İBN KEMÂL’İN YAVUZ MERSİYESİ VE TAHİR OLGUN’UN ŞERHİ

Tarih boyunca ölüm, insanlık için en önemli konulardan biri olmuştur. Her kültürkendi inanç sistemine uygun olarak ölümü ifade etmiş, ölen insanın ardından birtakımtörenler yapmıştır. Türklerde de hem İslam öncesi hem de İslam sonrası dönemde ölenkişinin ardından dînî törenler yapılmış, şiirler söylenmiştir. Bu şiirlerde genellikle duyulanacı, ölüm karşısında hissedilen etki ve ölen kişinin üstün vasıfları dile getirilmiştir.Sert karakteri, cesareti ve gözü pek kişiliği sayesinde “Yavuz” nâmıyla ünlenenSultan Selim, sekiz senelik padişahlığı döneminde, hem devlet hem de sanat hayatındaderin izler bırakmıştır. Bu etkisi sebebiyle onun dönemini anlatan tarihler müstakilbir şekilde kaleme alınarak “Selimnâme” diye adlandırılmıştır. Âlimlerle, şairlerlesohbet etmeyi seven ve kendisi de şair olan Sultan Selim’in Farsça Divanı veTürkçe şiirleri bulunmaktadır.Böylesine etkili bir padişahın vefatı münasebetiyle bilinen tek mersiye, daimaonunla beraber olan ve şeyhülislamlık makamına kadar yükselmiş Kemâlpaşazâdetarafından yazılmıştır. Bu makalede mersiye hakkında bilgi verilmiş, İbn Kemâl’inmersiyesinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulmuştur. Terci‘-bend nazımşekliyle yazılan mersiyede işlenen konular anlatılmıştır. Ardından Tahir Olgun’unşerh metodu incelenmiştir. Şârihin metni ele alış şekli, tercihleri, şaire ve metne yönelttiğieleştiriler tetkik edilmiştir. Son olarak da şerh metni verilmiştir.

“Ibn Kemal’s Selım I Elegy And Tahır Olgun’s Commentary”

Throughout history, death has been one of the most important issues for humanity. Each culture expressed death in accordance with its own belief system, and performed a series of ceremonies after one’s death. In Turkish people After the death of someone religious ceremonies were made and poems were told in both the pre-Islamic and post-Islamic period. In these poems, generally the pain felt, the effects felt against the death and the superior qualities of the deceased were expressed. Selim I, who became famous under the name of Yavuz thanks to his hard character, courage and bold personality, has left deep traces in both state and art life during his eight years of sultanate. Due to this effect, the separate history texts describing his period named as Selimnâmes were written. Selim I, who likes to chat with scholars, poets is also a poet and he has Persian Divan and Turkish poems. The only known mersiye (elegy) on the occasion of the death of such an effective sultan was written by Kemâlpaşazâde, who had always been with him and had risen up to the Shayk al-islam office. In this article, information is given about the İbn Kemal’s elegy and its the form and content is treated. The subjects which are written in the style of Terci’- bend verse are explained. Then Tahir Olgun's commentary method is examined. The commentator’s style of approaching the poem, his preferences, his criticisms toward the poet and text are analyzed. Finally, the text of the commenatary is given.

PDF

___

AHMED B. MUHAMMED B. HACER EL-HEYTEMÎ, el-Umde fî Şerhi’l- Bürde, Dârü’l-fakîh, Birleşik Arap Emirlikleri 2003 [h. 1424].
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, “Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.15, İstanbul 2015, s. 27-102.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, “Klâsik Türk Edebiyatı’nda Şerh Geleneği ve La’lî-zâde Abdülbâkî’nin (ö.1746) ‘Meslekül-Uşşâk’ Kasidesini Şerhi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.7, S.32, s. 26-37.
BARAN, Yılmaz, Tâhirü’l-Mevlevî’nin Tedrîsât-ı Edebiyyeden Nazm ve Eşkâl-i Nazm’ı, Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray 2016.
ÇELEBİOĞLU, Âmil, Kanûnî Sultân Süleymân Devri Türk Edebiyatı, İstanbul 1994.
DEMİREL, Şener, Tâhirü’l-Mevlevî (Olgun)’den Metin Şerhi Örnekleri, Ankara 2005.
GÜLEÇ, İsmail, “Klasik Türk Edebiyatı Metinleri Nasıl Şerh Edilmeli”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul 2010, C. 42, S. 42, s. 83-111.
İSEN, Mustafa, Acıyı Bal Eyelemek Türk Edebiyatında Mersiye, Ankara 1993.
KAÇAR, Mücahit, İbni Kemâl Dîvânı’nın İncelenmesi (Nazım Bilgisi-BelâgatÜslûp ve Dil Özellikleri-Muhtevâ), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
KAÇAR, Mücahit, “Fesahat ve Belagat”, Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu, İstanbul 2015, s. 437-506.
KILIÇ, Filiz, Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/ 59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0, E.T.: 20.09.2018.
KILIÇ, Mustafa, İbni Kemâl, Hayatı, Tefsire Dair Eserleri ve Tefsirdeki Metodu, Erzurum 1981.
KÖKTAŞ, Yavuz, “Hadîslerde Geçen “Sultan” Kelimesine Dair”, Usûl İslam Araştırmaları Dergisi, S. 9 (Ocak - Haziran 2008), s. 229-242.
MEHMED ÂRİF, “Edirne Şehrine Dâir Sultân Selîm Hân-ı Evvel ile İbn Kemâl’in Bir Musâhabesi Hâkân-ı Mağfûr Müşârünileyh Hakkındaki Mersiye-i Meşhûrenin Tamâmı”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmû˘ası, 1 Teşrîn-i Evvel 1329, (14 Ekim 1913), s. 1411-1416.
MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ, el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, İstanbul 2013.
ÖZDEMİR, Abdurrahman, “Aruz İlmi”, İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler (editör: İsmail Güler), İstanbul 2015, s. 357-424.
SARAÇ, M. A.Yekta, Şeyhülislâm İbni Kemâl: Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Bazı Şiirleri, İstanbul 1995.
STEBLER ÇAVUŞ, M. Zeliha, “Türk Edebiyatında Mersiyeler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 38, Erzurum 2008, s. 131-138.
ŞEMSEDDİN SÂMÎ, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul 1317.
ŞENTÜRK, A. Atilla, Tahir’ül-Mevlevi: Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1991.
TAŞAN, Cüneyt, Tâhirü’l-Mevlevî’nin “Sünbülzâde Vehbî’nin Tannâne ve Tayyâre Kasîdeleri” Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018.
TAŞDELEN, Hasan, Kemâl Paşazade Hayatı, Eserleri ve Belâgatle İlgili Görüşleri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 1995.
TEKİN, Talât, XI. Yüzyıl Türk Şiiri Dîvânu Lüğâti’t-Türk’teki Manzum Parçalar, Ankara 2017.
TOPRAK, M. Faruk, “Mersiye”, DİA, XXIX, Ankara 2004, s. 215-217.
TURAN, Şerafeddin, “Kemalpaşazâde”, DİA, XXV, Ankara 2002, s. 245-247.
TÜLÜCÜ, Süleyman, “Muallakât”, DİA, XXX, Ankara 2005, s. 310-312.
UĞUR, Ahmet, Kemâlpaşa-zâde İbn Kemâl, Ankara 1996.
YALTKAYA, Şerafeddin, Muallakat Yedi Askı, İstanbul 1989.
YAZAR, Sadık, “Mustafa İsâmeddîn Efendi’nin Şerhleri ve Şerh Usulü”, ASOBİD Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, S.1, Haziran 2017, s. 97-126.
YAZAR, Sadık, Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.