Orta Asya'dan Balkanlar'a Türklerde pişi ve helva pişirme geleneği

Sünnî ya da Alevî/Bektaşî Türkleri arasında binlerce yıldır “yağ kokutma” geleneği sürmektedir. Türkler Gök Tanrı’nın rızasını kazanmak için kandil ve arefe günleri ile cenaze sonrası pişi/lokma ve helva pişirirler. Alevî/Bektaşîlerde “kansız kurban” olarak adlandırılan bu tören makalemizin konusunu teşkil etmektedir. Daha sonra bunlar konu komşuya dağıtılır. Bu yazıda da bu geleneğin günümüze yansımaları işlenmiştir.

The tradition of havla and friedcake making of Turks from central Asia to the Balkans

The practice of “yağ kokutma” (burn oil, butter, margarine on the like) has been going on among the Turkish Sunnis and Bektashis/Alevîs for thousands year. Turks, to gain the pleasure of God (of skies) have prepared foods like pişi/lokma and helva on kandil and arefe days. Alevîs/Bektashis call this ceremony “sacrifice without blood. ” These foods are given out to the neighbours. In this article the reflections of this tradition have been examined.

PDF

___

a. Yazılı Kaynaklar ARTUN, Erman. (1996). “Çukurova Yörüklerinin Gelenek ve Görenekleri”, I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (YÖRÜKLER) Sempozyumu Bildirileri (25–26

Nisan 1994 Antalya). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

CIBLAK, Nilgün. (2005). Mersin Tahtacıları. Ürün Yayınları. Ankara.

ENGİN, Refik. (2004). Amuca Kabilesi’nde ve Trakya’da Kurban Gelenekleri. Can Yayınları. İstanbul.

ENGİN, Refik. (trz). Nereden Geldik, Nereye Gidiyoruz (Trakya, Anadolu ve Balkanlar’da Amucalar). Basılmamış Araştırma.

ERÖZ, Mehmet. (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevîlik-Bektaşîlik, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını. İstanbul.

GÖLPINARLI, Abdülbaki. (Tarihsiz). Velâyetnâme (Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî). İnkılâp Kitabevi. İstanbul.

İNAN, Abdülkadir. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. TTK. Ankara.

İNAN, Abdülkadir. (1998). Makaleler ve İncelemeler, I. TTK. Ankara.

İNAN, Abdülkadir. (2001). Makaleler ve İncelemeler, II. TTK. Ankara.

KAFESOĞLU, İbrahim. (1980). Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

KALAFAT, Yaşar. (1994). Makedonya Türkleri Arasında Yaşayan Halk İnançları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. İstanbul.

KALAFAT, Yaşar. (2004). Altaylar’dan Anadolu’ya Kamizm-Şamanizm. Yeditepe Yayınevi. İstanbul.

KALAFAT, Yaşar. (2006). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ebabil Yayınları. Ankara.

ATALAY, Besim. (1992). Divanü Lûgat-it-Türk III. TDK. Ankara.

NOYAN, Bedri. (1999). Bütün Yönleriyle Bektaşîlik ve Alevîlik II. Ardıç Yayınları. Ankara.

ÖNAL, Mehmet Naci. (1998). Romanya Dobruca Türkleri (Mukayeseleriyle Doğum, Evlenme ve Ölüm Âdetleri). Kültür Bakanlığı. Ankara.

ROUX, Jean-Paul. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev: Aykut Kazancıgil. İşaret Yayınları. İstanbul.

SELÇUK, Ali. (2004). Tahtacılar (Mersin Tahtacıları Üzerine bir Araştırma). Yeditepe Yayınları. İstanbul.

ÜÇER, Cenksu. (2005). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara Okulu Yayınları. Ankara.

YÜSKÜP, Dilek. (2007). Sakarya’da Yaşayan Makedonya Göçmenlerinde Gelenek ve İnançların İncelenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

b. Sözlü Kaynaklar

Akıncı, Gülseren, 1955, Ballıhoca (Muratlı), İlkokul. Bu bilgiyi veren Gülseren Akıncı’nın

babaları 1935 yılında Romanya’dan Türkiye’ye Mübadele Kanunu ile göç etmişlerdir ve Tatar diye tesmiye olunmaktadırlar.

Aslan, Atiye, 1943. Adapazarı, Okur-yazar değil.

Beşelma, Hatice, 1967 Yeşilsırt Köyü (Muratlı), İlkokul.

Çetin, Fevzi, 1943, Ovacık (Lüleburgaz), İlkokul.

Çetin, Nazmiye, 1932, Bulgaristan, İlkokul (halen Mersin, Erdemli’de yaşıyor. )

Demiröz, Yeliz, 1983, Artvin, Üniversite Öğrencisi

Kınalı, Habibe, 1964, Kiğı, Üniversite.

Koyuncu, Reyhan, 1943, Dedecik Köyü (Tekirdağ), İlkokul.

Küpüç, Birsen, 1960, Erdemli (Mersin), İlkokul.

Tekinalp, Dürdane, 1966, Almus (Tokat), İlkokul.

Tekinalp, Gülistan, 1982, Niksar (Tokat), Üniversite.

Tufantoz, Feride, (1930–1996), Muratlı, Okur-yazar değil.

Tunca, Emine, 1945, Adapazarı, Okur-yazar değil.

Ulusoy, Derya, 1974, İzmir (aslen Uşak/Karahallı), Üniversite.

Yüksel, Nuriye, 1947, Üçsacay Köyü, Seyitgazi, İlkokul.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi