SULTAN-ŞAİR OLARAK YAVUZ SULTAN SELÎM

Yavuz Sultan Selîm, II. Bâyezid’in oğlu olup Osmanlı Devleti’nin dokuzuncupadişahıdır. Fetihlerle dolu sekiz yıl (1512-1520) süren saltanatı boyunca YavuzSultan Selîm, şiir yazmış ve şairleri himaye etmiştir. Osmanlı padişahları, OsmanlıDevleti’nin kuruluşundan itibaren şairleri desteklemiş; onları daima kendilerine yakıntutmuşlardır. Bunu yapmalarındaki amaç, devletin kültür seviyesini yükseltmektir.Küçük yaştan itibaren özel bir eğitimle yetişen Yavuz Sultan Selîm, Trabzon’dasancak beyliği yaptığı zamanlardan beri şiirle meşgul olmuş ve kendisine şiir sunanşairlere ihsanda bulunmuştur. Osmanlı Devleti’nin başına geçtiğinde ise himayesindekişairleri beraberinde seferlere götürmüş ve fethettiği yerlerdeki sanat erbabını Osmanlıülkesine getirmiştir. Farsça bir Dîvân sahibi olan Yavuz Sultan Selîm, şiirlerinde“Selîmî” mahlasını kullanmıştır. Yavuz’un şiirleri, klâsik Türk edebiyatı içindedeğerlendirilmektedir. Klâsik Türk edebiyatı şairleri, şiirlerinde daima “âşık” konumundaolup “ma’şûk” için şiir yazmışlardır. Yavuz Sultan Selîm de şiirlerinde diğerklâsik Türk edebiyatı şairleri gibi âşık konumundadır; fakat padişah kimliğini de muhafazaetmiştir. Şiirlerinde her iki kimliği bir araya getirerek bir sultan-şair portresiçizmiştir. Çalışmada, Selîmî’nin çizmiş olduğu sultan-şair portresi FarsçaDîvân’ında yer alan gazellerden hareketle incelenecektir.

“Selim I As Sultan-Poet”

Selim I who is son of Bayezid II was the ninth sultan of Ottoman Empire. During the reign which lasted eight years (1512-1520) Selim I wrote poems, and patronized the poets. The Ottoman sultans supported the poets since the foundation of the Ottoman Empire. The purpose was to raise the cultural level of the state. Selim I who grew up with a special education from a young age has been interested in poetry since the time he was a sanjak lord in Trabzon. When he became the head of the Ottoman Empire, he went on a campaign with the poets, and brought the artists from the countries which conquered to the Ottoman country. Selim I who has a Persian Divan wrote his poems with the name “Selîmî”. The poems of Selim I are considered in classical Turkish literature. Poets of classical Turkish literature have always written the poems for the (beloved) “ma’şûk” as being a (lover) “âşık”. In his poems, Selim I is not only lover, but also sultan. He has preserved both identities, and constituted a portrait of a sultan-poet. In this study, the portrait of the sultan-poet which is drawn by Selîmî will be examined from the ghazels in Persian Divan.

PDF

___

AGOSTON, Gabor, Osmanlı’da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
AYDIN, Seda, Destâvîz-i Dâniş (Yavuz Sultan Selîm Dîvânı’nın Şerhi) Tenkitli Metin ve İnceleme (S. 180-366), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
AYSAN, Emin, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Meydan Muharebeleri Cilt III Kısım II Eki, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Ankara 1990.
CANIM, Rıdvan, Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2000.
DURMAZ, Gülay, “Warrior At Muhibbi Divan”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, Bursa 2011, 67-79.
EMECEN, Feridun, “Selim I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, XXXVI, 407-414.
GÖKMEN, Gökhan, Bârika Yavuz Sultan Selim’in Farsça Seçme Şiirleri ve Türkçe Tercümeleri, Büyüyenay, İstanbul 2015.
HÜSEYİN HÜSNÜ, Divan-ı Yavuz Sultan Selîm, Kitapçı Arakel, İstanbul 1306.
HORN, Paul, Dîvân-ı Selîmî, Berlin Devlet Matbaası, Berlin, 1904.
İNALCIK, Halil, Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedimler Şâîrler Mutrîbler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
İPEKTEN, Haluk, Divan Edebiyatında Edebi Muhitler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1996.
KALYON, Filiz, Yavuz Sultan Selim’in Şiirlerinden Seçmeler Bârika, Berikan, Ankara 2015.
KÖKSAL, M. Fatih, “Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri”, Türk Dünyasının Ulu Çınarı Mertol Tulum Kitabı, Ed. Ahmet Kartal-M. Mahur Tulum, Sivrihisar Belediyesi, İstanbul 2017, 485-547.
KUT, Günay, Heşt Bihişt The Tezkire By Sehî Beg, Harvard Üniversitesi, Cambridge 1978.
MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 1995.
MERÇİL, Erdoğan, Selçuklular’da Hükümdarlık Alâmetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
ÖZTUNA, Yılmaz, Yavuz Sultan Selîm, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul 2006.
SUBAŞI, Hüsrev, Yavuz Sultan Selim’in Türkçe Şiirleri ve Bunlara Yapılan Nazireler, Marmara Üniversitesi Yüksek İslam Enstitüsü Öğretim Üyeliği Tezi, İstanbul 1982.
ŞEYH VASFİ, Bârika, Kitapçı Arakel, İstanbul 1308.
TARLAN, Ali Nihad, Yavuz Sultan Selim Divanı, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1946.
TERZİ, Beyza, Destâvîz-i Dâniş (Yavuz Sultan Selîm Dîvânı’nın Şerhi) Tenkitli Metin ve İnceleme (S. I-180), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
UĞUR, Ahmet, “Selimnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, XXXVI, 440-441.
ULUÇAY, Mustafa, “Yavuz Sultan Selîm Nasıl Padişah Oldu”, Tarih Dergisi Turkish Journal of History, 6/9, İstanbul 1954, 53-90.
YAVUZ, Kemal, Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l-Ulemâ (İnceleme-Metin-İndeks), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1991.
YAZAR, İlyas-USLU, Esra, “Divan Şairinin Padişah Algısı”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/8, Ankara 2015, 2205-2230.
YILMAZ, Coşkun, “Siyâsetnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, XXXVII, 306-307.