Vâhidî’nin el-Vecîz Tefsiri ile Celâleyn Tefsirlerinin Ulûmü’l Kur’ân Açısından Karşılaştırılması

Kur’ân-ı Kerîm’i daha iyi anlamak için yapılan tefsir faaliyetleri, Hz. Peygamber zamanında başlamıştır. Zamanla bu faaliyetler daha da gelişerek tefsir çalışmaları sistematik bir hüviyet kazanmıştır. Tefsir ilminin konuları arasında yer alan “Ulûmü’l-Kur’ân” ise Kur’ân’ın anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. 5. yüzyıl müfessirlerinden Vâhidî’nin, tefsir ve Kur’ân ilimleri sahasında olduğu gibi Arap dili ve Edebiyatı’nda da söz sahibi olduğu bilinmektedir. Muhtasar bir tefsir olan “el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz” adlı eseri “Tefsîrü’l-Celâleyn”in kaynakları arasında gösterilmektedir. Ayrıca “Tefsirlerin özü” olarak meşhur olan ve asırlar boyu farklı eğitim müesseselerinde tedris edilen “Tefsirü’l-Celâleyn”,Celâleddin el-Mahallî ve Celâleddin es-Süyûtî tarafından kaleme alınmıştır. Bu çalışmada Ulûmü’l-Kur’ân’ın tanımına yer verdikten sonra bu iki eserin Ulûmü’l-Kur’ân çerçevesinde mukayesesi yapılacaktır. Mukayesede esbâb-ı nüzûl, nâsih-mensûh, muhkem-müteşâbih, hurûf-ı mukataa, garîbü’l-Kur’ân, vücûh-nezâir gibi konulara yer verilecektir. Müfessirlerin Kur’an ilimlerinden hangi ölçüde yararlandıkları ve bu ilimlere yer verirken nasıl bir metot takip ettikleri hakkında da değerlendirmeler yapılacaktır. Ayrıca eserlerini incelediğimiz müelliflerin hayatlarına ve eserlerine kısaca değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Ulûmü’l-Kur’ân, Vâhidî, “el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz”, Mahallî, Süyûtî, Tersîrü’l-Celâleyn

Evaluation of Wahidī and Celalāyn Exegesis from the Standpoint of Ulūm al-Qur’ān

Interpretation activities to understand the Holy Qur’an better, goes back to the time of Prophet Muhammed. Over time, these activities have developed and gained a systematic identity. The concept of sciences of Qur’an, which is one of the subjects of Qur’an interpretation, has an important place in the analysis of the Qur’an.It is known that Wahidī, one of the Qur’an interpreters of the 5th century, was an important figure in Arabic Language and Literature as well as in the field of Qur’an interpretation and Qur’anic sciences.His work, “al-WajēzfīTafsīr al-Kitāb al-Azīz”, which is a great interpretation of Qur’an, is considered among “Tafsīr al-Celalāyn” sources. In addition, Tafsīr al-Celalāyn, which was written by Celāl ad-Dīn al-Mahallī and Celāl ad-Dīnal-Suyutī, is accepted as “the essence of the Interpretation of Qur’an” and taught in different educational institutions for centuries.In this study, after the definition of the concept of sciences of Qur’an, these two works will be compared within the framework of the concept of sciences of Qur’an.In the comparison, the subjects such as asbābal-nuzūl, naskh–mensūh, muhkam and mutashabih (Clear and Ambiguous Verses), al-hurūf al-muqatta (detached letters) and al-wujūhwa al-nazāir will be discussed. There will also be an assessment of the extent to which the Interpreters benefit from the Qur’anic sciences and the method they used in this process. Besides these, the lives and other works of the authors examined will be briefly mentioned.

Keywords:

Tafsir, Sciences of Qur’an, Wahidī, al-WajēzfīTafsīr al-Kitāb al-Azīz, Mahallī, Suyutī, Tafsīr al-Celalāyn,

PDF

___

Arslan, Şükrü. “Mahallî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 326-327. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Bilmen, Ömer Nasûhi. Büyük Tefsir Tarihi.İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları,2012.
Çetin, Abdurrahman. “Vâhidî”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 438-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İfav Yayınları, 2013.
Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 360-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Doğru, Mehmet Emin. “Nesh Kavramı ve Celâleyn Tefsîri’ndeki Mensûh Âyetler”.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2015.
Duman, M. Zek¬i – Altundağ, Mustafa. “Hurûf-ı mukattaa”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Elmalı, Hüseyin– Arslan, Şükrü. “Garîb”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Gülşen, Ekrem.KurtubîTefsiri’ndeEsbâb-ı Nüzûl. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2002.
İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân.thk. Muhammed Seyyidi. b.y.: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1381/1961.
Kahveci, İhsan.Fahreddin er-Râzi’ninMefâtîhu’l-Ğayb Adlı Tefsirinde Ulûmu’l-Kur’ân.YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2001.
Kattân, Mennâ‘ Halîl.Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1401/1981.
Kehhâle, Ömer Rıza.Muʿcemü’l-müʾellifîn. Beyrut: Daruİhya’it- Türâsi’l-Arabî, b.t.y.
Subhi, Salih.Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Dârü’l-‘İlmli’lMelâyîn, 1985.
Süyûtî, Celâlddin.el-İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân.trc.Sakıp Yıldız– Hüseyin Avni Çelik.İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1987.
Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. Lübâbü’n-nükūl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Dâruİhyâi’l-Ulûm, 1403/1983.
Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el- İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Darü’lKütübü’lİlmiyye
Tehânevî, Mustafa Ahmet.Keşşâfü ıstılahâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. İstanbul: 1404/1894.
Turgut, Ali.TefsirUsûlü ve Kaynakları.İstanbul: İfav Yayınları, 1991.
Vâhidî, Ebü’lHasen.el-Vecîz fî tefsîril-kitâbi’l-‘azîz. thk. SafvânAdnânDavûdî. Beyrut: Dârü’ş-Şamiyye, 1415/1995.
Vahidî, Ebü’lHasen.Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: Dâru’lKütübü’lİlmiyye, 1402/982.
Zehebî, Muhammed Hüseyin.et-Tefsîr ve’l müfessirûn. b.y.:Darü’lKütübü’lHadîs, 1396/1976.
Zerkeşî, Bedrüddin.el-Burhân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebü’l-Fazl İbrâhim.b.y.:Daruİhyâi‘lKütübi’lArabiyye, 1376/1987.
Zürkānî, Muhammed Abdülazîm.Menâhilü’l-’irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. Beyrut: Darü’lKitâbü’l Arabî, 1417/1996.