MUKADDES EMANETLERİN İSTANBUL’A İNTİKALİ

Mukaddes emanetler Hz. Peygamber’e, diğer Peygamberlere, âl-i Resûl’e, HulefaiRaşidin’e, sahabe-i kirama ve İslâm dininin önde gelen şahsiyetlerine ait eşyalardır.Bu emanetlerin bugün yaklaşık 605 parçası Topkapı Sarayı Müzesi’nde, diğerlerininbirkısmı da İstanbul’un muhtelif bölgelerinde muhafaza edilmektedir. Bunlarınİstanbul’a ne zaman ve nasıl getirildiği tam olarak ortaya konulmuş değildir. Bumakalede emanet-i mübarekenin Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinden 20. yüzyılakadar olan dönemde ne zaman ve nasıl İstanbul’a intikal ettikleri ele alınmıştır.Sancak-ı Resûl, Hırka-i Saadet, Hz. Osman’a isnad edilen Kur’an(lar) ve Kâbeanahtarları müstakil başlıklar hâlinde; diğer emanetler ise İstanbul’a getiriliştarihlerine göre incelendi. Bunun için konuyla ilgili kronikler ve arşiv malzemesindenistifade edildi. Özellikle Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde muhafaza edilenmüfredat defterlerinin konuyla ilgili önemli veriler sağladıkları ortaya konuldu. Ayrıcabugüne kadar müracaat edilmemiş olan bazı kaynakların mukaddes emanetlerinİstanbul’a getirilmesiyle ilgili yazılanları tamamen değiştirdiği tespit edildi.

“Relocatıon of The Holy Relıcs to Istanbul”

Sacred relics are the things that belonged to the Prophet Muhammed, other prophets, prophet Muhammed’s family, Rashidun Caliphs, companions of the Prophet and other prominent figures of the Islamic religion. Today, approximately 605 pieces of these relics are kept in the Topkapı Palace Museum while others are preserved in various parts of Istanbul. When and how they were brought to Istanbul is not fully revealed. In this article, when and how the sacred relics were transferred in the period of time from the Selim I’s Egypt Expedition to the 20th century has been discussed. In this manner Sacred Standard of Muhammad, Khirka-yi Sa’adet, the Koran(s) that are said to have belonged to Uthman b. Affan and keys of Kaaba have been examined under seperate titles; the others have been examined according to their arrival dates. For this purpose, chronicles and archival material were used. In particular, it was revealed that the curriculum books kept in the Topkapı Palace Museum Archives provided important data on the subject. In addition, it has been determined that some of the resources that have not been considered so far have completely changed the writings on bringing the sacred relics to Istanbul.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (=BOA), Y.PRK.ASK., nr. 185/100.
BOA Mühimme Defterleri, nr. 39; nr. 58.
BOA, İ.DH, nr. 1295/102253.
BOA, Y.EE, nr. 87/4.
BOA, Y.PRK.AZJ, nr. 42/15.
ŞAHİN, Zafer (haz.), 72 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1002-1003) (vr. 231-473) (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2014.
TANRIVERMİŞ, Abdullah (haz.), 72 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1002-1003) (vr. 1-230) İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2014.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Belgeleri, nr. E 572/78; nr. E 854/7 (yeni numarası), 7969 (eski numarası).
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri, nr. 8, 9, 345, 893, 900, 2087, 3258/1, 2814, 4051, 4155, 4645, 10712.
YİĞİT, Osman (haz.), Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi 34 Numaralı Filori Defteri (Değerlendirme- Transkripsiyon), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2018.
ABDULGAFFAR KIRIMÎ, Umdetü’l-Ahbâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Kısmı, nr. 2331.
AHMED CEVDET PAŞA, Târîh-i Cevdet, I. Cilt, haz. Mehmet İpşirli, Ankara 2018.
ALTIKULAÇ, Tayyar (haz.), Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif, İstanbul 2008.
ATEŞ, Şuayp (haz.), 17. Yüzyılın İkinci Yarısına Ait Anonim Bir Tarihçe “Vekâyi-i Viyana”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2015.
AVCI, Necati (haz.), Tabib Ramazan’ın “er-Risâle el-Fethiyye es-Süleymaniye”si, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1989.
CÂFER IYÂNÎ, Tevârîh-i Cedîd-i Vilâyet-i Üngürüs (Osmanlı-Macar Mücadelesi Tarihi, 1585-1595), haz. Mehmet Kirişçioğlu, İstanbul 2001.
ÇERÇİ, Faris (haz.), Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri (III. Cilt), Kayseri 2000.
ÇUHADAR, İbrahim Hakkı (haz.), Mustafa Sâfî’nin Zübdetü’t-Tevârîh’i, Cilt I-II, Ankara 2003.
DEMİR, Uğur (haz.), Târih-i Mehmed Giray, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2006.
DOĞAN, Mehmet (haz.), Çerkesler Kâtibi Yusuf’un Selim-nâme’sinin Mukâyeseli Metin Tenkîdi ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1997.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyathatnâmesi I. Kitap, haz. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyathatnâmesi III. Kitap, haz. Seyit Ali Kahraman- Yücel Dağlı, İstanbul 1999.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyathatnâmesi IV. Kitap, haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Karaman, İstanbul 2000.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyathatnâmesi IX. Kitap, haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Karaman-Robert Dankoff, İstanbul 2005.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyathatnâmesi X. Kitap, haz. Seyit Ali Kahraman- Yücel Dağlı-Robert Dankoff, İstanbul 2007.
Fahreddin Paşa Defteri, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, nr. Y.Y. 827.
FELEK, Özgen (haz.), Kitabü’l-Menâmât Sultan III. Murad’ın Rüya Mektupları, İstanbul 2014.
Feridun Bey Münşeât, I, İstanbul 1274.
HAYAJNEH, Eman (haz.), İbn Zünbül’ün ‘Vâkıatu Sultan Selim ve Es-Sultan Kansu el-Gavri’ Adlı Eserinin Tahlil ve Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2005.
HEZARFEN HÜSEYİN EFENDİ, Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân, haz. Sevim İlgürel, Ankara 1998.
İBN İYAS, Yavuz’un Mısır’ı Fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi (Bedayi’ü’z-Zühûr fî Vekayi’i’d-Duhûr), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul 2016.
İNAN, Göker (haz.), Hasan Esîrî’nin Mi’yârü’d-düvel ve Misbârü’l-Milel İsimli Tarih ve Coğrafya Eseri (İnceleme-Transkripsiyon), Doktora Tezi, İstanbul 2017.
KAMALOV, İlyas (ter.), Esir Bir Rus Diplomatın Gözünden İstanbul (Pavel Artemyeviç Levaşov’un Hatıraları 1763-1771), İstanbul 2018.
KEMAL PAŞA-ZÂDE, Tevârih-i Âl-i Osman, X. Defter, haz. Şerafettin Severcan, Ankara 1996.
Mecmua, TSMK, nr. Revan 1955.
MUSTAFA NURİ PAŞA, Netâyicü’l-Vukuât, I, İstanbul 1327.
NAÎMÂ MUSTAFA EFENDİ, Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), II, Hz. Mehmed İpşirli, Ankara 2007.
ORAL, Dikmen (haz.), Tabib Ramazan’ın Kitâb-ı Tevârih-i Rodos Adlı Eseri (Tahlil ve Metin), Yüksek Lisans, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2014.
SELÂNİKÎ MUSTAFA EFENDİ, Tarih-i Selânikî (971-1003/1563-1595), I-II, haz. Mehmet İpşirli, Ankara 1999.
SENEMOĞLU, Yavuz (haz.), Haydar Çelebi Ruznâmesi, , İstanbul tarihsiz.
SESLİKAYA, Ali (haz.), Yavuz Sultan Selim’in Sefer Menzîlnâmeleri (Çaldıran, Kemah, Dulkadiroğlu ve Mısır Seferi Menzîlnâmeleri) ve Haydar Çelebi Rûznâmesi: Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2014.
SEYYİD LOKMAN, İstanbul Üniversitesi, FY, nr. 1404.
SEYYİD LOKMAN, Zübdetü’t-Tevârîh (Tomar-ı Neseb-nâme-i Hümâyûn), Türk-İslam Eserleri Müzesi, nr. 1973.
SİLÂHDAR FINDIKLILI MEHMED AĞA, Nusretnâme (Tahlil ve Metin, 1106- 1133/1695-1721), haz. Mehmet Topal, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2001.
SİLÂHDAR FINDIKLILI MEHMED AĞA, Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695) (Tahlil ve Metin), haz. Nazire Karaçay Türkal, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2012.
TANSEL, Selâhattin, “Silâhşor’un Feth-nâme-i Diyâr-ı Arab Adlı Eseri”, Tarih Vesikaları, 2/18 (Ocak 1958).
TODERINI, Giambattista, Türklerin Yazılı Kültürü ve Edebiyatı, çev. Mehmet Serdar Bekar, İstanbul 2018.
ÜSKÜDARÎ ABDULLAH EFENDİ, Vâkı‘ât-ı Rûz-merre, Cilt I, haz. Muzaffer Doğan, Ankara 2017.
VAK‘ANÜVİS SUBHÎ MEHMED EFENDİ, Subhî Tarihi (Sâmî ve Şâkir İle Birlikte) (İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin), haz. Mesut Aydıner, İstanbul 2007.
YILMAZ, Mehtap (haz.), Vekayi’name (Vekayi-i Bec) (Metin ve Değerlendirme), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2006.
YILMAZER, Ziya (haz.), Topçular Kâtibi Abdülkādir (Kadrî) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlîl), I, Ankara 2003.
ALTIKULAÇ, Tayyar, Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif, İstanbul 2008.
ALTIKULAÇ, Tayyar, “Hz. Osman’a Nisbet Edilen Topkapı Sarayı Mushafı”, 500. Yılında Mukaddes Emanetler, ed. Mustafa S. Küçükaşcı, İstanbul 2018, s. 28-32.
ATASOY, Nurhan, “Hırka-i Saâdet”, DİA, XVII.
BEYOĞLU, Süleyman Yatak, “Fahreddin Paşa”, DİA, XII.
BEYOĞLU, Medine Müdafaası ve Fahreddin Paşa, İstanbul 2019.
BOZKURT, Nebi, “Mukaddes Emanetler”, DİA, XXXI.
ÇIĞ, Kemal, “Hazreti Yahya’nın Eli”, Topkapı Sarayı ve Türk-İslam Sanatları, İstanbul 2011, s. 55-57.
EMECEN, Feridun M., Yavuz Sultan Selim, İstanbul 2016.
GEDİK, Nusret, “Mehmed Münîb Ayıntâbî ve Âsârü’l-Hikem fi Nakşi’l-Kadem Adlı Eseri”, 500. Yılında Mukaddes Emanetler, ed. Mustafa S. Küçükaşcı, İstanbul 2018, s. 92-107.
GÖKBİLGİN, M. Tayyib, “Sancak-ı Şerif”, İA, X.
JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, III, çev. Nilüfer Epçeli, yay. haz. Erhan Afyoncu, İstanbul 2005.
KESKİN, İshak, “Hazreti Muhammed’in Bir Mektubu- Satın Alınması Arşivcilik Bakımından Değeri”, Osmanlı Araştırmaları, XIX (İstanbul 1999).
ÖKSÜZ, Mustafa, “Rodos Seferi’ne Dair Arapça Bir Kaynak: Abdurrahim el- Abbâsî, Minehu Rabbi’l-Beriyye Fî Feth-i Rodosi’l-Ebiyye (Gururlu Rodos’un Fethinde Mahlûkatın Rabbi’nin İhsanları)”, Tarihin Peşinde Bir Ömür: Abdülkadir Özcan’a Armağan, haz. Hayrunnisa alan-Ömer İşbilir- Zeynep Aycibin-Muhammet Ali Kılıç, İstanbul 2018, s. 153-171.
ÖNAL, Ahmet, “Osmanlı Saray Merâsimlerinde Mukaddes Emanetler ve Hırkai Saadet Dairesi”, 500. Yılında Mukaddes Emanetler, ed. Mustafa S. Küçükaşcı, İstanbul 2018, s. 118-127.
ÖNAL, Ahmet, Koca Sinan Paşa’nın Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri (1520-1596), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2012.
SARICAOĞLU, Fikret, Kendi Kaleminden Bir Padişah Portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), İstanbul 2001. Surre-i Hümâyun, İstanbul 2008.
ŞENTÜRK, Abdülmecit, Kaynaklar Işığında Mukaddes Emânetlerin Tarihi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2012.
TANSEL, Selâhattin, Yavuz Sultan Selim, Ankara 2016.
TOPATAN, Mustafa, “Mukaddes Emanetlere Dair Bir Literatür Denemesi”, 500. Yılında Mukaddes Emanetleri, ed. Mustafa S. Küçükaşcı, İstanbul 2018.
UÇAROL, Rıfat “Gazi Ahmed Muhtar Paşa”, DİA, XIII.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara 2013.
UZUNÇARŞILI, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, Ankara 1988.