DEDE KORKUT KİTABI'NDA OTURMA DÜZENİ ÜZERİNE YENİ BİR BAKIŞ

Türklerde sağ tarafın değerli olduğuyla ilgili çok sayıda tanıklık bulunmaktadır. Bu tanıklıklardan biri de Dede Korkut Kitabına dayandırılmaktadır. Bu eserde Bayındır Hanın torunu olan Uruz, dedesinin sağ tarafında oturmaktadır. Halbuki bu tespit, eserin Vatikan nüshasından hareketle ve metin onarımından kaynaklanmakta olup eserin başka bir yerinde han olan babasının karşısında oturanoğul sahnesiyle çelişiktir. Oysa eserin Dresden nüshasında her iki sahnede de oğul, han olan babasının karşısında oturmaktadır. Üstelik iki oğul da bir yay a dayanmış halde tasvir edilmişlerdir. Yay ise, Türklerde hâkimiyet sembolüdür. Bu veri, Oğuzlarda veliahtların divanda yay taşıma hakkına sahip olduklarını göstermekte olup tahtın vârisi olmalarından kaynaklanıyor olmalıdır.

A New Sight into the Seating Order in the Book of Dede Korkut

There is a great amount of evidence that in Turkish culture the right-hand side is above-valued. One evidential example is found in The Book of Dede Korkut. In this work, Bayındır Kahn s grandchild, Uruz, sits on the right side of his grandfather. However, this instance, which arises from the Vatican copy of the work and its textual repair, is contradictory to another scene in the book where the khan s son sits opposite to his father. On the other hand, in Dresden copy, the khan s son takes his seat opposite to his father in both scenes. Besides, both sons are depictured as lean-to a bow. In Turks, bow is considered to be the symbol of hegemony. This donnee indicates that the sons were heirs to the throne, and, therefore, had the right to carry a bow in diwan in Oghuzs.

PDF

___

ACIPAYAMLI Orhan, Türkiyede Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Atatürk Ü. Yayınları, Ankara 1974.
AHMETBEYOĞLU Ali, Grek Seyyahı Priskos (V. Asır)a Göre Avrupa Hunları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1995.
AHMETBEYOĞLU Ali, Avrupa Hunları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
AKSOY Erdal, Oğuz Türklerinin İdari Yapı ve Boy Teşkilatına Bir Bakış, Türkler, 2, ed. Hasan Celal
Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 556-565.
BALYEMEZ Sedat, Dede Korkut Hikâyelerinin Metin Dil Bilimsel Yapısı, Gazi Ü. Sosyal Bil. Ens. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011.
BAYAT Fuzuli, Oğuz Destan Dünyası: Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006.
BEYDİLİ Celal, Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Kitap-Yayın, Ankara, 2005.
ÇOBANOĞLU Özkul, Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Türkiye Diyanet Vakfı Matbaası, Ankara 1998, ss. 138- 171.
Dede Korkut Hikâyeleri, Haz: Orhan Şaik GÖKYAY, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1985.
Dede Korkut Hikâyeleri, Haz: Orhan Şaik GÖKYAY, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2006.
Dede Korkut Oğuznameleri, Haz: Semih TEZCAN, Hendrik BOESCHOTEN, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
DİVİTÇİOĞLU Sencer, Oğuzdan Selçukluya (Boy, Konat, Devlet), Eren Yayıncılık, İstanbul 1994.
Ebülgazi Bahadır Han, Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime), Haz: Muharrem ERGİN, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul [ty.].
Ebulgazi Bahadır Han, Şecere-i Terâkime (Türkmenlerin Soykütüğü), Haz: Zuhal KARGI ÖLMEZ, Simurg Yayınları, Ankara 1996.
EKİCİ Metin, Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Geleneksel Yayınları, Ankara 2007.
ERGİN Muharrem, Dede Korkut Kitabı, I, TDK Yayınları, Ankara 1994.
ERGİN Muharrem, Dede Korkut Kitabı, 12. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul [ty.].
ERGİN Muharrem, Oğuz Kağan Destanı (Tercüme, Metin, Sözlük), Hülbe Yayınları, İstanbul 1988.
GÖKSU Erkan, Ok ve Yayın Türk Devlet Geleneği ve Hâkimiyet Anlayışındaki Yeri, Turkish Studies, 5/2 (Spring 2010), ss. 986-1011
GÖKYAY Orhan Şaik, Dedem Korkudun Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2000.
GÖKYAY Orhan Şaik, Dede Korkut Hikâyeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976.
İMER Kâmile, Ahmet KOCAMAN, A. Sumru ÖZSOY, Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
İNAN Abdülkadir, Orun ve Ülüş Meselesi, Makaleler ve İncelemeler, 1, TTK Yayınları, Ankara 1987, ss. 241-254.
KAÇALİN Mustafa S., Dedem Korkutun Kazan Bey Oğuz-nâmesi Hikâyet-i Oguz-nâme-i Kazan Beg ve Gayrı Metin ve Açıklamalar-, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2006.
KAFESOĞLU İbrahim, Türk Millî Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1994.
KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2007.
LİGETİ Lajos, Asya Hunları, Attila ve Hunları, Ed: Gyula NÉMETH, Çev: Şerif BAŞTAV, AÜDTCF Yayınları, Ankara 1982, ss. 25-50.
Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı, Haz: Mustafa KAÇALİN, Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
ONG Walter J., Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi, Çev: Sema POSTACIOĞLU BANON, Metis Yayınları, İstanbul 1999.
ÖGEL Bahaeddin, Türk Mitolojisi, I, TTK Yayınları, Ankara 1993.
ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, VI, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1984.
ÖZÇELİK Sadettin, Dede Korkut Araştırmalar/ Notlar/ Dizin/ Metin, Gazi Kitabevi, Ankara 2005.
SAN Coşkun, Max Weberde Hukukun ve Meşru Otoritenin Sosyolojik Analizi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara 1971.
SERTKAYA Osman Fikri, Dede Korkut Kitabı Dresden Nüshasının Giriş Bölümü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006.
SÜMER Faruk. Oğuzlara Ait Destanî Mahiyette Eserler, DTCFD, XVII/3-4 (Temmuz-Eylül-Aralık 1959), ss. 359-456.
SÜMER Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1999.
TEZCAN Semih, Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
TOGAN A.Zeki Velidî, Oğuz Kağan Destanı Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul 1972.
TURAN Osman, Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması, Belleten, IX/35 (Temmuz 1945), ss. 305-319.
TURAN Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1997.
TÜRKMEN Fikret, Oğuzların İdari Yapı ve Boy Teşkilatında Dikotomik Özellik, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 11/1 (Yaz 2011), ss. 11-15.
VÁCZY Péter, Hunlar Avrupada, Attila ve Hunları, Ed: Gyula NÉMETH, Çev: Şerif BAŞTAV, AÜDTCF Yayınları, Ankara 1982, ss. 51-122.
VLADİMİRTSOV B. Y., Moğolların İçtimaî Teşkilâtı Moğol Göçebe Feodalizmi, Çev: Abdülkadir
İNAN, TTK Yayınları, Ankara 1987.
WEBER Max, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, Çev: Özer OZANKAYA, İmge Yayınları, Ankara 1995.