319131

Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Öne Çıkan Varoluşsal Temalar

Cengiz Aytmatov, eserlerinde insan varoluşunu birçok açıdan ele almaya çalışan önemli bir yazar vedüşünür olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanın düşünce, duygu, his ve irade boyutlarını kendine özgü birüslupla değerlendirmeye tabi tutan Aytmatov, varoluşu anlamlandırma noktasında dikkate değer fikirler ilerisürmüştür. Onun eserlerini bu denli önemli kılan şey, milli ve yerel olandan evrensele ulaşabilmesidir. Bubağlamda Aytmatov tüm insanlığın ortak acılarını, sevinçlerini, hayallerini, hüzünlerini ve özlemlerinieserlerinde oldukça başarılı bir şekilde ifade etmiştir. Hem yerel değerlerini bütün benliğinde içselleştirmesi hem de insanlığın evrensel sorunlarına karşı çok hassas olması onun ve eserlerinin insanların gönlündebambaşka bir yer edinmesini sağlamıştır. Cengiz Aytmatov’u özgün kılan diğer bir husus ise onun neredeyseher bir cümlesinde varoluşun dinamizmi ve canlılığının somut bir şekilde hissediliyor olmasıdır. Bu anlamdaAytmatov’un kaleminden damlayan her bir kelimenin, cümlenin; hayatın kendisinde bıraktığı izlerin bireryansıması olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu çalışmada öncelikle felsefe-edebiyat arasında ne tür birilişki olduğu ele alınmış akabinde varoluşçu felsefe ile edebiyat arasındaki ilişkinin mahiyeti hakkında temelbilgiler verilmiştir. Daha sonra ise Cengiz Aytmatov’un eserlerinin felsefe ve varoluşçu felsefeyle alakasıirdelenmiştir. Bu bağlamda ise onun eserlerinde önce çıkan; insan, tabiat, Tanrı, özgürlük, yabancılaşma, savaş,baba figürü, intihar, kader, çaresizlik ve kötülük gibi varoluşsal temalar din felsefesinde çok önemli bir yeresahip olan varoluşçu felsefî yaklaşım çerçevesinde incelenmiştir.

Existential Themes Prominent in Chingiz Aitmatov's Works

Chingiz Aitmatov appears as an important writer and thinker trying to deal with human existence in many ways in his works. Aitmatov, who evaluates the dimensions of human thought, feeling, emotion and will in a unique and authentic style, put forward remarkable ideas in terms of making sense of existence. What makes his works so important is that he can reach the universal from the national and local. In this context, Aitmatov was able to successfully express the common pains, joys, dreams, sorrows and longings of humanbeing in his works. Both his internalization of local values and virtues and his being very sensitive to the universal problems of humanity enabled him and his works to gain a completely different place in the hearts of people. Another point that makes Chingiz Aitmatov authentic is that the dynamism and vitality of existence is felt in a concrete way in almost every sentence of him. In this sense, every word and sentence dripping from Aitmatov's pen; it would not be wrong to say that life is a reflection of the traces left on itself. In this study, firstly, what kind of relationship between philosophy and literature is discussed, then basic information about the nature of the relationship between existentialist philosophy and literature is given. Then, the relevance of Chingiz Aitmatov's works to philosophy and existential philosophy is examined. In this context, the first in his works; Existential themes such as human, nature, God, freedom, alienation, war, father figure, suicide, fate, helplessness and evil is investigated within the framework of the existentialist philosophical approach, which has a very important place in the philosophy of religion.

PDF

___

Aitmatov, C. (1988). The Time to Speak Out, (Trans. Paula Garb), Progress Publishers.
Akmataliyev, A. (1998). Cengiz Aytmatov’un Dünyası, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Alpyağıl, R. (2014). Türkiye’de Otantik Felsefe Yapabilmenin İmkânı ve Din Felsefesi Paul Ricoeur Örneği Üzerinden Bir Soruşturma, İz Yayıncılık.
Alpyağıl, R. (2016). Kıta Avrupası Din Felsefesi ve Mistik Gelenekler –Kesişen Yollar-, İz Yayıncılık.
Asanova, U. (2008). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Kültür Bunalımının Felsefesi, (Çev. Lilia Alkaya), Türk Edebiyatı Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, 54-58.
Aydın, M. S. (1999). Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Aylanç, M. (2010). Cengiz Aytmatov’un Öykü ve Romanlarında Savaş ve Savaş Karşıtlığı, (Editör Orhan Söylemez), Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 49-70.
Aytmatov, C. (2007). Dağlar Devrildiğinde Ebedi Nişanlı, (Çev. Güzel Sarıgül Şonbaeva), Ufuk Kitap.
Aytmatov, C. (2013). Yıldırım Sesli Manascı, Yüzyüze, Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (Hikâyeler), (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014a). Beyaz Gemi, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014b). Cemile-Sultan Murat (Hikâyeler), (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014c). Cengiz Han’a Küsen Bulut, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014ç). Dişi Kurdun Rüyaları, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014d). Elveda Gülsarı, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014e). Gün Olur Asra Bedel, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014f). Kızıl Elma, Oğulla Buluşma, Beyaz Yağmur, Asker Çocuğu, Deve Gözü (Hikâyeler), (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov, C. (2014g). Toprak Ana, (Çev. Refik Özdek), Ötüken Neşriyat.
Aytmatov C. & Şahanov M. (2015). Şafak Sancısı Yüzyılların Kavşağındaki Muhabbet, (Çev. Damira İbragim), Bengü Yayınları.
Aytmatov, C. (2017a). Fuji-Yama, (Çev. Mehmet Özgül), Nora Kitap.
Aytmatov, C. (2017b). Kassandra Damgası, (Çev. Ahmet Pirverdioğlu), Nora Kitap.
Buran, A. (2009). Repressiya ve Aytmatov, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 29-35.
Cevizci, A. (2005). Paradigma Felsefe Sözlüğü, “Varoluşçuluk”, Paradigma Yayıncılık, 1695-1696.
Deveci, M. (2009). Gün Olur Asra Bedel Romanında Özgürlük Sorunu, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 247-259.
Durmuş, M. (2009). Yıldırım Sesli Manasçı’da Anlatı Kahramanının “Mitik Sese” Dönüşümü, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 209-221.
Eliuz, Ü. (2009). Cengiz Han’a Küsen Bulut Romanında Simgesel Söylem, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 271-281.
Erbay, N. K. (2002). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Tabiat, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Eronat, K. (2009). Gün Uzar Yüzyıl Olur Romanında Mitik ve Modern Mankurtlar, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 261-269.
Ertürk, R. (2012). Varoluşsal Din Felsefesine Giriş, Yarın Yayınları.
Flew, A. (1979). A Dictionary of Philosophy, Palgrave Macmillan.
Gariper, C. & Küçükcoşkun, Y. (2009). Beyaz Gemi’de Tükeniş ve Yeniden Doğuş, (Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 177-187.
Gökçek, F. (2004). Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Din Teması ve “Dişi Kurdun Rüyaları”, Cengiz Aytmatov Doğumunun 75. Yılı İçin Armağan içinde, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 93-107.
Guignon, C. B. (2000). Existentialism, Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 265.
Gündoğan, A. O. (2014a). Sunuş, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 7-8.
Gündoğan, A. O. (2014b). Edebiyat İle Felsefe İlişkisi Üzerine, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 51-62.
Gündoğan, A. O. (2014c). Felsefe ile Edebiyat İlişkisi Üzerine / Vefa Taşdelen’in Ali Osman Gündoğan ile Yaptığı Röportaj, Röportajı yapan Vefa Taşdelen, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 63-72.
Gürsoy, K. (2013). Birleyerek Oluşmak / Felsefe ve Tasavvuf Üzerine Konuşmalar, Aktif Düşünce Yayınları.
Gürsoy, K. (2014a). Varoluş ve Felsefe, Aktif Düşünce Yayıncılık.
Gürsoy, K. (2014b). Felsefe-Edebiyat İlişkilerini Anlamak, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 41-49.
Güney, M. (2014). Edebiyatın İçindeki Felsefe, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 265-268.
Güven, F. (2014) Felsefe, Edebiyat, Özne, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 171-182.
Işık, A. (2016). Din ve Sanat İlişkisi, (Editörler Recep Kılıç & Mehmet Sait Reçber), Din Felsefesi El Kitabı, Grafiker Yayınları, 391-420.
İnam, A. (2014). Coğrafya Kavramı Odağında Felsefe ve Edebiyat, (Editörler Mustafa Günay & Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 157-170.
İnam, A. (2009). Yaşamla Yoğrulmuş Bilgi, Say Yayınları.
İyi, S. (2014). Edebiyatın İçi Felsefenin Dışı, (Editörler Mustafa Günay, Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 143-156.
Jezıorska, I. (1991). Religious themes in the novels of Chingiz Aitmatov, Cultural Change and Continuity in Central Asia. (Ed. Shirin Akiner), England: Kegan Paul International Ltd., 45- 70.
Kala, M. E. (2019). Cengiz Aytmatov’un Düşünce ve Sanatında Ahlaki Zemin ve Etkileme Biçimleri, Tyb Akademi, 21-33.
Kanter, M. F. (2009). Kendini Tüketen Bireylerin Öyküsü: Kassandra Damgası, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 311-315.
Kazımoğlu, S. (1994). Cengiz Aytmatov ve Dünya Edebiyatı, (Haz. Cengiz Ertem), Lıttera Edebiyat Yazıları, Lıttera Yayın, Cilt: 5, 26-34.
Koç, T. (2013). Varoluşun Tanıkları, Hece Yayınları.
Koç, E. (2015). Felsefe ve Edebiyat, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ocak 2015, Cilt: 5, Sayı:1, 105-117.
Koç, E. (2018). Varoluşçuluğun Türkiye’deki İlk Etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, 794-816.
Koçak, M. (2010). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde İntihar, (Editör Orhan Söylemez), Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 71-90.
Kolcu, A. İ. (1997). Milli Romantizm Açısından Cengiz Aytmatov, Ötüken Neşriyat.
Kolcu, A. İ. (2015). Bozkırdaki Bilge Cengiz Aytmatov, Salkımsöğüt Yayınevi.
Kolcu, A. İ. (2008). Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar, Salkımsöğüt Yayınları.
Korkmaz, R. (2009a). Suların Sırrını Ödünçleyen İnsan: Aytmatov, (Editör Ramazan Korkmaz) Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 13-19.
Korkmaz, R. (2009b). Evrenin Bilinci: İnsana Dönüş İzleği, (Editör Ramazan Korkmaz) Cengiz Aytmatov, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 93-103.
Korkmaz, R. (2016). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri, Kesit Yayınları.
Maclntyre, A. (1967). “Existentialism”, (Ed. Paul Edwards), The Encyclopedia of Philosophy, Vol. 3, London: Collier-Macmillan Ltd., 147-154.
Macquairre, J. (1973). Existentialism, Pelican Books.
Magill, F. (1992). Egzistansiyalist Felsefenin Beş Klasiği, (Çev. Vahap Mutal), Dergâh Yayınları.
Mignon, L. (2009). Cengiz Aytmatov: Toprağın Türküsünden Toprakların Türküsüne, (Editör Ramazan Korkmaz) Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 105- 113.
Murdoch, I. (2015). Edebiyatta ve Felsefede Varoluşçular ve Mistikler, (Çev. Süha Sertabiboğlu), Ayrıntı Yayınları.
Oğuz, G. (2008). Kassandra Damgası, Türk Edebiyatı Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, 82-84.
Oymak, A. (2010). Aytmatov’un Romanlarında Sistem Eleştirisi, (Editör Orhan Söylemez) Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 161-167.
Özer, K. (1976). Cengiz Aytmatov’a Göre Edebiyatın Görevi İnsanın Yetilerini Geliştirmektir, Nesin Edebiyat Vakfı Yıllığı 1976, ss.413-415.
Reese, W. L. (1980). Dictionary of Philosophy and Religion Eastern and Western Thought, Humanities Press.
Sarı, A. (2016). Felsefe Edebiyata Kendini Nasıl Eklemler?, Çizgi Kitabevi.
Söylemez, O. (2010a). Cengiz Aytmatov’un Ardından: Ata-Beyit’ten Ana-Beyit’e, (Editör Orhan Söylemez) Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 7-14.
Söylemez, O. (2010b). Orhan Söylemez İle Cengiz Aytmatov Üzerine, (Editör Orhan Söylemez) Söyleşiyi Yapan: Seval Koçoğlu. Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 35-45.
Şakiyeva, Ç. A. (2009). Cengiz Aytmatov ve Modern Psikoloji, (Editör Ramazan Korkmaz), (Çev. Lilia Alkaya), Cengiz Aytmatov içinde, Ed., Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 137-141.
Şonbaeva, G. S. (2009). Sesinin İçinde Ak Bir Güvercin İdim, (Editör Ramazan Korkmaz) Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 53-59.
Taliaferro C. & Marty E. J. Ed. (2010). A Dictionary of Philosophy of Religion, Continuum Publishing.
Taşdelen, V. (2013). Felsefeden Edebiyata, Hece Yayınları.
Taşdelen, V. (2014). Metafizik ve Edebiyat: Metafizik Sorundan Metafizik Gerçeğe, (Editörler Mustafa Günay, Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 183- 210.
Taşdelen, V. (2015). Felsefe Kültürü, Hece Yayınları.
Taşdelen, D. K. (2014). Dilthey’ın İnsani/Tinsel Dünyada Shakespeare’i Konumlandırması ve Unutulan Tarihselliği Oluşturma Çabasına Bir Örnek Olarak Macbeth, (Editörler Mustafa Günay, Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 431-449.
Timuçin, A. (2014). Felsefesiz Edebiyat Edebiyatsız Felsefe Olur mu ya da Olmalı mı?, (Editörler Mustafa Günay, Ali Osman Gündoğan), Felsefe ve Edebiyat içinde, Çizgi Kitabevi, 31-40.
Tokat, L. (2013a). Varoluşçu Teoloji, Elis Yayınları.
Tokat, L. (2013b). Metafizik Belirsizlik ve Anlam Sorunu Açısından Din ve Felsefe, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 7-25.
Tokat, L. (2017). Anlam Sorunu, Elis Yayınları.
Tokat, L. (2018a). “Din Felsefesi Nedir?”, (Editör Latif Tokat), Din Felsefesi içinde, Bilimsel Araştırma Yayınları, 15-38.
Tokat, Latif, (2018b). “Din, Estetik ve Sanat”, (Editör Latif Tokat), Din Felsefesi içinde, Bilimsel Araştırma Yayınları, 331-350.
Tüzer, İ. (2009). Kassandra Damgası’nın Eksiltilen Mesajı: Tevarüs Eden Kötülük ve Yeniden Doğan İnsan: “Uzay Rahibi Filofey”, (Editör Ramazan Korkmaz), Cengiz Aytmatov içinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 317-329.
Yağmur, O. (2008). Aytmatov-Yeni Çağın Mevlanası, Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi, Yıl: 2, Sayı:19, 51-53.
Yetişken, H. (2012). Felsefe Edebiyat İlişkisinin Değeri, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 71-79.
Yılmaz, A. (2007). Bozkırda Yeşeren Sevda Türküleri –Aytmatov ve Eserleri Üzerine-, Ötüken Neşriyat.
Yılmaz, B. D. (2015). Cengiz Aytmatov Kitabı, Atlas Kitap.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ