HÜSEYİN SADETTİN AREL’İN DURAK FORMUNDAKİ ESERLERİNİN MAKAMSAL ANALİZİ

Klâsik Türk Mûsıkîsi’ne hem nazariyat çalışmaları ile hem de besteleri ile önemli katkıları olan Hüseyin Sadettin Arel, Türk Din Mûsıkîsi formlarından biri olan Durak formunda çok sayıda eser bestelemiştir. Durak formunun serbest icra üslûbuyla okunduğu göz önüne alındığında, Arel’in bestelediği durakların ilk notalı form örneklerini teşkil etmesi dikkat çekicidir. Klâsik Türk Din Mûsıkîsinde az sayıda örnekleri olan Durak formunu Arel, 111 durak besteleyerek repertuar açısından daha da zenginleştirmiştir. XX. yüzyılın önemli nazariyatçı, müzikolog ve bestekârlarından biri olan Arel’in bu sayıda durak bestelemesinin yanı sıra nitelik açısından da Durak formuna büyük katkıları olmuştur. Arel’in hem nazariyat hususundaki birikimlerini bu eserlerde sergilemesi, hem de bu eserleri usûllü şekilde notaya alarak kalıcılaştırması bu katkılar arasında sayılabilir. Bu bakımdan yapılan çalışmada Hüseyin Sadettin Arel’in TRT repertuarında mevcut bulunan Durak formundaki 108 eserinden makam geçkisi en fazla olan 23 durağı tespit edilmiş ve bu eserler makamsal analize tâbi tutulmuştur. Eserler, Arel-Ezgi-Uzdilek nazariyat sistemine göre analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında incelenen 23 durakta toplamda 80 makam geçkisi tespit edilmiştir. Tespit edilen makam geçkileri içinde özellikle transpoze mantığıyla, başka perdeler üzerine göçürülerek yapılan makam geçkilerinin daha fazla olduğu dikkat çekmektedir. İncelenen eserlerde en çok Hicâz makamı geçkisi yapıldığı sonucuna varılmış, bunu Acemaşiran’da Çargâh ve Uşşak makamı geçkileri ile Nim Hicâz’da Segâh, Yerinde Hüseyni, Yerinde Şedaraban, Nevâ’da Uşşak ve Yerinde Zirgüleli Sûznâk makamlarındaki geçkiler takip etmiştir.

MAKAM ANALYSIS OF THE MUSICAL PIECES OF HÜSEYIN SADETTIN AREL COMPOSED IN THE DURAK FORM

Hüseyin Sadettin Arel, who made significant contributions to Classical Turkish Music both with his theoretical studies and his compositions, composed numerous works in the form of Durak, which is one of the important forms of Turkish Religious Music. Considering that the Durak form is performed in the form of free performance, it is noteworthy that the duraks composed by Arel constitute the first musical note forms. Arel, one of the most important theorists, musicologists and composers of the 19th century contributed greatly to the Durak form in terms of quality and number with his 111 new durak compositions, examples of which were few in Classical Turkish Religious Music. Arel not only exhibited his theoretical knowledge in these works, but also turned them into permanent artistic works. In the study, 23 out 108 musical pieces of Hüseyin Sadettin Arel (currently available in TRT repertoire) were identified to have the highest maqam transition in this regard following maqam analysis. The musical pieces were analyzed according to Arel-Ezgi-Uzdilek theory system. A total of 80 musical transitions were identified in the 23 durak forms examined within the scope of the study. It was observed that the transitions were frequently made based on the transposition technique (up or down). It was concluded that the Hicaz transition was the highest transition used in these pieces following Acemaşiran Çargâh and Uşşak, Nim Hicâz Segâh, Hüseyni, Şedaraban, Nevâ Uşşak and Zirgüleli Sûznâk.

PDF

___

Avcı Akbel, B. ve Akdoğan, M. S. (2018). Durak Formunun Mâhiyeti ve Eğitimde Kullanılabilirliğine İlişkin Görüşler. İstem Dergisi, 16(32), 385-406.
Baloğlu, B. Ş. (2014). Dinî Türk Mûsikîsi Beste Türlerinden Durak, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Behar, C. (2005). Mûsikîden Müziğe Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Ezgi, M. S. (1933). Ameli ve Nazari Türk Mûsıkîsi. İstanbul: Milli Mecmua Matbaası.
Güney, Ö. F. (2013). Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Ekrem Karadeniz Bölümünde Bulunan Durak Notalarının Yeniden Yazımı ve Tashihi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Güray, C. Çaylı, F. (2017). Hüseyin Sadettin Arel’in Sümer müziği tasavvuru üzerine bazı mülâhazalar ve bu tasavvurun Arel’in bestecilik anlayışı üzerindeki etkileri, Uluslararası Hüseyin Sadettin Arel Sempozyumu, İstanbul, 2017 Arel Sempozyumu Bildirileri, (5247): 237.
Kutluğ, Y. F. (2000). Türk Mûsıkîsinde Makamlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Öztuna, Y. (1986). Sadeddin Arel. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Sanal, H. (1991). “Hüseyin Sadeddin Arel” TDV İslâm Ansiklopedisi (C. III, s. 352-354). Ankara: TDV Yayınları.
Şahin, N. ve Avcı Akbel, B. (2016). Gelenek ve Musiki İnkılabı: Arel’in Mevlevi Ayinlerinde Makam ve Usul. Porte Akademik Dergisi, 13, 83-98.
Tüfekçi, S. (2001). Dinî Türk Mûsıkîsi Formları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
Varol, A. (1996). Türk Tasavvuf Mûsikîsinde Durak Formunun Yeri ve Önemi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Zafer, F. (1995). H. Sadettin Arel ve Bazı Bestelerinden Örnekler ve Özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Turkish Studies - Educational Sciences-Cover

ISSN: 2667-5609
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ