İsmail Cerrahoğlu’nun Tâbiîn Dönemi Tefsiri ve İsrâiliyat Literatürüne Bakışının Analizi

Sahâbe sonrası ilk dönemin İslam literatüründeki karşılığı tabiîn dönemidir (h. 65-135). Kronolojik olarak o dönemin risâlet dönemine yakınlığı, dönemin âlimlerinin tefsire dair ortaya koydukları -çoğu zaman referans niteliğindeki- görüşleri değerli kılmaktadır. Yine tefsirde akıl-nakil dengesinin akıl lehine değişmeye başladığının izlerinin görüldüğü bu dönemde, başta Yahudilik olmak üzere diğer din ve kültürlerin tefsirde etkisi artma eğilimine girmiştir. Tefsirde İsrâiliyat kavramıyla ifade edilen bu literatüre eleştirel yaklaşanlar olduğu gibi topyekûn karşı çıkanlar da vardır. Bu bağlamda araştırmanın konusu, Türkiye tefsir çalışmalarında önemli bir yeri olan İsmail Cerrahoğlu’nun iki ciltlik Tefsir Tarihi adlı eserinde tâbiîn dönemi tefsirine ve o dönemdeki İsrâiliyat’a dair yaklaşımlarıdır. Cerrahoğlu, konuyu ele alırken dönemin tefsir ekolleri ve önde gelen müfessirlerinden bazılarını da detaylı bir şekilde incelemektedir; ancak o kısım, bu araştırmanın sınırlarını aşar düşüncesiyle kapsam dışında tutulmuştur. Çalışmada, tâbiîn dönemi tefsiri ve İsrâiliyat literatürü doküman analizi yöntemiyle ele alınırken araştırma konusunun kavranmasına katkı sağlaması amacıyla sahâbe tefsiri ile tâbiîn tefsiri karşılaştırmalı olarak ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, İsmail Cerrahoğlu, Tefsir Tarihi, Tâbiîn, İsrâiliyat

Analysıs of İsmail Cerrahoğlu's Overview of The Period of Tabi’in And Israiliyyat Literature

The first period of the post-sahabah (companions of the prophet Muhammed) period (65-135 a. h.) in the Islamic literature is the period of tabi’in (successors of sahabah). Chronologically, its proximity to the period of risalah makes the views of the scholars of the period - often as a reference - valuable. In this period, in which the traces of intellect-narration balance change in favor of the intellect can be seen, the influence of other religions and cultures, especially Judaism, entered an upward trend. There are those who criticize this literature called “Israiliyyat in the Qur’an exegesis” as well as those who criticize it as a whole. The subject of the research in this context is Ismail Cerrahoğlu’s approach in his two-volume-book named The History of the Qur’an Exegesis to the exegesis and Israiliyyat in tabi’in period. Cerrahoğlu has an important place in the exegesis studies in Turkey. When Cerrahoğlu examines the subject, he discusses the leading exegesis schools and a few of commentators of the period in detail. However, that part was excluded as we think it is out of the scope of this study. In this study, with the document analysis method, the Qur’an exegesis and Israiliyyat literature in the tabi’in period will be examined. Also, in order to contribute to the comprehension of the research subject, sahabah exegesis and tabi’in exegesis will be compared.

Keywords:

Qur’an exegesis, Ismail Cerrahoglu, Qur’an exegesis history, Tabi’in,

PDF

___

Akay, Ali. Tabiun Döneminde Tefsir Hareketi. Yüksek Lisans, Harran Üniversitesi, 1996.
Aliyev, Kamil. Kehf Suresi Ekseninde Taberî Tefsirinde İsrailiyat. Yüksek Lisans, Erciyes Üniversitesi, 2017.
Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrâiliyyat. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi Tabakatü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
Birışık, Abdülhamid. “Katâde b. Diâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 22-23. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Buharî, İsmail Ebu Abdillah. “Kûlû Amenna Billahi ve mâ Ünzile İleynâ”. Sahihu’l-Buharî. 6. Beyrut: Daru Tavki’n-Necat, 1422.
Câhız, Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Daru ve Mektebetu Hilal, 1423.
Cerrahoğlu, İsmail. Kur’ân Tefsirinin Doğuşu ve Buna Hız Veren Âmiller. Ankara Üniversitesi, 1968.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Diyanet İşleri Başkanlığı, 1988.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
Ebû Dâvûd, Süleyman bin Eş’âs. “Babu’l-Hadis an Benî İsrâil”. Sünenu Ebu Davud. 3. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
Erkit, Turan. Sahabe ve Tabiin Döneminde Müteşâbih Sıfatların Yorumu. Yüksek Lisans, Çukurova Üniversitesi, 2009.
Gördük, Yunus Emre. Tâbiîn Dönemine Kur’ân Tefsiri -Nâfi` Mevlâ İbn Ömer Örneği-. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
Hamidullah, Muhammad. Aziz Kur’an. Beyan Yayınları, 2000.
İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’l-iber ve divânü’l-mübtede ve’l-haber fî eyyâmi’l-Arab ve’l-acem ve’l-berber ve men asarahum min zevi’s sultâni’l-ekber. 2. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1408.
İbn Hallikan, İbrahim b. Ebubekr. Vefeyâtü ’l-a’yân ve enbâi ebnâî’z-zaman. 7 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, 1900.
İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azim. 2. Bs, 8 Cilt. Daru Tayyibe Li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, 1420.
Karataş, Ali. Tefsir Geleneğinde Rivayet. Diyarbakır: A grafik, 2015.
Kılıç, Hulusi. Fîrûzâbâdî. 44 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
Koçyiğit, Talat - Cerrahoğlu, İsmail. Kur’an-ı Kerim Meâl ve Tefsiri. 3. Bs, 1 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1990.
Mukātil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. 5 Cilt. Daru İhyai Turas, 1423.
Mücâhid, Ebu’l-Haccâc el-Mahzûmî. Tefsîru Mücâhid. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1410.
Nüveyrî, Ahmed b. Abdülvehhâb. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Daru’l-Kütübi ve’l-Vesaiki’l-Kavmiyye, 1423.
Öğmüş, Harun. Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri (II./VIII. Asır Çerçevesinde). İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Sabuni, Muhammed Ali es-. Safvetü’t-tefasir 1. cilt. Daru’s-Sâbûnî li’t-Tabâati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî., 3 Cilt. Kahire: Daru’l-Kur’ani’l-Kerim, 1417.
Savut, Harun - Özbakkal, Ayşenur. “Prof. Dr. İsmail Cerrahoğlu’nun Hayatı ve Eserleri”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2017): 157-176.
Taberî, Ebu Cafer Muhammed bin Cerîr. Camiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1420.
Taberî, Ebu Cafer Muhammed bin Cerîr. Camiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 26 Cilt. Beyrut: Daru Hicr Li’t-Tabaa ve’n-Neşr ve’t-Tevzi` ve’l-İ`lan, 1422.
Ulu, Arif. “Tâbiîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 328-330. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
Yahyâ b. Sellâm, Ebû Zekeriyyâ. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirun. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1416.
Zehebî, Osman b. Kaymaz. Mizânu’l-i’tidâl fi nakdi’r-ricâl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife li’t-Tabâa ve’n-Neşr, 1382.