KAFKASYA’DAN ANADOLU’YA 19. YÜZYILDAKİ ÇERKES GÖÇLERİNİN SOSYO-EKONOMİK ANALİZİ

Anadolu tarih boyunca birçok toplum için güvenli bir liman olmuştur. Bazıdönemlerde bu göçler yoğun bir hal almıştır. On dokuzuncu yüzyıl Kafkas göçü debunlardan biridir. Bu çalışmada, özellikle 1864’e kadar ve bu yılda yoğunlaşarakartan Kafkasya’dan gelen dramatik Çerkes göçünün sosyo-ekonomik yönleritartışılmaktadır. Çalışmada öncelikle özgün bir çerçevede “göç” kavramsallaştırmasıyapılmaktadır. Ardından Çerkes göçü mercek altına alınmaktadır. Makalede odaknoktası Çerkes göçü ve etkileridir. Ana konuya girmeden önce göç kavramını iyianlamak ve göçü olgusal olarak iyi kavramak için kuramsal bir temele gereksinimolduğu düşünülerek, başlangıçta bunun üzerinde durulmuştur. Tarihe damgavuran büyük ölçekli göç hareketlerinden biri olan ve Anadolu’yu deyim yerindeyseyeniden harmanlayan on dokuzuncu yüzyıldaki Çerkes göçü, çalışmada, tarihî bilgive belgeler ışığında bilhassa sosyal ve ekonomik boyutlarıyla betimsel bir nitelikteele alınmaktadır. Çalışmada deterministik yöntemle konu analiz edilirken, göçünsebepleri ve sonuçları ekseninde bilhassa Anadolu perspektifinde sosyal, politikve ekonomik değişkenlere ilişkin durum tespitleri yapılmakta, göçmenler veyerleşiklerin etkileşimi bağlamında neticede bir senteze varılmaya çalışılmaktadır.Bu akademik incelemenin, tarihimizin bu önemli kesitini ve olgusunu araştırıcılarındikkatlerine sunmaya hizmet etmesi beklenmekte ve bu konuda çerçeve bir metinsunmaktadır.

THE SOCIO-ECONOMIC ANALYSIS OF THE CIRCASSIAN MIGRATIONS FROM THE CAUCASUS TO THE ANATOLIA IN THE 19th CENTURY

Anatolia has been a safe harbor for many communities throughout history. In this paper, the socio-economic aspects of the dramatic Circassian immigration from the Caucasus, especially concentrated in 1864, will be discussed. In this paper, Circassian immigration in the nineteenth century, which is one of the momentous migration movements in history and re-defined the Anatolian demographic structure, will be descriptively studied in the light of historical information and documents by using deterministic method. The study will attempt to extrapolate a synthesis by determining the state of social, political and economic variables, particularly in Anatolia, in line with the causes and consequences of the immigration. This paper aims to present this important period and fact of our history to the interest of researchers.

PDF

___

Aslan, C. (2006). “Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkes Sürgünü”. Uluslararası Suçlar ve Tarih, Sayı 1, 13-53.
Aydıngün, A. ve Aydıngün, İ. (2013). “Kafkas ve Kırım Halklarının Zorunlu Göçleri: Anavatanlarından Ölüme Sürgün Edilenler”. NTV Tarih, Sayı 49.
Baddeley, J. F. (1995). Rusya’nın Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil. 3. Baskı, Kayıhan Yayınları: İstanbul.
Butbay, M. (2007). Kafkasya Hatıraları. Canbulat, A. C. (Yay. Haz.), Türk Tarih Kurumu: Ankara.
Canbek, Ahmet (1978). Kafkasya’nın Ticaret Tarihi Eski Çağlardan XVII. Yüzyıla Kadar. Kuzey Kafkasyalılar Kültür ve Yardım Derneği Yayını, Dizgi-Baskı Eko Matbaası: İstanbul.
Çiçek, N. (2009). “Talihsiz Çerkeslere İngiliz Peksimeti”: İngiliz Arşiv Belgelerinde Büyük Çerkes Göçü (Şubat 1864-Mayıs 1865)”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64(1), 57-88.
Demirtaş, M. (2009). “Kırım Savaşı Ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk Ve İskânları”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 41, 21-38.
Dubrovin, Nicolay F. (2017). Çerkesler. Rusçadan Çevirenler: Habibe Eren, Varol Tümer, Kafdav Yayıncılık, Ankara.
Kaya, Ayhan (2014). “Türkiye’de Göç ve Uyum Tartışmaları: Geçmişe Dönük Bir Bakış”, İdeal Kent Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı 14, Ekim 2014, Ankara.
Kumuk, T. (1992). “Çerkeslerin Türkiye Sürgünü”. ADIGİ, Kültür-Tarih Dergisi, Papşu, M. (Çev.), Sayı 3, 88-99.
Özkiraz, A. ve Çetin, M. (2015). “1864 Çerkes Sürgünü Sonrası Anadolu’da Çerkes İskânı ve Osmanlı Devleti’nin Göçmenlere Karşı Politik Tutumu”. TESAM Akademi, Temmuz, Göç ve Mülteciler Özel Sayısı, 2(2), 9-28.
Saydam, Abdullah (2010). Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Spencer, E. (2014). Türkiye, Rusya, Karadeniz ve Çerkezistan. Cenkçiler, D. (Çev.), Türk Tarih Kurumu: İstanbul.
Subaşı Ertekin, M. ve Yüce Dural, B. (2013). “International Migration Movements in the Waves of Globalization”. International Journal of Economic and Administrative Studies, Sayı 10, 45-66.
Wagner, M. (1999). Kafkas Rus Savaşı’nda Çerkesler-Çeçenler-Kazaklar-Gürcüler. Kayıhan Yayınları: İstanbul.
http://www.goc.gov.tr/icerik3/kitlesel-akinlar (Erişim tarihi 16.03.2017).
http://www.goc.gov.tr/icerik6/genel-bilgi (Erişim tarihi 16.03.2017).