Balkan Savaşları Sonucunda Muhacirlere Yapılan Sosyal Yardımlar

Osmanlı Devleti Balkan Savaşları’nda büyük kayıplara uğradı. Kayıplarından sonra ise muhacir meselesiyle uğraşmak durumunda kaldı. Balkanlardan gelen muhacirler büyük sıkıntılarla karşılaştı. Ömürlerinin en uzun ve sancılı yılları elbette tek başlarına halledebilecekleri, üstesinden gelebilecekleri bir şey değildi. Osmanlı Devleti zaferlerini ve fetihlerini nasıl ülkenin her yerinde topyekûn bir şekilde yaşadıysa; yenilgilerini ve felaketlerini de paylaşmak suretiyle acılarının üstesinden gelmeye çalıştı. Osmanlı’da muhacirlere yapılan yardımlar 4 farklı koldan sağlanmak suretiyle gerçekleşti. Beş bölüm halinde incelemeye çalıştığımız makalemizin birinci bölümünde Balkan Savaşları sonucunda göç sorununa, göçün ne demek olduğuna bakılmıştır. İkinci bölümünde Devletçe yapılan sosyal yardımlara değinilecektir. Üçüncü bölümde Cemiyetler tarafından yapılan yardımlar incelenecektir. Bu başlık altında da dönemin iki büyük cemiyeti olan Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ve Sâlib-i Ahmer’in yapmış olduğu yardımlara bakılacaktır. Dördüncü bölümde Osmanlı sınırları içerinde yaşayan halk tarafından yapılan yardımlara değinilecektir. Beşinci ve son bölümde ise Osmanlı sınırları haricinden gelen dış yardımlara bakılacaktır. Çalışmamızda Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nin belgelerinden yararlanılmaya çalışılmıştır. Yine göç üzerine yazılmış ikinci elden kaynaklara ve makalelere bakılmıştır. Bu çalışmada Balkan Savaşları sonucunda muhacirlere yapılan sosyal yardımlar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Muhacir, Yardım, Kızılay

PDF

___

I-BELGELER
BOA, A.) MKT. UM, 428/100, H.10.03.1277.
BOA, BEO, 4108/308060, H.24.11.1330.
BOA, MV, 241/282, H.04.05.1334.
BOA. A.) MKT. NZD. 358/6, H.05.01.1278.
BOA. BEO, 4106/307934, H.20.11.1330.
BOA. DH.ŞFR. 93/147, H.08.02.1337.
II-MAKALE VE ESERLER
Ağanoğlu, Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi Göç, İstanbul: Kum Saati.
Akgün, S. ve Uluğtekin M. (2000). Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, Ankara: Türk Kızılay.
Altuğ, Y. (1991). “Balkanlardan Ana Yurda Yapılan Göçler”, Belleten, 55 (212).
Arı, K. (2016). “Mübadele ve Kadın”, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, 2, (Ed: Osman Köse), Samsun: Canik Belediyesi Kültür.
Arı, K. (2014). “XIX'uncu Yüzyıldan XX'nci Yüzyıla Uzanan Süreçte Balkanlardan Türkiye’ye Yönelik Göçlerin Nitelik Ve Boyutlarını Belirleyen Temel Etkenler”, XIV. Yüzyıldan Günümüze Balkanlar ve Balkan Tarihi (Ondördüncü Askeri Tarih Kongresi Bildirileri), Ankara: Genelkurmay Personel Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı.
Arslan, S. (2008). Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’nde İskânları, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Asan, H. (2016). “Devlet, Aşiret ve Eşkıya Bağlamında Osmanlı Muhacir İskân Siyaseti (1860-1914)”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2 (3).
Aydemir, Ş. (1971). Makedonya’dan Asya’ya Enver Paşa, II, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Aydın, S. (2013). Balkanların Acı Yüzü Basın Tarihinde Balkan Savaşları, İstanbul: Yeditepe.
Ayışığı, M. (2014). “1950-1953 Yıllar Arasında Balkanlardan Türkiye’ye Göçler (İstanbul Basınına Göre)”, Balkan Tarihi Araştırmalarına Metodolojik Yaklaşımlar, (Ed: Abidin Temizer), İstanbul: Libra Kitapçılık.
Bozis, S. (2011). İstanbullu Rumlar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Çaçan, B. (2017). “Osmanlı Gazeteleri ve Dergileri Işığında Balkan Göçleri”, Geçmişten Günümüze Göç Sempozyumu Bildiriler, 1, (Ed: Osman Köse), Samsun: Canik Belediyesi Kültür.
Çapa, M. (2010). Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Ankara: Türk Kızılay.
Çetin, N. (2017). “Balkan Savaşlarının Orta Anadolu Vilayetlerine Etkisi”, Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiriler, 2, (Ed: Aşkın Koyuncu), Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Demirtaş, M. (2009). “XIX. Yüzyılda İstanbul’a Göçü Önlemek İçin Alınan Tedbirler: Men-i Mürûr Uygulaması Ve Karşılaşılan Güçlükler”, Belleten, 73 (268).
Dündar, F. (2002). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İstanbul: İletişim.
Geray, C. (1970). “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, 1 (4).
Halaçoğlu, A. (1990). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
İmamoğlu, H. (2017). “93 Harbinden Sonra Balkanlardan Anadolu’ya Göçler”, Geçmişten Günümüze Göç Sempozyumu Bildiriler, I, (Ed: Osman Köse), Samsun: Canik Belediyesi Kültür.
İnalcık, H. (1999). “Osmanlı Döneminde Balkanlar Tarihi Üzerinde Yeni Araştırmalar”, Tarihte Güney-Doğu Avrupa Balkanolojinin Dünü Bugünü ve Sorunları, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
İpek, N. (1991). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İskefiyeli, Z. (2013). “Bir Amerikan Misyonerinin Balkan Savaşı Analizi”, Akademik Bakış Dergisi, 6 (12).
İzgöer, A. ve Tuğ, R. (2013). Padişah’ın Himayesinde Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, Ankara: Türk Kızılayı.
İzgöer, A. (2015). “1911-1913 (1329-1331) Tarihli Osmanlı Hilâl-i Ahmer Sâlnâmesine Göre Balkan Savaşları Sırasında Hint Müslüman Halkının Osmanlı'ya Yardımları”, Journal of History and Future, 1 (1).
Kaplanoğlu, R. ve Kaplanoğlu, O. (2014). Bursa’nın Göç Tarihi, Bursa: Nilüfer Belediyesi.
Kaya, M. (2013). “Balkan Savaşları Sırasında Anadolu’ya Göçler ve Karşılaşılan Sorunlar”, History Studies, 5 (6).
Kerimoğlu, H. (2012). “Trablusgarp Ve Balkan Savaşları’nda Hint Müslümanlarının Osmanlı Devleti’ne Yaptıkları Yardımlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12 (2).
Kocacık, F. (1980). “Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler (1878-1890)”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 1, (Ed: Halil İnalcık-Nejat Göyünç).
Kostandov, G. (2011). İstanbullu Bulgarlar ve Eski İstanbul, İstanbul: Artshop.
Mc Carthy, J. (2015). 1281’den 1923’e Osmanlı Türkleri, (Çev: Timur Demirtaş), İstanbul: Tarih Kuram.
Mc Carthy, J. (2014). Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922), (Çev: Fatma Sarıkaya), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Osmanlı Belgelerinde Balkan Savaşları, 2, (2013). İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
Öztuna, Y. (2006). Avrupa Türkiye’sini Kaybımız Rumeli'nin Elden Çıkışı, İstanbul: Babıâli Kültür.
Sezer, C. (2017). “Balkan Savaşlarında Amerikan Kızılhaç (Salib-i Ahmer) Teşkilatı’nın Osmanlı Devleti’ndeki Faaliyetleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 41.
Sezer, C. ve Metin, Ö. (2016). Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Balkan Savaşlarında Muhacirlere Yardımları, Ankara: Türk Kızılayı.
Şimşir, B. (2003). “Türkiye ve Balkanlar”, Balkan Türkleri Balkanlarda Türk Varlığı, Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi.
Şimşir, B. (1968). Rumeli’den Türk Göçleri, I, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Troçki, L. (1995). Balkan Savaşları, (Çev: Tansel Güney), İstanbul: Arba.
Ürekli, F. ve Ürekli, M. (2017). “Balkan Harbi Esnasında Kurulan Balkan Neşr-i Vesaik Cemiyeti”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, 3, (Ed: Zafer Gölen-Abidin Temizer), Ankara: Gece Kitaplığı.
Yıldırım, S. (2012). “Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16.
Zafer, A. (2017). “Balkan Savaşı’nda Sırp İşgaline Uğrayan Bölgeler ve Bu Bölgelerden Göç Eden Müslümanların Mal Varlığı Sorunu”, Geçmişten Günümüze Göç Sempozyumu Bildiriler, 1, (Ed: Osman Köse), Samsun: Canik Belediyesi Kültür.