheskikh Dannıkh o Naseleniya Zakavkazskogo Kraya. (1893). Tiflis.
ÜNAL, Mehmet Ali, (2002). Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta.
YEDĠYILDIZ, B. (1985). Ordu Kazası Sosyal Tarihi, T.C. Kültür Yayınları, Ankara.
ZĠSSERMAN, K. (1870). Sbornik Materialov dlya Opisaniya Tiflisskoy Gubernii,Tiflis.
Çeviri Kitaplar
ĠNALCIK, H. (2003). Osmanlı Ġmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600, Çeviren RuĢen Sezer, Ġstanbul.
Max WEBER. (2003). ġehir: Modern Kentin OluĢumu, (Çeviren Musa Ceylan). Ġstanbul.
WALTER, Hınz(1990). Ġslamda Ölçü Sistemleri (trc. Acar Sevim), Ġstanbul. Sözlük ve Ansiklopediler
BARKAN, Ö. L. (1993). “Çiftlik”, Ġ. A., c.3. M. E. B. Basımevi, Ġstanbul.
ÇABAġVĠLĠ, M., (1989). „„Utskho Sitlvta Leksikoni‟‟, Ganatleba Basım evi, Tiflis.
EYÜBOĞLU, Ġ. Z. (2004). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınları, Ġstanbul.
GÖYÜNÇ, N. (1997). “Hane”. Ġslam Ansiklopedisi, C. XVI, ss. 552-553. Türkiye Diyanet Valfı Yayınları, Ġstanbul.
PARLATIR, Ġ. (2011).Osmanlı Türkçesi sözlüğü, TDK. Yargı Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
PODOLSKAYA, N. V. (1988). Slovar Russkoy Onomastiçeskoy Terminalogii. Akademi Nauk SSSR Ġnstitut Yazıkoznaniya. Ġzdatelstvo “Nauka”, Moskva.
TDK (1998), Türkçe Sözlük, I-II. (9. Baskı). Ankara.
YATSENKO, N. E. (1999). Tolkovıy Slovar Obçesevovedçeskikh Terminov. Ġzdatelstvo "Lan", Sankt-Petersburg.
YILMAZ, F. (2010). Osmanlı Tarih Sözlüğü. Gökkubbe. Ġstanbul.
ZELĠNSKĠY, S. L.(1889). „„Obyasnitelnıy Slovar Tatarskikh, Gruzinskikh i Armyanskikh Slov‟‟. Tiflis.
Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri
DALGALI, F. (2008). 45 Numaralı Tapu Tahrir Defterine Göre Simav Nahiyesi. (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi ). Dumlupınar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
GÜNEġ, A. (1994). “XVI. Yüzyıl BaĢlarından XVII. Yüzyıl BaĢlarına Kadar Kocaeli Sancağı”, (YayınlanmamıĢ Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Makaleler
BARKAN, Ö. Lütfi (1943). “Osmanlılar‟da Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları”: Kanunlar, I, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ġstanbul.
BEKADZE, Shota. (2013). “XVI. Yüzyılda Osmanlı Kaynaklarında Ahıska Çevresi ile Bağlı Antroponim ve Toponimlerin Lengüstik Özellikleri”, Ġnternational Symposium on Language and Communication: Exploring Novelties, June 17-19, 2013, s. 851-864. Ġzmir.
ÇAĞATAY, N. (1947). “Osmanlı Ġmparatorlu‟nda Re‟ayadan Alınan Vergi ve Resimler”, A.Ü.D.T.C.F.D., Cilt V, Sa. 5. ss. 483-511, Ankara.
EMECEN, F. (1992). “Bennak”, T.D.V.Ġ.A., C. 5, s. 458. Ġstanbul.
GÖYÜNÇ, N. (1979). “Hane deyimi Hakkında”, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 32, ss. 331-348.
GÜRÇAY, H. (1969). “Urgan ve Urgancılık”, TED. Sayı: XI. Ankara.
HAĠG, T. W., (1967). “Karye”, ĠA, C. 6. Ġstanbul.
ĠNALCIK,H. „„V. Beynelmilel Onomastik Ġlimler Kongresi‟‟, V. Beynelmilel Onomastik Ġlimler Kongresi (Salamanca, 12-15 Nisan) .TTT Kurumu, Ankara1956, s. 226.
ĠNALCIK, H. (1959). “Osmanlılar‟da Ra‟iyyet Rüsumu”, Belleten, c. XXII/92, s.589. Ankara.
TAġKIN, Ü. (2013). "Rüsum-i Örfiye", Tarih Okulu Ġlkbahar-Yaz, Sayı XIV, s. 61). Ġzmir.
Elektronik Kaynaklar
Onomastik Hakkında Ansiklopedik Bilgi. http://www.turkcebilgi.com /ansiklopedi/onomastik. EriĢimTarihi: 10 Ekim 2012).
Ribat. http://www.turkcebilgi.com/ansiklopedi/ribat (EriĢim Tarihi: 15.01.2013).
Ribat. http://www.moeimja.kz/muzhskie-imena/rabat.html (Erişim Tarihi: 15.01.2013).
Heath Lowry, “Osmanlılar‟ı 600 Yıl Ayakta Tutan Vergi Sistemi ve Adalettir”, http://www.dilbilimi.net/lowry_osmanli_adaleti.pdf (EriĢim Tarihi: 05.10.2012).