İran'da Azerbaycan Türkçesi Sorunu ve Sehend'in Konuya Bakış Açısı

Yeterince polietnik İran toplumunda Gayrifars topluluklara ve onların dillerine karşı oluşmuş negatif münasebet eski bir tarihe dayanmaktadır. Hatta kimi araştırmacılar sözkonusu münasebetin daha önceki aşamalarının Ehemineler (m.ö. 550-330) ve Sasaniler (224-651) dönemine ait olması fikrindeler. Ama gerçekler yüzyıllarca sürmüş insanlığa karşı yapılmış politikanın en acımasız aşamasının Pehlevi dönemine (1926-1979) denk geldiğini göstermekteler. Nitekim, işbu dönemde ülkede yaşamakta olan etnik grupların – özellikle, Azerbaycan Türkleri`nin dillerine ve gelenek-göreneklerine karşı baskı ve yasaklar sıradan bir durum halini, asimile ise resmi devlet politikası niteliğini almaktaydı. Türk Kacarlar`ın “tek bir Şia ümmeti” politikasını Paniranizm`le değiştirmiş olan Pehleviler`in işbu tutumuna karşı mücadelenin Güney`de var olan temel düzlemini ise edebiyat oluşturmaktaydı. Sözkonusu mücadelenin önderlerinden biri, Azerbaycan edebiyatı tarihinde cesur ve vatansever şair, büyük şahsiyet olarak bilinen Bulut Karaçurlu Sehend (1926-1979) önemli bir yere sahiptir. Şairin tüm hayatı, yaratıcılığı ve sosyopolitik faaliyeti Azerbaycan Türkleri`nin İran`daki milli bağımsızlık mücadelesi ile içten bağlı olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Bulut Karaçurlu Sehend

PDF

___

Aliyeva, R. (1977). Qrajdanskaya lirika Buluda Sahanda (avtoreferat). Moskva. Ayrımlı, T. (1996). Tacalmülk Ayrımlının – meleke Pehlevinin (Rza şahın zövcesi – Muhammed Rza şahın annesi) hatıraları. Tehran. Gökdağ, B., Heyet, M.R. “İran Türklerinde Kimlik Meselesi”. Bilig, Yaz, , № 30. Hacıyeva, Y. (2017). İran İslam inkilabından sonra Cenubi Azerbaycanlıların ana dili uğrunda mübarizesi (1979-2005-ci yıllar). Bakü: “Adiloğlu”. Muhammad Azadger. Anti Azarbaycan, İranperest Turançılar: M.Baharlı ve Ali Tebrizi. http://www.achiq.org/yazi%204/mehran_tebrizi%20L.htm, Erişim, 30 eylül 2019. Möcüz, M. (2016). Seçilmiş eserleri (Basıma haırlayan: Q.Mammadli). Baku: “Avrasiya press”. Nabioğlu, S. (2000). Cenubi Azarbaycan Milli-Dirçeliş Edebiyyatı (1941-1990). Baku: “Elm”. Rehimli, E. (2009). Seyid Cafer Pişeveri. Baku: “Nurlar”. Sabahi, S. (1983). Sehendden hatiralarım. Edebiyat ve İncesanat Gazetesi, 4 nisan. Bakü. Sehend. (2001). Dedemin kitabı. Durna och Tribun (Basıma hazırlayan: M.Ferzane). Stokholm. Sehend. (2015). Dedemin kitabı (Basıma hazırlayan: F.Süleymanoğlu). Baku: “Nurlar”. Sehend. (2010). Divan (Basıma hazırlayan: E.M.Sadik). Tebriz. Sehend. (2006). Seçilmiş eserleri (Basıma hazırlayan: R.Kambarkızı). Baku: “Şark-Karb”. Süleymanoğlu, F. (2017). Sehend (mühiti, hayatı ve yaratıcılığı). Bakü: “Nurlar”. Zehtabi, M. (2004). Kurani-Kerim ve etnikler. Baku: “Elm ve tehsil”.