Geleneksel Şerh Yönteminin Bir Uygulayıcısı Olarak Ziya Paşa

Şerh kelimesi sözlük anlamı itibariyle “açmak, ayırmak, bütünü parçalara bölmek ve açık anlatmak” gibi anlamlara gelmektedir. Edebiyat terimi olarak şerh, bir edebî eserin veya bir kitabın anlaşılmayan parçalarını kelime kelime açıp izah ederek içinde bulundurduğu bütün dil, anlam, sanat ve estetik özellikleriyle metnin anlaşılmasını sağlamak demektir. Şârih, okurun anlamakta güçlük çekeceğini düşündüğü metinleri ele alarak üzerine birtakım eklemeler yapar veya örnekler vererek konuyu izah etmeye çalışır. Ziya Paşa tarafından kaleme alınan Zafernâme’de de bu tür bir izahın varlığı görülmektedir. Zafernâme, kasîde, tahmîs ve şerh olmak üzere üç bölümden oluşan hiciv türünde bir eserdir. Eserin kasîde bölümü 66 beyitlik medhiye şeklinde, İzmit mutasarrıfı Fâzıl Paşa’nın ağzından Âlî Paşa için yazılmıştır. Daha sonra bu kasîde, Karantina kâtibi Hayri Efendi adında birinin ağzından tahmis edilmiş ve Zaptiye Nâzırı Hüsnü Paşa’nın ağzından yapılan tahmîsin şerhi ile de eser tamamlanmıştır. Bu çalışmada Ziya Paşa’nın kendi eserini açıklarken uyguladığı şerh yöntemi, bu yöntemin eserdeki hiciv boyutuna katkısı ile eserin şerh geleneğimizdeki yeri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Ziya Paşa, Zafer-nâme, şerh, hiciv

PDF

___

Ahterî Mustafa Muslihuddin el-Karahisârî. (2017). Ahterî-yi Kebîr. Haz. Prof. Dr. H. Ahmet Kırkkılıç; Prof. Dr. Yusuf Sancak, Ankara: TDK.
Akyüz, K. (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Apaydın, M. (2001). Türk Hiciv Edebiyatında Ziyâ Paşa. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Budak, A. (2013). Ziya Paşa’nın İroni ve Parodi Şaheseri Zafernâme ‘Çağdaş Kuramlarla Bir Satir Analizi’. İstanbul: Bilge, Kültür, Sanat.
Ceylan, Ö. (2007). Tasavvufi Şiir Şerhleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
Dağlar, Abdülkadir. (2007). “Klâsik Türk Edebiyatı Şerh Geleneği ve Hacı İbrâhim Efendi’nin ‘Şerh-i Belâgat’ına Dair”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2, Summer, s. 161-178.
Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Doğan, M. Nur. (1999). “Metin Şerhi Üzerine”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı, İstanbul: YKY. s.422-427.
Göçgün, Önder. (1986), “Tanzimat Devri’nin Bir Hiciv Abidesi: Ziyâ Paşa’nın Zafernâme’si”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Sefad)/Selçuk University Journal Of Faculty Of Letters, s.1-27.
__________. (2001), Ziyâ Paşa’nın Hayatı, Edebî Kişiliği, Bütün Şiirleri ve Eserlerinden, Açıklamalı Seçmeler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Güleç, İ. (2009). “Dağılmış İncileri Toplamaya Yardım Etmek: Şerh Tasnifi Meselesine Küçük Bir Katkı”. Electronic Turkish Studies, 4(6), s.213-230.
------------. (2010). “Klâsik Türk Edebiyatı Metinleri Nasıl Şerh Edilmeli?”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42(42), s. 83-111.
Kılıç, A. (2007). “Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Edebiyat Sempozyumu 12-13 Nisan 2007.
Levend, A. S. (1980). Dîvân Edebiyatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Mengi, M. (2014). Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Sağlık, Ş. (2003). “Şerhten Eleştiriye”, Hece Eleştiri Özel Sayısı, s. 383-400.
Tanpınar, A. H. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: YKY.
Tarlan, A. N. (2017). Edebiyat Meseleleri. Haz. Emrah Gökçe, Ankara: Akçağ Yayınları.
Türkçe Sözlük. (2005). Haz. Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın; Prof. Dr. Recep Toparlı, vd. Ankara: TDK.
Uçan Eke, N. (2014). Nâ’ilî’nin Gazellerinin Şerhi ve Yapısalcılık Açısından İncelenmesi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yayınları.
Uçman, Abdullah. (2013), “Ziyâ Paşa”, DİA, C.4, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Yekbaş, H. (2008). “Metin Şerhi Geleneği Çerçevesinde Şârihlerin Divan Şiirine Yaklaşımları”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (23), s.189-217.
Yeniterzi, E. (1999). “Metin Şerhiyle İlgili Görüşler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(5), 59-71.
Ziya Paşa, (t.y.). Zafernâme. Haz. Fikret Şahoğlu, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.