İsmail Cerrahoğlu’nun Tefsîr Çalışmalarında Şarkiyât ve Müsteşriklere Yaklaşımları

Batı’da içinde İslâm araştırmalarının da bulunduğu Şarkiyât çalışmaları 19. yüzyılda ivme kazanmıştır. Çalışmalarını İslâm araştırmaları alanında sürdüren müsteşriklerin, bu dönemde özellikle İslâm’ın ve Kur’ân’ın kaynağı meselesine yoğunlaştıkları görülmektedir. Müsteşriklerin çalışmalarının özellikle bir kısmının niteliği, onların İslâm Dünyası’nda “göz ardı edilemeyecek” çalışmalar olarak telakkî edilmesine ve “başvuru kaynağı” olarak algılanmasına yol açmıştır. Bu çerçevede ülkemizde İlâhiyat ve bu arada Tefsîr çalışmaları da bundan nasibini almış ve bu alanlarda Şarkiyât çalışmalarına başvurulur olmuştur. Bu makalede, ülkemizde Tefsîr sahasının “duâyen” âlimlerinden sayılan İsmail Cerrahoğlu’nun çalışmalarında Şarkiyât araştırmalarına ve müsteşriklerin görüşlerine yaklaşımları ele alınacak ve değerlendirilecektir. Cerrahoğlu’nun Türkiye’deki öncü tefsir akademisyenlerinden olması, tefsir alanında müsteşriklere verilen tepkilerin başlangıç aşamasındaki seyrini takip açısından, bize göre makalenin önemini artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İsmail Cerrahoğlu, Kur’ân, Tefsîr, Şarkiyât, Müsteşrik, Oryantalizm

Ismail Cerrahoglu’s Approaches to Orientalism and the Orientalists in his Studies on the Exegesis Of Qur’an (Tafsīr)

Oriental studies in the West including the Islamic studies progressed remarkably in 19th century. In this period, it can be clearly seen that the orientalists who pursued their studies in the field of Islamic studies focused especially on the issue of the source of Islam and Qur’an. The quality of some orientalist works specifically led them to be considered as “studies that can’t be ignored” and perceived as “the sources of reference”. In this context, the field of Theology as well as the exegesis of Qur’an (tafsīr) had their share in this perception, and the researchers began referring to the oriental studies. In this article, we will try to discuss and evaluate the approaches of Ismail Cerrahoglu, who is considered as one of the “doyen” scholars of tafsīr field in our country, to the oriental studies as well as his views concerning the orientalists. That Cerrahoglu is a leading tafsīr academician in Turkey adds to the importance of this article in our opinion in terms of tracing the initial course of the reactions against the orientalists in the field of tafsīr.

Keywords:

Ismail Cerrahoglu, Exegesis of the Qur’an, Commentary, Orientalism, Orientalist,

PDF

___

A’zami, Muhammed Mustafa. Kur’ân Tarihi. Trc. Ömer Türker, Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayınları, 2006.Akdemir, Salih. “Müsteşriklerin Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Muhammed (sav)’e Yaklaşımları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXI (1989): 179-210.Atmaca, Gökhan. “İsmail Cerrahoğlu ve İlmî Çalışmaları”. Usûl: İslâm Araştırmaları, 21 (2014): 147-180.Bulut, Yücel. “Oryantalizm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 428-437. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.Burman Thomas E.. Latince Kur’ân Çevirileri 1140-1560. Trc. Nisan Alıcı, İstanbul: İthaki Yayınları, 2013.Cerrahoğlu, İsmail. “Abdullah İbn Abbas ve Tefsir İlmindeki Yeri”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 2 (1972): 74-83.Cerrahoğlu, İsmail. “Abdullah İbn-i Mesud ve Tefsirdeki Yeri”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 98-99 (1970): 202-204, 253. Cerrahoğlu, İsmail. “Ali İbn Abî Talha’nın Tefsir Sahifesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVII (1969): 55-82. Cerrahoğlu, İsmail. “Asrımızdaki Tefsir Hareketlerine Umumi Bir Bakış I”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 86-87 (1969): 202-205. Cerrahoğlu, İsmail. “Asrımızdaki Tefsir Hareketlerine Umumi Bir Bakış II”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 88-89 (1969): 263-267. Cerrahoğlu, İsmail. “Batı’da Kur’ân Tetkikleri”, Vakıflar Dergisi, 11 (1976): 323-342.Cerrahoğlu, İsmail. “Bazı Sûrelerin Başlangıç Harfleri”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 108-109 (1971): 165-168. Cerrahoğlu, İsmail. “Büyük Selçuklu İmparatorluğunun Yükselme Devrinde Tefsir Faaliyetleri”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 110-111 (1971): 263-272. Cerrahoğlu, İsmail. “Dünden Bugüne Kur’ân-ı Kerim Anlayışımız”. Kutlu Doğum Haftası, 12-17 Ekim 1989 (1990): 135-142.Cerrahoğlu, İsmail. “Garânik Meselesinin İstismarcıları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXIV (1981): 69-91.Cerrahoğlu, İsmail. “Hz. Muhammed’in En Büyük Mucizesi Kur’ân-ı Kerîm”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 68-69 (1968): 15-20. Cerrahoğlu, İsmail. “İsmail Cerrahoğlu ile Türkiye’de Tefsir Çalışmaları Üzerine”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18, (2011): 233-240.Cerrahoğlu, İsmail. “Kur’ânda İnsanın Yaratılış Sahnesinin Düşündürdükleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XX (1975): 85-95. Cerrahoğlu, İsmail. “Kur’an-ı Kerim ve Hanîfler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI (1963): 81-92Cerrahoğlu, İsmail. “Kur’an-ı Kerim ve Sâbiîler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. X (1963): 103-116.Cerrahoğlu, İsmail. Kur’ân Tefsirinin Doğuşu ve Buna Hız Veren Âmiller. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1968. Cerrahoğlu, İsmail. “Oryantalizm ve Batıda Kur’ân ve Kur’ân İlimleri Üzerine Araştırmalar” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXI (1989): 95-136. Cerrahoğlu, İsmail. “Peygamberimiz ve En Büyük Mu’cizesi Kur’ân-ı Kerîm”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], Özel Sayı (1970): 46-50.Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsir Sahasında İsrâiliyâta Bir Bakış”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 6 (1962): 8-11.Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi I-II, Ankara: Fecr Yayınları, 1996.Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1971.Cerrahoğlu, İsmail. Yahya İbn Sellâm ve Tefsirdeki Metodu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1970.Cerrahoğlu, İsmail. “Ye’cüc-Me’cüc ve Türkler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XX (1975): 107, 118; “İlhad Kelimesinin Anlamı ve Memleketimizdeki İlhad Hareketleri”, İslâmî Araştırmalar, 5 (1987): 97-125. Cündioğlu, Dücane. “Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: ‘Osmanlı Tefsir Mirası’ -Bir Histografik Eleştiri Denemesi-”. İslâmiyât, II (1999): 51-73.Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2001.Gökkır, Bilal. “Modern Dönemde Kur’ân Tarihinin Ortaya Çıkışı: Kur’ân’ın Korunmuşluğu Hususunda Oryantalist İddialar ve Müslümanlardan Cevaplar”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27 (2012): 9-28.Görgün, Tahsin. “Türkiye’de İslâm Düşüncesinin Geleceği ve İslâmî Düşünce Geleneği, I. Uluslararası Kutlu Doğum İlmî Toplantısı: İslam, Gelenek ve Yenileşme = The 1st International “Kutlu Doğum” Symposium: Islam Tradition and Change (1996). 141-171.İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Ali b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-Kırââti’l-Aşr. Thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ’, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, trs..Said, Edward. Oryantalizm: Sömürgeciliğin Keşif Kolu. Trc. Selahaddin Ayaz, 4. Baskı. İstanbul: Pınar Yayınları, trs..Savut, Harun - Özbakkal, Ayşenur. “Prof. Dr. İsmail Cerrahoğlu’nun Hayatı ve Eserleri = Prof. Ismail Cerrahoğlu’s Life and Works”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi = Journal of Theology Faculty of Bülent Ecevit Universty, 2 (2017): 157-176.Sönmezsoy, Selahattin. Kur’ân ve Oryantalistler. 1. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.Şentürk, Mustafa. “Mûsâ Cârullâh’ın Târîhu’l-Kur’ân ve’l-Mesâhıf Adlı Eseri ve Tefsîr İlmi Açısından Değeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi] [İİFD] [EAÜİFD], 42, (2014): 107-125.Yaşar, Hüseyin. Avrupa ve Kur’ân: Avrupa’da Kur’ân Araştırmaları ve Çevirileri Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Tibyan Yayınları, 2002.Zakzûk, Mahmûd Hamdi. Oryantalizm veya Medeniyet Hesaplaşmasının Arka Planı. Trc. Abdülaziz Hatip, İzmir: 1993.