ELMALILI MUHAMMED HAMDİ YAZIR’IN TEFSİRİNDE İ’CÂZÜ’L-KUR’ÂN

Son dönem Osmanlı medreselerinin yetiştirdiği en parlaksimalardan biri olan Elmalılı Hamdi Yazır Beyazıt Dersiâmlığı, Meclis-i Mebusân üyeliği, huzur derslerinde müzâkerecilik, Dâru’l-Hikmeti’lİslâmiyye başkanlığı, senatörlük, Vakıflar Bakanlığı, İttihat ve TerakkiCemiyeti şube başkanlığı gibi görevlerde bulunmuştur. Damat Ferit Paşa kabinesindeki görevi esnasında Milli Mücadele aleyhine verdiği karardan sorumlu tutularak idamla yargılanmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığınca1926’da kendisine verilen Kur’ân tefsiri yazma görevini 1938’de tamamlamıştır. Telif ve tercüme sekiz eseri bulunan Elmalılı’yı öne çıkaran çalışma, on iki yılda tamamladığı Hak Dini Kur’ân Dili isimli tefsiridir. Çalışmasında, Ebüssuûd’un İrşâd’ı, Beyzâvî’nin Envârü’ttenzîl’i, Zemahşerî’nin Keşşâf’ı, Râzî’nin Tefsîr-i Kebîr’i, Cessâs’ın Ahkâmü’l-Kur’ân’ı, Ebû Hayyân’ın Bahru’l-Muhît’i, İbn Cerîr’in Tefsîr-i Kebîr’i, Alûsî’nin Tefsîr-i Kebîr’i ve Tefsîr-i Nisâbûrî gibi kaynaklardan yararlandığını ifade eder. Ancak iktibas yaptığı değerlendirmeler/yorumlar arasında tercihte bulunması, tenkit ettiklerinin yanı sıra bazı konularda kendine has görüşler ortaya koymasıonun eserini, istifade ettiklerinden daha fazla öne çıkarmaktadır. Bu konulardan biri de peygamberlerin mû’cizeleri ve Kur’ân’ın i’câzıyla alakalı değerlendirmeleridir. Peygamberliğin, mû’cize ile desteklenmiş bir kurum olması yanında ilâhî bir te’yid olduğuna da değinen Elmalılı, peygamberlere verilen mû’cizelerin özel ve geçici olduğunu, Kur’ân’ınmû’cizeliğinin evrensel ve kalıcı olduğuna dikkat çekmiştir. Elmalılı tefsirinde, Kur’ân’ın kalıcı/yerleşik on adet i’câz yönüne değinmektedir. Bunlar: Kur’ân’ın tertibi, nazmı, üslûbu, belâgati, gayb ve teşrii/fıkıh yönü, korunmuşluğu/muhafazası, Arapça oluşu, Hz. Peygamber’in ümmî olması ve fennî/ilmî i’câzlarıdır. Bu çalışmada, Elmalı’nın Kur’ân’ın i’câzıyla alakalı bu değerlendirmeleri yer almaktadır.

KUR’AN’S LACONIC -I’CAZ- IN ELMALILI MUHAMMED HAMDI YAZIR’S COMMENTARY

Elmalılı Hamdi Yazır, one of the brightest personality who Ottoman madrassah had brought up, served as a professor of Beyazıd Medressai, member of Meclis-i Mebusân, negotiant in discourses, head of Dâru’lHikmeti’l-İslâmiyye, member of Ottoman senate, minister of foundation, head of branch of Comitte of Union and Progress. He was trialed being held responsible for his decision against the Turkish national struggle for independence during his post in Damat Ferit Paşa cabinet. He completed the task of writing a commentary of the Kuran in 1938, which he was given in 1926. The work that makes him who has eight work translation or original work, in total the top is the commentary of on the Quran named Hak Dini Kur’ân Dili. Even though he said that he used the references such as İrşâd of Ebüssuûd, Envârü’t-tenzîl’i of Beyzâvî, Keşşâf of Zemahşerî, Ahkâmü’l-Kur’ân of Cessâs, Tefsîr-i Kebîr and Tefsîr-i Nisâbûrî of Alûsî, his making a choice among the comments/evaluations that he cited, besides the ones he criticized that he has seen mistakes, he delivers his own opinion concerning some topics. Some of which his judgements regarding miracles of the prophets and irresistibility of Kuran. Elmalılı mentioning the prophecy is a divine verification besides it is an establishment supported by miracle, pointed out that miracles given to prophets have been exclusive and temporary, but the miraculousness of Kuran is universal and eternal. Elmalı has mentioned ten eternal aspects of irresitibility of Kuran in his commentary of The Kuran. These are: arrengement, verse, wording, rhetoric, aspect of unseen and visible, protected, being Arabic of Kuran; scientific rhetoric’s and being illiterate of Prophet. In this work, Judgements of Elmalı regarding irresistibility of Kuran were studied.

PDF

___

Aydemir, Abdullah (1971). Tefsir Notları, Erzurum: yy.
Aydın, Muhammed (2001). Kur’ân’ın Metni Üzerindeki Tartışmalar, Adapazarı: Değişim Yayınları.
Bakıllânî, Kâdî Ebî Bekr Muhammed b. et-Tayyib (2008). İ’câzü’l-Kur’ân, Beyrut: 2. Baskı, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye.
Cerrahoğlu, İsmail (1993). Tefsir Usulü, Ankara: 9. Baskı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Demirci, Muhsin (1988). Tefsir Usulü ve Tarihi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Demirci, Muhsin (2016), Tefsir Usulü, İstanbul: 48. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
el-Cevherî, İsmail b. Hammad (ts.). es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhi’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafur Attar, 2. Baskı, Kahire: yy.
el-İsfahânî, Râgıb (ts.). el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’ân, thk. Keylânî, Muhammed Seyyid, Mısır: Şirketu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
el-Kattân, Menna’ Halil (1997). Ulûmu’l-Kur’ân: Kur’ân İlimleri, çev: Arif Erkan, İstanbul: Timaş Yayınları.
er-Râzî, Fahreddin (ts.). Tefsir-i Kebir (Mefâtîhu’l-Gayb), Mısır: yy.
es-Süyûtî, Celaleddîn (1987). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm, by.: 2.Baskı, Menşûrâtu’r-Radî.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem el-Efrîkî, (1990). Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır.
Kırca, Celal (1989). Kur’ân ve Fen İlimleri, İstanbul: 2. Baskı, Marifet Yayınları.
Kurt, Mehmet (2014). Elmalılı Tefsirinde Mû’cize-Bilim İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mâverdî, Ebi’l-Hasan b. Muhammed (1994). A’lâmu’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’n-Nefâis.
Müslim, Mustafa (1988). Mebâhis fi İ’câzi’l-Kur’ân, Cidde: Dâru’l-Menâre.
Nevfel, Abdurrezzak (1980). Allah ve Modern İlim, İstanbul: 2. Baskı, Hikmet Yayınları.
Rıza, Reşid (ts.). Tefsîru’l-Menar, Beyrut: 2. Baskı, Dâru’l-Ma’rife.
Sâbûnî, Nureddin (2014). Maturidiyye Akâidi (el-Bidâye fî Usûli’d-Din Terümesi), çev: B. Topaloğlu, İstanbul: 13. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Salmazzem, Mehmet (2018) “Ayın Yarılması Meselesine Dair Tefsirlerdeki Yorum Farklılıkları”,Sivas: Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, s. 859-884.
Sofuoğlu, Mehmed (1981). Tefsire Giriş, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Şa’râvî, Muhammed Mütevelli (1993). Kur’ân Mû’cizesi, çev: M. Sait Şimşek, Konya: Esra Yayınları.
Şengül, İdris (1995). Kur’ân Kıssaları Üzerine, İzmir: Işık Yayınları.
Topaloğlu, Bekir ve diğr. (1998). İslâm’da İnanç Esasları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Turgut, Ali (1991). Tefsir Usulü ve Kaynakları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Vakkasoğlu, Vehbi (1987). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Âlimleri, İstanbul: Cihan Yayınları.
Yavuz, Yusuf Şevki (2000). “İ’câzü’l-Kur’ân”, Ankara: TDV., Yayınları.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi (1979). Hak Dini Kur’ân Dili, yy.: Eser Neşriyat ve Dağıtım.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ