YAVUZ SULTAN SELÎM’İN TÜRKÇE ŞİİRLERİ

Farsça divan sahibi olan Yavuz Sultan Selim’in Türkçe şiir yazmadığı veya bunlarınbir veya birkaç beyitten ibaret olduğu eski kaynakların çoğunlukla ittifak ettiklerive günümüzde de söylenegelen bir husustur. Bununla birlikte, bazı şair tezkirelerindeve günümüzde hazırlanan kimi şiir antolojilerinde Yavuz’un az sayıda da olsaTürkçe şiirlerine yer verilir. Bu çalışmada öncelikle konuya ilişkin kaynakların ayrıntılıbir değerlendirmesi yapılmış, çalışmanın metoduna dair bilgi verilmiş, nihayetYavuz Sultan Selim’e aidiyeti hususunda emin olduğumuz 23 ve büyük ihtimalleona ait olduğunu düşündüğümüz 5 adet olmak üzere 28 adet Türkçe şiir, kaynaklarıgösterilmek ve tenkit ve tahkik edilmek suretiyle neşredilmiştir. Bunların arkasındanda Yavuz Sultan Selim’e mi, aynı mahlası kullanan torunu II. Selim’e mi ait olduğunutespit edemediğimiz 20 adet manzume metnine yer verilmiştir.Hiç Türkçe şiir yazmadığı iddiaları bulunan Yavuz Sultan Selîm’in biyografikkaynaklarda tespit edilen birkaç şiirinden çok fazla sayıda şiirinin tespit edilmiş olması,konunun siyasi veçhesinin de bulunması hasebiyle oldukça önemlidir.Bu çalışmada, birinci el kaynaklar olan şiir mecmuaları ve cönkler kullanılmış;şiirlerin kaynaklarını göstermeyen, özellikle yakın dönemlerde şair padişahlara münhasıranhazırlanan çalışmalardaki manzumeler metin neşrinde kullanılmamıştır.

“Turkısh Poems Of Selım I”

Old resources had agreed on that Selim I, owner of Persian divan, did not write Turkish poems or had little. Even, it is an ongoing issue and still a current debate today. However, some anthologies of today cite Turkish poems of Selim I as some tezkiras (anthology of poet biography) in the past. How? In this study, the question related to the topic is questioned, a detailed evaluation of the sources is made, the method of the study is explained and finally, 28 Turkish poems, including 5 of which (we are) uncertain of their belonging to Selim I are cited (published), critically editted and verified with their sources. Apart from these, 20 poems stayed undetermined that either they belong to Selim I or written by his grandson Selim II who has same penname, are also cited here. Although the debate is still going on (presence of Selim I’s Turkish poems), especially recent anthologies prepared for exclusively sultan poets include and cite Yavuz's Turkish poems without recording any sources about their belongings. This is the problematic case that caused suspicion. Moreover, with this respect, despite the claim that Yavuz did not write Turkish, more than 20 Turkish poems are cited in this study. This also shows that there must be a political side of the issue. In this study, first hand sources such as poetry magazines and cönks were used, and the studies did not show the sources of Selim I’s Turkish poems are not mentioned and the Turkish poems did not have the reliable sources are not included.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Cenk, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Kitaplığı 1186’da Kayıtlı Mecmu’a-i Eş’âr (vr. 50b-120a), İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2012.
ALİ EMÎRÎ, Cevâhirü’l-mülûk, Birinci cüz’ - Mukaddime, Asır Matbaası, İstanbul 1319.
ALİ EMÎRÎ, “Edebiyât: Sultan Selîm Han-ı Evvel Hazretleri”, Âmid-i Sevdâ, S. 6 (7 Mayıs 1325), s. 88-97.
ALİ EMÎRÎ, Cevâhirü’l-mülûk, Matbaa-i Kader, İstanbul 1330.
ALÎ EMÎRÎ (a), “Türk Edebiyatının İran Edebiyatına Tesiri”, Osmanlı Tarih ve Edebiyât Mecmuası, Sene: 1, Aded: 2 (30 Nisan 1336), s. 22-37.
ALİ EMÎRÎ (b), “Yavuz Sultân Selîm Han Hazretlerinin Beyt-i Şâhânelerinin Tesdîsi”, Tarih ve Edebiyat Mecmuası, Yıl: 3, Sayı: 28, 30 Haziran 1336, s. 792-795.
ALİ EMÎRÎ (c), “Yavuz Sultân Selîm Han Hazretlerinin Dîger Mısrâ’-ı Şâhânelerinin Tahmîsi”, Tarih ve Edebiyat Mecmuası, Yıl: 3, Sayı: 28, 30 Haziran 1336, s. 795-799.
ALİ NÛREDDİN, Kelâmü’l-mülûk Mülûku’l-kelâm, Alem Matbaası, İstanbul 1311.
ARSLAN, Mehmet, Tayyâr-zâde Atâ Osmanlı Saray Tarihi -Târîh-i Enderûn-, 4 Cilt, Kitabevi Yay., İstanbul 2010.
ATİK GÜRBÜZ, İncinur, Mecmū’atü’l-Letâ’if ve Sandūkatü’l-Ma’ârif [Bursa (İnebey) Print and Manuscripts Library, No. 2276] [İstanbul University Rare Books Library, No. T 739], Part I: Analysis-Transcription Of The Text, The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, Cambridge, MA, USA 2015, Sources of Oriental Languages and Literatures 121.
AZAP, Samet, Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi’ndeki 11452 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, SBE Konya 2010.
BİLMEN, Saffet Sıdkı, Şâir Osmanlı Padişahları, Edebî Tetkik, Aydınlık Basımevi, İstanbul 1942.
BOYSAK, Nail, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndekđ 1479, 1591, 2752, 3005 Numaralı Şiir Mecmualarının Tanıtımı ve 2752, 3005 Numaralı Mecmuaların Metni, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, SBE Konya 2007.
BURSALI MEHMED TAHİR, Osmanlı Müellifleri, C.2, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1333.
CANIM, Rıdvan, Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ (İnceleme – Metin), AKM Yay., Ankara 2000.
DURMUŞ, Tuba Işınsu, “Selîmî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www. turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php? sayfa=detay&detay=7545 (e.t.: 20.06.2016).
Cönk, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı, MC_Yz_K 0554.
Cönk, Millî Kütüphane, 06 Hk 3624.
Cönk, Millî Kütüphane, Yz. Cönk 109.
Cönk, Milli Kütüphane Cönk 151. es-SEYYİD RIZÂ, Âsâr-ı Eslâfdan Tezkire-i Rızâ, İkdâm Matbaası, İstanbul 1316.
GIYNAŞ, Kâmil Ali, Pervâne Bey Mecmuası, 3 Cilt, Akademik Kitaplar, İstanbul 2014.
GİBB, E. J. Wilkinson, Osmanlı Şiir Tarihi (A History of Ottoman Poetry) I-II, Çev: Ali Çavuşoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara 1999?
GÜRBÜZ, Mehmet (a), Kâbilî, Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr (Poems to Sing for the Leading Beautiful Beloved) (Millet Library, Ali Emiri Manzum No. 744- 745) Part II: Transcription of the Text, The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, Cambridge, MA, USA 2012, Sources of Oriental Languages and Literatures 110.
GÜRBÜZ, Mehmet (b), Kâbilî, Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr (Poems to Sing for the Leading Beautiful Beloved) (Millet Library, Ali Emiri Manzum No. 744- 745) Part III: Transcription of the Text-Index, The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, Cambridge, MA, USA 2012, Sources of Oriental Languages and Literatures 111.
HOCA SA’DEDDÎN EFENDİ, Tâcü’t-tevârîh, C. 2, Tab’hâne-i Âmire, İstanbul 1280.
İSEN, Mustafa - A. Fuat Bilkan, Sultan Şairler, Akçağ Yay., Ankara 1997.
İSEN, Mustafa, Ali Fuat Bilkan, Tuba Işınsu Durmuş, Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları, Kapı Yayınları, Ankara 2012.
KÂF-ZÂDE FÂ’İZÎ (yz.), Zübdetü’l-eş’âr, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY 2472.
KAPLAN, Sadettin, Sultanların Şiirleri Şiirin Sultanları, Saka Yayınları, Gebze 2005.
KAPLAN, Yunus, “Keşfî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=4613 (e.t.: 20.06.2016).
KAYA, Tufan, Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi’ndeki 13467 Numaralı Mecmuanın Metni, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, SBE, Konya 2007.
KESİK, Beyhan, “Kanuni’nin Şah Tahmasb’ın Gazeline Cevabı”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi –SOBİDER-, Yıl: 2, Sayı: 2, Mart 2015, s. 203-210.
KESİK, Beyhan, Selîmî (II. Selîm) Divançesi), Vizyon Yayınevi, Ankara 2012.
KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-şu’arâ (İnceleme- Metin), 3 Cilt, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay., İstanbul 2010.
KOÇU, Reşat Ekrem, Âşık ve Şair Padişahlar, Doğan Kitap, İstanbul 2005
KÖKSAL, M. Fatih, Edirneli Nazmî Mecma’u’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin), Doktora Tezi, 3 Cilt, Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2001, s. 702-703.
KÖKSAL, M. Fatih, “Ferdî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=376 (e.t.: 18.06.2016).
KUT, Günay, Heşt Bihişt - The Tezkire by Sehî Beg, Sources of Oriental Languages and Literatures 5, Harvard University, Cambridge 1978.
KUTLAR, Fatma Sabiha, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Mehmed Tevfîk Kâfile-i Şu’arâ, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2012.
KUTLUK, İbrahim, Kınalı-zâde Hasan Çelebi - Tezkiretü’ş-şu’arâ,1. Cilt,TTK Yay., Ankara 1989.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Atatürk Kitaplığı, BEL_Yz_O0043.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Atatürk Kitaplığı, K 0351.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı K 0352.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı Yz. O0072.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı Yz. O0092.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 9651.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, Nu. 1088.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi 13467.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, M. Fatih Köksal Özel Kütüphanesi, Yz. 183-Mec. 21
Mecmû‘a-i Eş‘âr, M. Fatih Köksal Özel Kütüphanesi, Yz. 294-Mec. 90.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Manisa İl Halk Kütüphanesi Nu. 202.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz. 574.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz. 598.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz., Nu. 571.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz. 651.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz. 635.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Mnz. 643.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, (Selîm-i Sânî Dîvânçesi), Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Arabî 4341.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, 06 HK 06 HK 240.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, 06 HK 319.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, 06 HK 436.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, Yz A 2006.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, Yz A 2552.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, Yz A 3291.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, Yz A 7456.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane, Yz A 796.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Nuruosmaniye Kütüphanesi, 4923.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Nuruosmaniye Kütüphanesi, 4940.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan 21.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 1969.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi Nu. 1083.
Mecmû‘a-i Nezâ’ir, Berlin Devlet Kütüphanesi, Diez A. Oct.
Mecmû‘a-i Eş‘âr ve Fevâyid, Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi Nu. 1459.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı K 007.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, İBB Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı MC Yz K 0287.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Berlin Devlet Kütüphanesi, Diez A. Oct. 159.
Mecmû‘a-i Eş‘âr, Berlin Devlet Kütüphanesi Ms. or Oct. 2216.
MEHMED ÂRİF (yz.), Mecmû’a-i Kenz-i Esrâr ve Define-i Envâr, Millî Kütüphane, Yz A 3369.
REŞİT, Muzaffer, Divan Şiiri Antolojisi (Başlangıcından Bugüne Türk Şiiri I), Varlık Yayınları, İstanbul 1958.
RİYÂZİ ÇELEBİ (yz.), Riyâzu’ş-şu’arâ, Süleymâniye Kütüphanesi, Es’ad Efendi, Nu. 3871.
SEHÎ, Âsâr-ı Eslâfdan Tezkire-i Sehî, Matbaa-i Âmidî, İstanbul 1325.
SERTKAYA, Osman F., “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri IV”, İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S.XXII (1974-1976), s. 170-172.
SOLAK-ZÂDE HEMDEMÎ, Solak-zâde Târîhi (Târîh-i Solak-zâde), Mahmûd Bey Matbaası, İstanbul 1297.
SUBAŞI, M. Hüsrev, Yavuz Sultan Selîm ‘in Türkçe Şiirleri ve Bunlara Yazılan Nazireler, Öğretim Üyeliği Tezi, İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü, İstanbul 1982
SUER, Fatih Hamza, Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesindei 6457 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme – Metin), Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi SBE, Sivas 2012.
ŞAPOLYO, Enver Behnan, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, İstanbul 1961.
ŞARDAĞ, Rüştü, Şair Sultanlar, Türkiye İş Bankası Yay., Ankara 1982.
ŞARİPBEKOVA, Saule, Acem Sürûrî ve Divançe’si, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2001.
ŞEMSEDDÎN SÂMÎ, Kâmûsu’l-a’lâm, C. 4, Mihrân Matbbası, İstanbul 1311.
ŞEYH VASFÎ, Bârıka – Yavuz Sultân Selîm’in Eş’ârıyla Tercümeleri, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1308.
TARLAN, Ali Nihad, Yavuz Sultan Selîm Divanı, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1946.
TUMAN, Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâ’ilî (Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri), [Tıpkıbasım], 2 Cilt, Haz.: Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
TURAN, Şerafettin, “Hoca Sâdeddin Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 19, 1998, s. 196-198.
UĞUR, Ahmet, Mustafa Çuhadar, Celâl-zâde Mustafa – Selîm-nâme, MEB Yay., İstanbul 1997.
UĞUR, Ahmet, Mustafa Çuhadar, Ahmet Gül, İbrahim Hakkı Çuhadar, Kitâbü’t-târîh-i Künhü’l-ahbâr, I. cilt II. kısım, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1997
YILMAZ, Kâşif, III. Selîm (İlhâmî) Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Edirne 2001.
ZAVOTÇU, Gencay, Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin), Sahhaflar Sarayı, İstanbul 2009.
ZİYÂ PAŞA, Harâbât, 3 Cilt, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1291.