Kısıtlar Teorisinin Yiyecek İşletmelerinde Uygulanabilirliği Üzerine Bir Araştırma

Küreselleşme sonucunda rekabetin yoğunlaşarak küresel bir boyut kazanması, teknolojik gelişmelerle birlikte üretim tekniklerinin gelişmesi, otomasyonun artması, ürün yaşam dönemlerinin kısalması ve ürün çeşitliliğinin artması işletmelerin tüm fonksiyonlarını etkilediği gibi muhasebe ve maliyet muhasebesi fonksiyonlarını da etkilemiştir. Bu durum, üretim işletmelerinin fiyat üzerindeki kontrol güçlerini kaybetmelerine ve fiyatın piyasada müşteri odaklı bir şekilde belirlenmesine neden olmuştur. Ortakların kâr beklentisi ise maliyet = fiyat –kâr denkleminde işletmeler tarafından tek kontrol edilebilecek değişkenin maliyet olmasına yol açmıştır. İşletmelerin bu çevrede kârlılıklarını artırarak maliyetlerini minimize etmek için ürettikleri ürün ve hizmetlerin zaman, fiyat ve kalite açısından rekabet edebilir seviyede olması gerekmektedir. Bu değişim ve gelişmeler sonucunda geleneksel maliyet yöntemleri yetersiz kalmış, üretim ortam ve teknikleri değişen işletmeler tarafından yeni maliyet yöntemleri arayışına başlanmıştır. Diğer tüm işletmeler gibi bu gelişmelerden etkilenen işletmelerden biri de hizmet sektöründe yer alan yiyecek işletmeleridir. Yiyecek işletmeleri de üretim ortamlarında, üretim tekniklerinin gelişmesi ve otomasyonun artmasıyla birlikte maliyetlemede çağdaş maliyet yöntemlerine ihtiyaç duymaya başlamıştır. Bu yöntemlerden biri 1980’lerde Goldratt tarafından geliştirilen ve işletmenin kısıtlarına odaklanarak yönetilmesini sağlayan kısıtlar teorisidir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, bir yiyecek işletmesinde, işletmenin hedeflerine ulaşmasını engelleyen kısıtların tanımlanarak ortadan kaldırılması ve böylece işletmenin kârlılığının artırılarak maliyet etkinliği sağlamaktır. Bu amaçla Antalya’da faaliyet gösteren bir baklava üretim işletmesinde kısıtlarteorisi yöntemi kullanılarak çalışmanın uygulaması gerçekleştirilmiştir.Baklava üretim işletmesinin 2019 yılı temmuzayına ait maliyet verileri kısıtlar teorisi yöntemiyle incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre işletmenin hazırlık gider yerinde kapasite kısıtı bulunmaktadır. Kapasite kısıtı, talep karşısında işletme kaynaklarının yetersiz kalmasıyla ortaya çıkan bir kısıt türdür.İşletme hedeflediği talep miktarına ulaşmak için kapasite kısıtını ortadan kaldırırsa kârlılığı %33 artacaktır.

A Research on the Applicability of the Theory of Constraints in Food Enterprises

As a result of globalization, the competition intensifies to gain a global dimension, along with the technological developments the development of production techniques, the increase in automation, the shortening of the productlife periods and the increase of the product variety affected not only all functions of enterprises but also accounting and cost accounting functions. This situation caused the production enterprises to lose their control power over the price and to determine the price in a customer oriented manner in the market. The profit expectation of the partners led to the fact that the only variable that can be controlled by the enterprises in the equation of cost = price-profit is the cost. In order to minimize costs by increasing the profitability of businesses in this environment, the products and services they produce must be competitive in terms of time, price and quality. As a result of these changes and developments, traditional cost methods have been insufficient, and enterprises whose production environment and techniques have changed have sought new cost methods. Like all other enterprises, one of the them affected by these developments is the food enterprises in the services sector. Food enterprises also started to need modern cost methods in costing with the development of production techniques and automation in production environments. One of these methods is the theory of constraints that was developed by Goldratt in the 1980s and that managed to focus on the constraints of the enterprises. The purpose of the study is to define and eliminate the constraints that prevent the enterprise from reaching its goals in a food enterprises, thereby increasing the profitability of the enterprise and providing cost effectiveness. For this purpose, the application of the study was carried out in a baklava production enterprise operating in Antalyaby using the constraints theory method. The cost data of the baklava production enterprise for July 2019 were analyzed using the constraints theory method.According to the findings obtained, there is a capacity constraint at the preparation expense location of the enterprise. Capacity constraint is a type of constraint that occurs due to insufficient operating resources against demand.The profitability will increase by 33% if the enterprise removes the capacity constraint to reach the targeted amount of demand.

___

Akman, G. &Karakoç, Ç. (2005). Yazılım Geliştirme Prosesinde Kısıtlar Teorisinin Düşünce Süreçlerinin Kullanılması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi,4(7), 103-121.
Arslan, N.(2008). Kısıtlar Teorisi ve Bir Deneme Çalışması[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Atwater, B.&Gagne, M.L. (1997). The Theory of Constraints versus Contribution Analysis for Product Mix Decisions, Journal of Cost Management,11(1), 6-15.
Blackstone Jr., J.H. (2001). Theory of Constraints –A status Report. International Journal of Production Research, 39(6), 1053-1080.https://doi.org/10.1080/00207540010028119
Blackstone Jr., J.H. &Cox, J.F. (2002). Designing Unbalanced Lines –Understanding Protective Capacity and Protective Inventory. Production Planning & Control,13(4), 416-423.https://doi.org/10.1080/09537280110121091
Büyükyılmaz, O. &Gürkan, S. (2009) Süreçlerde En Zayıf Halkanın Bulunması: Kısıtlar Teorisi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi,5(9), 177-195.
Dugdale, D. &Jones, C. (1996). Accounting for Throughput. Management Accounting, 74(4), 24-30.
Geri, N.,&Ahituv, N. (2008). A Theory of Constraints Approach to Interorganizational Systems Implementation.Inf Syst E-Bus Manage, 6, 341–360.doi:10.1007/s10257-007-0075-8
İlhan, E. (2014). Kısıtlar Teorisi ve Bir Üretim İşletmesinde Uygulama[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kaplan, B. &Kasapoğlu, Ö.A. (2013). Ürün Karması Optimizasyonu Kararlarında Kısıtlar Teorisi Kullanımı ve Bir Uygulama.Öneri Dergisi,10(40), 45-58.https://doi.org/10.14783/od.v10i40.1012000347
Kaygusuz, S.Y. (2005a). Faaliyet Tabanlı Maliyet Yönetimi ve Kısıtlar Teorisinin En Uygun İşletme Kararlarının Verilmesinde Birlikte Kullanılması. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 7(3), 105-128.
Kaygusuz, S.Y. (2005b). Kısıtlar Teorisi: Varsayımlar, Süreç ve Bir Uygulama. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,60(4), 133-156.
Kaygusuz, S.Y. (2006). Üretim veya Satın Alma Kararlarında Kısıtlar Teorisi ve Ms Excel Offıce Programının Birlikte Kullanılması. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,20(2), 159-177.
Kaygusuz, S.Y. (2011). Kısıtlar Teorisi ve Maliyet Hacim Kar Analizi: Bir Çalışma Sayfası Modellemesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (Ekim), 171-188.
Louderback, J. G. & Patterson, J. W. (1996). Theory of Constraints versus Traditional Management Accounting. Accounting Education, 1(2), 189-196
Nave, D. (2002). How to Compare Six Sigma, Lean and The Theory of Constraints. Quality Progress, 35(3): 73-78.
Okutmuş, E., Kahveci, A. &Kartasova,J. (2015) Using Theory of Constraints for Reaching Optimal Product Mix: An Application in The Furniture Sector. Intellectual Economics, 9(2015), 138-149.https://doi.org/10.1016/j.intele.2016.02.005
Reid, R. A. (2007). Applying the TOC Five Step Focusing Process in The Service Sector a Banking Subsystem. Managing Service Quality, 17(2), 209-234.https://doi.org/10.1108/09604520710735209
Ronen, B. (2005). Special Issue on The Theory of Constraints –Practice and Research. Human Systems Management, (24), 1-2.
Simatupang, T., Wright, A.C.&Sridharan, R. (2004). Applying The Theory of Constraints to Supply Chain Collaboration.Supply Chain Management: An International Journal, 9(1), 57-70.
Şahin, Ş. (2012) Kısıtlar Teorisine Göre Sanayi İşletmelerinde Çalışanların Motivasyonu ve İşletme Başarısına Etkisi: PVC Üretim İşletmesi Üzerine Bir Uygulama[Yayınlanmamış Doktora Tezi] Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tiryakigil, S. (2011). Malzeme Yönetiminde Kısıtlar Teorisi ile Maliyet Azaltımı ve Bir Uygulama[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ünal, E.N., Tanış, V. N. &Küçüksavaş, N. (2005). Kısıtlar Teorisi ve Bir Üretim İşletmesinde Uygulama. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 433-448. https://doi.org/10.14783/maruoneri.684585
Ünal, E.N., Tanış, V. N. &Küçüksavaş, N. (2007). Kısıtlar Teorisi ve Süreç Muhasebesinin Yönetim ve Muhasebe Açısından Önemi. Öneri Dergisi, 7(27), 23-35.
Yükçü, S. &Yüksel, İ. (2015). Hastane İşletmelerinde Kısıtlar Teorisi Yaklaşımı ve Örnek Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(3), 557-578.

Turkish Studies - Economics, Finance, Politics-Cover

ISSN: 2667-5625
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ