Hz. Yûsuf Kıssasında Yer Alan Ahkâma Dair Bazı Âyetler ve İlişkili Olduğu Hükümler

Bu çalışmada, Yüce Allah (cc) tarafından kıssaların en güzeli olarak nitelenen ve içerisinde akıl sahipleri içinibretler olduğu belirtilen Hz. Yûsuf (s) kıssasında yer alan ahkâmla ilgili bazı âyetler ve bu âyetlerin ilişkiliolduğu hükümler ele alınmaktadır. Çalışmada öncelikle kıssaların İslam hukukundaki yeri ve kıssalardan hükümçıkarırken nelere dikkat edilmesi gerektiğinden kısaca bahsedilmekte, daha sonra Hz. Yûsuf kıssasındaahkâma dair bazı âyetler, kıssadaki önceliğine göre (âyet numaraları esas alınarak) ele alınmakta ve her birâyetin hangi konuyla ilişkili olduğu açıklanmaktadır. Bu bağlamda, Hz. Yûsuf kıssasının anlatıldığı Yûsufsûresi 16 ve 18. âyetlerin “bir konuda ileri sürülen deliller çeliştiğinde güçlü olan delile göre hüküm vermeningerekliliği”, 19. âyetin “lakîtin özgürlüğü meselesi”, 26. âyetin “hukuk ve ceza davalarında hükmün bilirkişininsunduğu rapora göre verilmesi gerektiği”, 38. âyetin “baba olmadığında dedenin mirastaki payının tespiti”,55. âyetin “kendisinden daha ehil birisi bulunmadığında kişinin göreve talip olması gerektiği”, 70. âyetin“mübah olan gayeye ulaşmak için hileye başvurmanın meşruiyeti”, 72. âyetin “cu’âle akdinin ve mala kefaletinmeşruiyeti”, 78 ve 79. âyetlerin de “şahsa kefaletin caiz olmaması” konularında ahkâma taalluk ettiklerianlaşılmaktadır.

The Some Verses in the Story of Prophet Joseph About Provisions in the Qur’an and Relevant Judgments

In this study, the some verses in the story of Prophet Joseph which has been described as the finest story by Almighty Allah and expressed that there are warnings for intellects about provisions and relevant judgments will be handled. Firstly, the place of stories in the Islamic law and what to pay attention while making a judgement are mentioned concisely, the some verses in the story of Prophet Joseph about judgment are discussed with reference to the priority by using the number of them as base and, each verse is explained in terms of its relation with story. In this context, the Surah of Joseph, in which the narrative of Joseph is told, concern on provisions about the subjects mentioned for example: The verses 16 and 18 describe the “necessity of judgment according to the evidence which is strong when the arguments put forward in a matter conflict” and the 19th verse tells “the issue of freedom of lakît”. Besides, 26th verse mentions “the judgment should be given according to the expert's report in the law and criminal cases” and the 38th verse tells about the “determination of the grandfather's share in the legacy when father is absent”, the 55th verse yet tells that “when someone is better qualified than himself, he/she has to aspire for duty”. In addition to these, the 70th verse refers to “the legitimacy of resorting to the purpose of the deceit”, and the 72th verse mentions “the legitimacy of the cu’âle testament and bail of possession” and finally the verses 78 and 79 also refer to the illegality of going bail for someone.

PDF

___

Acar, Abdullah. Bir İctihad Kaynağı Olarak Kur’an Kıssaları. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2005.
Ak, Ayhan. İslam Hukuk Felsefesi -Köken ve Uyum Odaklı Analiz-. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
Altuntaş, Halil ve Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: DİB Yayınları, 2011.
Apaydın, Hacı Yunus. “Kefalet”. DİA. 25: 168-177. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Aydın, Mehmet Âkif. “Cu‘âle”. DİA. 8: 77-78. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Baktır, Mustafa. “İslam Hukukunda Hile-i Şeriyye”. İslamî Araştırmalar 1/2. (1986): 71-89.
Belhî, Nizameddin v.dğr. Fetavâyi Hindiyye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1310h.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1405h.
Cevherî, Ebû Nasr İsmaîl b. Hammâd. Tâcu’l-Luğa (es-Sıhâh). Beyrut: Dâru’l-‘Ilm li’l-Melâyîn, 1979.
Çetiner, Bedreddin. “Ahkâmu’l- Kur’an”. DİA. 1: 551-552. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
Dilmen, Aylin. Yusuf (a.s) Kıssası’nın Fıkhı. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2010.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘as. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
Haccavî, Ebu’n-Necâ Şerefuddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-İknâ li Tâlibi’l-İntifa’. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
Hallaf, Abdulvehhâb. İlm-i Usûli’l-Fıkh. Kuveyt: 1972.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. ‘Abdilazîz el-Huseynî ed-Dımaşkî. Reddu’l-Muhtâr alâ Durri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
İbn Fâris, Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luğa. Kâhire: Mustafâ el-Bâbî el- Halebî, 1971.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said. el-Muhallâ bi’l-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. Umdetu’l-Fıkh. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2004.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğni. Y.y.: Mektebetu’l-Kâhire, 1968.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvinî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dar Sâder, 2000.
İbn Ruşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetu’l-Muctehid Nihâyetu’l-Muktesid. Kâhire, Dâru’l-Hadîs, 2004.
İbnu’l-‘Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî. Ahkâmu’l- Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
İbnu’l-Esîr, Muhammed b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2014.
İbnu’l-Humâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-Hanefî. Fethu’l- Kadîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
İsfehânî, Huseyin b. Muhammed Râğıb. Mufradâtu Elfâzi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
Kahraman, Abdullah. “İslam Hukukunda Şahsa Kefâlet Müessesi ve Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku’ndaki Teminatla Salıverme Müessesiyle Mukayesesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2. (1998): 301-328.
Kara, Mustafa. Bireysel ve Toplumsal Açıdan Kur’ân Kıssaları. Samsun: Üniversite Yayınları, 2018.
Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslam Hukuku. İstanbul: Ensar Yayınları, 1997.
Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz Yayınları, 1986.
Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
Köse, Saffet. “Hile”. DİA. 18: 28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Köse, Saffet. “Hiyel”. DİA. 18: 170-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Köse, Saffet. “Lakît”. DİA. 28: 68-69. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Köse, Saffet. İslam Hukukunda Bulunmuş Mal ve Çocuk. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1988.
Kurt, Yaşar. Hz. Yûsuf’un Tarihsel Hayatı -Mukayese ve Değerlendirme-. Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
Kuru, Baki. Hukuk Muhakemeleri Usûlü. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 1974.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvatta’. Thk. Muhammed Mustafa el-Azmî. Y.y., 2004.
Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. https://tr.wikipedia.org/wiki/Mecelle. E.T. 21.03.2019.
Molla Husrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Alî. Duraru’l-Hukkâm Şerhu Ğureri’l-Ahkâm. Y.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, ts.
Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâcu’t-Tâlibîn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravzatu’t-Tâlibîn ve Umdetu’l-Müttekîn. Beyrut: el-Mektebetu’l- İslâmî, ts.
Okuyan, Mehmet. Kur’ân’da Hz. Yûsuf Kıssası, Samsun: Üniversite Yayınları, 2018.
Özcan, Hanifi. “Matüridi’ye Göre Kur’an’daki Kıssa ve Mesellerin Epistemolojik Amaç ve Önemi”.
Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9. (İzmir: 1995): 105-110.
Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
Suyûti, Celaluddîn. el-İklil fî İstinbâti’t-Tenzîl. Y.y., 1373.
Şa‘bân, Zekiyyuddîn. İslam Hukuk İlminin Esasları. Trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2015.
Şafak, Ali. “Ehl-i Vukuf”. DİA. 10: 531-533. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Şafiî, Muhammed b. İdris. el-Umm. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1990.
Şahin Aynur, Hatice. “Ayet Sonlarındaki Esmâ-i Hüsnâ’nın Birbiriyle İrtibatı: Azîz İsmi Örneklemi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21:1. (2017): 539-576.
Şahin Aynur, Hatice. “Kur’ân-ı Kerîm’de Rahmân ve Rahîm’in Esmâ-i Hüsnâ ile Kullanım Alanları”. On Sekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12. (2018): 69- 94.
Şen, Yusuf. İslam Muhakeme Hukukunda Bir İspat Vasıtası Olarak Karine. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1997.
Şengül, İdris. “Kıssa”. DİA. 25: 498-501. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Şengül, İdris. Kur’ân Kıssaları Üzerine. İzmir: Nil Yayınları, 1994.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr. Beyrut: Dâru’l-Hayr, 1992.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylu’l-Evtâr. Mısır: ts.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Tüfekçi, İbrahim. Şer‘iyye Sicilleri Işığında İslâm Yargılama Hukukunda Bilirkişilik. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2000.