Hâkim en-Nîsâbûrî Tarafından Hadis Uydurmakla İtham Edilen Kadılar

Hadis rivayetinde yer alan meşhur hadisçilerin yanında, farklı kimliklerle bilinen râvilerin varlığı da birhakikattir. Bunlardan bazıları da bir şekilde hadis rivayetiyle ilişkilendirilen kadılardır. Ancak hadisrivayetinde bütün kadıları aynı seviyede kabul etmek mümkün görünmemektedir. Bu bağlamda istisnalarlaberaber fetva ve fıkıhta meşhur olanların hadis rivayetinde de ön plana çıktığı söylenemez. Bunun yanı sırahadis münekkitlerinin kadılık mesleğine olumlu bakmadıkları telakki edilmektedir. Bunun temel nedeni,kadılık gibi meşguliyetlerin zaman içerisinde râvinin zabtına zarar verme ihtimalidir. Bu bağlamda kadılıkgörevini üstlenen birçok ravinin rivayetlerinin terk edildiği ve tenkit edildikleri nakledilmektedir. Râviler genelolarak adalet ve zabt açısından değerlendirilmektedir. Dolayısıyla râvilere yapılan cerhlerin aynı seviyedeolmadığı bilinmektedir. Bu bağlamda râvilere yöneltilebilecek en ağır tenkit, yalancılık ve hadis uydurmakgibi adalet vasıflarına dair olanlardır. Bu çalışmada Hâkim en-Nîsâbûrî tarafından hadis uydurmakla ithamedilen kadılar ele alınmıştır. Bu kadılar İbn ‘Ulâse, Nûh b. Derrâc, Mansûr b. Abdülhamid ve Ebû’l-Bahterî’dir.Hâkim en-Nîsâbûrî’nin değerlendirmesinden yola çıkılarak ismi geçen kadıların tercemeleri cerh-ta‘dîlliteratürü çerçevesinde ele alınmış ve hadis münekkitlerinin söz konusu kadılar hakkındaki kanaatleri izahedilmiştir. Böylelikle kadılara nispet edilen hadis uydurma iddiasının hakikatine ve sebeplerine değinilmiştir.Öte yandan temel hadis kaynaklarında söz konusu kadıların rivayetlerinin olup olmadığı tespit edilmeyeçalışılmıştır. Bununla beraber bu dört kadı bağlamında kadıların hadis rivayeti ile ilişkileri ve hadisrivayetindeki katkıları tespit edilmeye çalışılmış ve söz konusu kadıların hadis rivayetinde çok aktif olmadığıgörülmüştür.

Qadis Accused of Making up Hadiths by Hâkim en-Nîsâbûrî

In addition to the famous muhaddiths in the area of hadith narration, it is a fact that there are narrators known by different names. Some of these are qadis that are somehow associated with hadith narration. However, it is not possible to consider all qadis at the same level in the hadith narration. In this context, it cannot be said that those who are famous in fatwa and fiqh are also prominent in the hadith narration, but there are some exceptions. In addition, it is assumed that the hadith critics do not regard being a qadi as a favorable profession. The main reason for this is that professions such as being a qadi may damage the narrator's report over time. In this context, it is reported that the narrations of many narrators, who took the post of qadi, were abandoned and criticized. The narrators are generally evaluated in terms of justice and their reports. Therefore, it is known that the disaffirmations directed to the narrators are not at the same level. In this context, the heaviest criticism that can be directed to the narrators is related to the subjects about justice issues such as falsehood and making up hadiths. In this study, the qadis accused of making up hadiths by Hâkim en-Nîsâbûrî have been addressed. These qadis are listed as İbn ‘Ulâse, Nûh b. Derrâc, Mansûr b. Abdülhamid and Ebû’l-Bahterî. Based on the evaluation of Hâkim en-Nîsâbûrî, the translations of the mentioned qadis have been addressed within the framework of the jarh and ta’dil (discrediting and accrediting) literature, and the opinions of the hadith critics about these qadis have been explained. Thus, the accuracy of the claim that qadis made up hadiths and reasons for this have been mentioned. On the other hand, it has been tried to determine whether there are narrations of the relevant qadis in the primary hadith resources. However, within the scope of these four qadis, it has been tried to determine the relationship between qadis and hadith narration and their contribution to the hadith narration, and it has been established that the relevant qadis were not very active in hadith narration.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, E. A. A. b M. eş-Şeybani. (2001). el-Müsned (C. 1-45). Müessesetü’r-Risâle.
Aydınlı, A. (2009). Hadis ıstılahları sözlüğü (3. Baskı). İFAV Yayınları.
Beyhakî, E. B. A. b el-H. b A. (1344). es-Sünenü’l-kübra. Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye.
Beyhakî, E. B. A. b el-H. b A. (2003). Şuabü’l-îmân (C. 1-14). Mektebetü’r-Rüşd.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl b İbrâhîm Cu’fî. (1422h). Sahîh. Dâru Tavki’n-Necât.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl b İbrâhîm Cu’fî. (1362). et-Târihü’l-kebîr (C. 1-8). Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl b İbrâhîm Cu’fî. (2005). ed-Duafâü’s-sagîr. Mektebetü İbn Abbâs.
Cûzcânî, E. İ. İ. b Y. b İ. es-Sa’dî. (1985). Ahvâlü’r-ricâl. Müessesetü’r-Risâle.
Dârekutnî, E.-H. A. b Ö. b A. (1986). el-Mu’telif ve’l-muhtelif (C. 1-5). Dârü’l-Garbi’l-İslâmî.
Dârekutnî, E.-H. A. b Ö. b A. (2004). Sünenü’d-Dârekutnî (C. 1-5). Müessesetü’r-Risâle.
Dârekutnî, E.-H. A. b Ö. b A. (2011). el-İlelü’l-varide fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye (C. 1-10). Müessesetü’r-Rayyân.
Düzenli, M. (2013). Bir Tenkit Terimi Olarak “Sülûkü’l-câdde”. İslam Araştırmaları Dergisi, 30, 1- 23.
Ebû Dâvud, S. b E. b İ. b el-Ezdi es-Sicistânî. (1998). Sünen. Darü’l-Kıble li’s-Sekafeti’l-İslamiyye.
Ebû Nuaym, A. b A. b İ. el-İsfahânî. (1984). Kitâbü’d-du’afâ. Dârülbeyzâ: Dârü’s-Sekâfe.
Ebû Nuaym, A. b A. b İ. el-İsfahânî. (1988). Ma’rifetü’s-sahâbe (C. 1-7). Dârü’l-Vatan.
Ebû Zür’a er-Râzî, U. b A. b Y. (2009). Su’âlâtü’l-Berze’î li Ebî Zür’a er-Râzî. el-Fârukü’l-Hadîse.
el-Fesevî, E. Y. Y. b S. (1981). el-Ma’rife ve’t-târîh (C. 1-3). Müessesetü’r-Risâle.
el-Hârisî, E. M. A. b. M. b. Y. b. H. b. H. H. B. (2010). Müsnedü’l-İmam el-A’zam Ebî Hanîfe enNu’mân b. Sâbit el-Kûfî (C. 1-2). el-Mektebetü’l-İmdadiyye.
el-Kemlâî, M. H. b M. (2018). el-Büdûrü’l-madıyye fi terâcimi’l-Hanefiyye (2. Baskı, C. 1-23). Dârü’s-Sâlih.
Erdoğan, M. (2005). Fıkıh ve hukuk terimleri sözlüğü. Ensar Neşriyat.
es-San’ânî, E. B. A. b H. A. (2010). el-Musannef. Dâru’t-Te’sîl.
es-Siczî en-Nîsâbûrî, E. A. İ.-B. M. H. (2006). Su’âlât Mes’ûd b. Ali es-Siczî li Ebî Abdullah elHâkim en-Nîsâbûrî. el-Fârûku’l-Hadîse.
Hâkim en-Nîsâbûrî, E. A. İ.-B. M. (1990). el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (C. 1-4). Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye.
Hâkim en-Nîsâbûrî, E. A. İ.-B. M. (2009). el-Medhal ila ma‘rifeti’s-sahîh mine’s-sakîm ve tebyîn mâ eşkele min esmâi’r-ricâl fî’s-sahîhayn (C. 1-4). Müessesetü’r-Risâle.
Hatîb el-Bağdâdî, E. B. A. b A. b S. (2002). Târîhu Bağdâd (C. 1-16). Dârü’l-Garbi’l-İslamî.
İbn Adî, E. A. A. b A. el-C. İ. (2013). el-Kamil fî duafai’r-rical (C. 1-11). Mektebetü’r-Rüşd.
İbn Asâkir, E.-K. S. A. b H. b H. (1995). Târîhu medîneti Dımaşk. (C. 1-80). Dârü’l-Fikr.
İbn Asâkir, E.-K. S. A. b H. b H. (2000). Mu’cemü’ş-şüyûh (C. 1-3). Dârü’l-Beşâir.
İbn Ebî Hatim, E. M. A. b. M. b. İ. R. (1952). el-Cerh ve’t-ta‘dîl (C. 1-9). Dâru İhyâi’t-Turâsi’lArabî.
İbn Ebî Şeybe, E. B. A. b M. b İ. (2009). el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (C. 1-13). Dârü’l-Fârûk.
İbn Hacer, E.-F. Ş. A. el-Askalânî. (2002). Lisânü’l-mîzân. Dâru’l-Beşâri’l-İslâmiyye
İbn Hacer, E.-F. Ş. A. el-Askalânî. (1326). Tehzîbü’t-Tehzîb. Dâiretü’l-Maârif.
İbn Hibbân, E. H. M. b H. b A. B. (1396). Kitâbü’l-mecrûhîn (C. 1-3). Dârü’l-Va’y.
İbn Mâce, E. A. M. b Y. er-Rebei el-Kazvini. (2009). Sünen. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
İbn Receb, E.-F. Z. A. b A. (1988). et-Tahvîf mine’n-nâr ve’t-ta’rîf bi-hâli dâri’l-bevâr. Dârü’lBeyân.
İbn Sa’d, E. A. M. (1990). et-Tabakâtü’l-kübrâ (C. 1-8). Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbnü’l-Cevzî, E.-F. C. A. b A. b M. B. (1986). ed-Duafâ ve’l-metrukîn. (C. 1-5). Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye.
İbnü’l-Cevzî, E.-F. C. A. b A. b M. B. (1997). Kitâbü’l-mevzûât mine’l-ehâdîsi’l-merfûât (C. 1-3). Mektebetu Edvai’s-Sele.
İclî, E.-H. A. b A. b S. (1985). Ma’rifetü’s-sikât (C. 1-2). Mektebetü’d-Dâr.
Juynboll, G. H. A. (2002). Hadis tarihinin yeniden inşâsı (S. Özer, Çev.). Ankara Okulu.
Kandemir, M. Y. (1997). “Hâkim en-Nîsâbûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 15, ss. 190-193). TDV Yayınları.
Karagözoğlu, M. M. (2014). Zayıf râviler: Duafa literatürü ve zayıf rivayetler. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı.
Koç, E. (2019). Hicrî ilk iki asır Kûfe kadılarının hadisle ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koçı̇nkağ, M. (2017). Hicrî İlk İki Asırda Irak’ta Görev Yapan Kadılar. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 27-44.
Mizzî, E.-H. C. Y. b A. b Y. (1980). Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl (C. 1-35). Müessesetü’r-Risâle. Müslim b. Haccâc, E.-H. el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. (1984). el-Künâ ve’l-esmâ (C. 1-2). İmâdetü’lBahsi’l-İlmî.
Nesâî, E. A. A. b. A. b. Ş. (1396). ed-Duafa ve’l-metrûkîn. Haleb: Dârü’l-Va’y.
Nesâî, E. A. A. b. A. b. Ş. (1423). Tesmiyetü meşâyihi Ebî Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali enNesâî ve zikrü’l-müdellisîn. Âlemü’l-Fevâid.
Nesâî, E. A. A. b A. b Ş. (1986). Sünen. Mektebetü’l-Metbûâti’l-İslâmiyye.
Öztoprak, M. (2013). Endülüs Hadisçiliğinde Kadıların Yeri. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/7, 102-122.
Sa’lebî, E. İ. A. b M. b İ. en-Nîsâbûrî. (2002). el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân (C. 10). Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi.
Taberânî, E.-K. M.-D. S. b A. b E. (t.y.). el-Mu’cemü’l-evsat (C. 1-10). Dârü’l-Haremeyn.
Taberânî, E.-K. M.-D. S. b A. b E. (1984). Müsnedü’ş-şâmiyyîn (C. 1-4). Müessesetü’r-Risâle.
Topgül, M. E. (2019). Rivayetten raviye: Cerh-ta’dil hükümleri nasıl Oluştu?. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Ukaylî, E. C. M. b A. b M. b H. (2008). ed-Duafâü’l-kebîr (C. 1-6). Mektebetü İbn Abbâs.
Ünal, İ. H. (2010). İmam Ebu Hanîfe’nin hadis anlayışı ve hanefi mezhebinin hadis metodu (3. Baskı). Diyanet İşleri Başkanlığı.
Vekî’, E. B. M. b H. b H. ed-Dabbi. (1947). Ahbârü’l-kudât (C. 1-3). Âlemü’l-Kütüb.
Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyyâ el-Bağdâdî. (1979). Târîhu İbn Maîn (Rivâyetü’d-Dûrî) (C. 1-4). Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî.
Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyyâ el-Bağdâdî. (2008). Min kelami Ebî Zekeriyya Yahya b. Ma’în: Rivayetü Ebî Hâlid Yezîd b. El-Heysem b. Tahmân el-Bâdî ed-Dekkâk. Dârü’l-Fârûkü’lHadîse.
Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyya el-Bağdâdî. (2009). Ma’rifetü’r-ricâl (Rivâyetu İbn Muhriz). elFârûku’l-Hadîse.
Zehebî, E. A. Ş. M. b A. b O. (1963). Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl (C. 1-4). Dârü’l-Ma’rife.
Zehebî, E. A. Ş. M. b A. b O. (1985). Siyeru a’lâmi’n-nübelâ (C. 1-25). Müessesetü’r-Risâle.
Zehebî, E. A. Ş. M. b A. b O. (2003). Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm (C. 1-15). Dârü’l-Garbi’l-İslâmî.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ